Αναζήτηση
Τις σημαντικές επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης στην εκπαίδευση καταγράφει μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Εκπαίδευση στην Ελλάδα: Κρίση και εξέλιξη της δημόσιας και ιδιωτικής δαπάνης».
Η μελέτη αφορά στην περίοδο 2000-2016. Ενώ λοιπόν στα μέσα της δεκαετίας του 2000 η δημόσια δαπάνη για την εκπαίδευση παρουσίασε αύξηση, το ξέσπασμα τις κρίσης οδήγησε σε περικοπές στον τομέα αυτό. Αποτέλεσμα ήταν η συνολική δημόσια δαπάνη για την εκπαίδευση το 2016 να επιστρέψει στα επίπεδα του 2003 ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως ποσοστό των συνολικών δαπανών της γενικής κυβέρνησης.
Περικοπές σε Γυμνάσιο-Λύκειο και πανεπιστήμια – Έμφαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία σημαντική μετατόπιση της δημόσιας δαπάνης από την δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση προς την πρωτοβάθμια.
Αναλυτικότερα, ύστερα από μία μεγάλη αύξηση μεταξύ 2001-2009, την περίοδο 2010-2016 το δημόσιο μείωσε τις δαπάνες του κατά 22,7% για τη δευτεροβάθμια και 14,1% για την τριτοβάθμια έναντι 2,4% για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Το μερίδιο των δύο πρώτων βαθμίδων εκπαίδευσης διατηρείται διαχρονικά περίπου στο 1/3 του ποσοστού του ΑΕΠ. Τα τελευταία, πέντε περίπου χρόνια υπάρχει μία μικρή μετατόπιση δαπάνης από την δευτεροβάθμια στην πρωτοβάθμια και προσχολική εκπαίδευση.
Μεγαλύτερη δαπάνη για δάσκαλους και καθηγητές, μεγάλες μειώσεις για πανεπιστημιακούς
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αρκετά πίσω τόσο σε δαπάνες ανά ποσοστό ΑΕΠ όσο και στο μερίδιο αποζημίωσης εργαζομένων. Στη διάρκεια της κρίσης, μάλιστα, το μερίδιο της αποζημίωσης εργαζομένων αυξήθηκε ακόμη περισσότερο στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ μειώθηκε στην τριτοβάθμια.
Από το 2009 και μετά, η αποζημίωση των εργαζομένων αφορά μόνο το 60% των συνολικών δαπανών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αντίθετα, το συντριπτικό ποσοστό (πάνω από 97%) των δαπανών για δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο αφορούν στην αποζημίωση των εκπαιδευτικών.
Επιπλέον, μεταβλήθηκε η σύνθεση της δημόσιας εκπαιδευτικής δαπάνης, καθώς σημειώθηκε αύξηση του μεριδίου της αποζημίωσης εργαζομένων στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε βάρος των άλλων κατηγοριών δαπάνης (λειτουργικών δαπανών, υποδομών κλπ).
Πολύ πίσω η Ελλάδα στη συνολική δαπάνη εκπαίδευσης σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Στην προτελευταία θέση της ΕΕ βρίσκεται η χώρα μας στη συνολική δαπάνη εκπαίδευσης ως % της συνολικής δημόσιας δαπάνης Γενικής Κυβέρνησης. Αντίθετα, έμφαση δίνεται σε δαπάνες στους τομείς των γενικών δημόσιων υπηρεσιών, της άμυνας και της δημόσιας τάξης. Πιο κοντά (4,3%) βρισκόμαστε στο μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (4,7%) σε δημόσιες δαπάνες για εκπαίδευση ως πόσοστό του ΑΕΠ.
Επίσης, σε σχέση με τις άλλες χώρες τις ΕΕ η Ελλάδα δίνει λιγότερα χρήματα για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση (1,4% του ΑΕΠ έναντι 1,5% του μέσου όρου της ΕΕ) και ακόμα λιγότερα για τη δευτεροβάθμια (1,3% έναντι 1,9%). Λίγο καλύτερα είναι τα πράγματα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς η Ελλάδα (0,8%) βρίσκεται λίγο πάνω από τον μέσο όρο (0,7%) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ιδιωτική δαπάνη: Μείωση για ιδιωτικά σχολεία, αλλά αύξηση για φροντιστήρια στο δημοτικό
Η μελέτη διαπιστώνει, επίσης, ότι η επίπτωση της κρίσης στην ιδιωτική δαπάνη για εκπαίδευση ήταν αναλογικά μεγαλύτερη από τη δημόσια δαπάνη καθώς μειώθηκε από 3,3 δισ. ευρώ το 2009 σε 2,1 δισ. ευρώ το 2016.
Αισθητή ήταν η μείωση της δαπάνης για ιδιωτικό δημοτικό σχολείο, αλλά αυτή συνοδεύτηκε από κατακόρυφη αύξηση της δαπάνης για φροντιστήρια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, από τα 3 εκατ. ευρώ το 2008 σε 11,3 εκατ. ευρώ το 2016.
Υψηλό παραμένει το μερίδιο της ιδιωτικής εκπαιδευτικής δαπάνης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Οι δημογραφικές μεταβολές μπορούν να φέρουν μία εκπαιδευτική αναγέννηση
Σε σχέση με το δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, υπάρχει πρόβλεψη ότι οι μαθητές από 1,4 εκατομμύρια φέτος θα μειωθούν στο 1 εκατομμύριο το 2035.
Αυτή η μείωση θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά, καθώς έτσι είναι δυνατόν στο μέλλον να αυξηθεί η συνολική δαπάνη ανά μαθητή. Θα επιτραπεί, έτσι, μία σημαντική αλλαγή της σύνθεσης της δημόσιας δαπάνης σε κατηγορίες δαπάνης (αποζημίωση εργαζομένων, σχηματισμός κεφαλαίου, ενδιάμεση ανάλωση, κοινωνικές μεταβιβάσεις) και της κατανομής της στις εκπαιδευτικές βαθμίδες (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια).
Επιπλέον, με βάση τις προβλέψεις για την εξέλιξη του αριθμού των μαθητών προβλέπεται μείωση της ιδιωτικής δαπάνης για εκπαίδευση (κατά 28%), καθώς και μείωση της συνολικής (δημόσιας και ιδιωτικής) εκπαιδευτικής δαπάνης (κατά 27%) με αντίστοιχες επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας και το ΑΕΠ της χώρας.
Η μελέτη καταλήγει ότι το δημογραφικό πρόβλημα και οι «βαθμοί ελευθερίας» στη διαχείριση της δημόσιας δαπάνης μπορούν να μετατραπούν σε ευκαιρία εκπαιδευτικής αναγέννησης.
