ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ
ΤΗΣ, Η ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗ ΚΑΤΟΡΘΩΝΕΙ ΝΑ ΑΦΗΓΗΘΕΙ ΜΙΚΡΑ ΉΜΕΓΑΛΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΡΑΜΑΤΑ ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ ΠΕΡΙΤΕΧΝΑ ΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ ΜΕ ΤΟ ΨΥΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΒΑΘΟΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΑΓΩΝΙΑ.
Το Άγριο βελούδο , το πρώτο βιβλίο της Μαρίας Κουγιουμτζή περιλαμβάνει είκοσι επτά σύντομα διηγήματα. Αρκούν οι παραπάνω πληροφορίες, ώστε οι περισσότεροι απ΄ όσους παροικούν την Ιερουσαλήμ της λογοτεχνικής συντεχνίας να κάνουν τους σχεδόν αυτόματους συνειρμούς: πρώτο βιβλίο σε ηλικία ύστερα από το μεσοστράτι της ζωής· τι μπορεί κανείς να περιμένει; Όσοι, όμως, εξακολουθούν να διαβάζουν λογοτεχνία χωρίς τις παρωπίδες του συντεχνιακού δημοσιοϋπαλληλισμού και το στερεότυπο της ηλικιακής επετηρίδας, που ορίζει ότι στη λογοτεχνική αγορά εντάσσεσαι γύρω στα είκοσί σου χρόνια ώστε κοντά στα εβδομήντα σου να φωτογραφίζεσαι, επιτυχημένος πλέον, δίπλα σε μία στοίβα πεζογραφημάτων, γνωρίζουν ότι στο σώμα της λογοτεχνίας εγγράφεσαι ή και αποτυπώνεις το στίγμα σου ακόμη και με το ένα βιβλίο, το ένα διήγημα, ενίοτε και με το ένα ποίημα. Αυτή είναι η ασυνήθης περίπτωση της Κουγιουμτζή: ο άξιος καρπός της λογοτεχνικής προσφοράς της, αυτά τα είκοσι επτά μικρά διηγήματα, ωρίμασαν με φυσικό τρόπο μέσα στο κύλισμα του χρόνου. Πριν από αυτό το βιβλίο, στα χρόνια που πέρασαν, η Κουγιουμτζή αρκέστηκε να δημοσιεύσει σε λογοτεχνικά περιοδικά επτά από τα διηγήματα της συλλογής της και μερικά ακόμη, καθώς και λιγοστά ποιήματά της. Ίσως, λοιπόν, η εγκράτεια της δημοσιότητας και η όψιμη εμφάνιση αποφέρουν το όφελος της τελικής συγκομιδής: αντί της ποσότητας η ποιότητα.

Μωσαϊκό ηρώων

Παρέες νεαρών φρικιών ζουν άγρια τον βίαιο έρωτα ανάμεσα σε ομοφυλόφιλους και τραβεστί («Άγριο βελούδο»)· μια ηλικιωμένη γυναίκα αυτοκτονεί σε οίκο ευγηρίας («Το φόρεμα»)· ένας αστυνομικός δολοφονεί κτηνωδώς μια αλλοδαπή που δεν δέχθηκε να την ταπεινώσει («Πες ναι»)· ένα μικρό πάμπτωχο κορίτσι που λέει τα κάλαντα τα Χριστούγεννα του 1952 βρίσκει τη θαλπωρή και δέχεται πλήθος δώρα από μιαν άγνωστη γυναίκα επειδή το κορίτσι μοιάζει πολύ με τη πεθαμένη μικρή κόρη της γυναίκας («Στον ασβέστη»). Από την παραπάνω σύνοψη του θεματικού πυρήνα μερικών από τα διηγήματα της Κουγιουμτζή ο αναγνώστης σχηματίζει την εντύπωση ότι πρόκειται ως επί το πλείστον για ηθογραφικής στόχευσης κείμενα που αποτυπώνουν νατουραλιστικές όψεις της σύγχρονης ιδίως κοινωνίας και χαρακτηρίζονται από μια τάση προς το ακραίο ή και το νοσηρό στοιχείο.

Πράγματι, το ηθογραφικό περιεχόμενο, η νατουραλιστική τεχνοτροπία και η νοσηρότητα υπάρχουν στα διηγήματα της Κουγιουμτζή, αποτελούν όμως την εξωτερική όψη τους.

Όπως και οι περισσότεροι ήρωες των γραπτών της, κρινόμενοι με γνώμονα το κοινωνικό περιβάλλον όπου κινούνται, μπορούν να χαρακτηριστούν πρόσωπα διάφορων περιθωριακών χώρων: τρελοί, πόρνες, πάμφτωχοι, άρρωστοι υπερήλικες κ.λπ.

Σημασία, λοιπόν, έχει ο τρόπος που η Κουγιουμτζή χειρίζεται αυτό το εκ πρώτης όψεως όχι μόνο κοινότοπο αλλά και πολυχρησιμοποιημένο στη σύγχρονη πεζογραφία υλικό της πραγματικότητας. Η υψηλή αξία των διηγημάτων της έγκειται καταρχάς στην κατοχή μιας στέρεης αφηγηματικής τεχνικής, σχεδόν απροσδόκητης για μια πρωτοεμφανιζόμενη με βιβλίο συγγραφέα. Βασικός συντελεστής αυτής της τεχνικής είναι ότι η Κουγιουμτζή παρέκαμψε την πεπατημένη οδό να αφηγηθεί ιστορίες με λιγότερο ή περισσότερο συγκαλυμμένο αυτοβιογραφικό πυρήνα. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι λιγότερες ή περισσότερες από τις αφηγούμενες ιστορίες ανάγονται στον χώρο των προσωπικών της εμπειριών, οι εμπειρίες αυτές αφομοιώνονται πλήρως κι εντέλει απαλείφονται μέσα στον κόσμο της μυθοπλασίας. Με άλλα λόγια, η Κουγιουμτζή επέλεξε ορθά είτε ο λόγος να ανατεθεί πρωτοπρόσωπος σε αρκετούς από τους ποικίλους και ετερόκλητους χαρακτήρες των κειμένων της είτε η τριτοπρόσωπη αφήγηση να περιστραφεί γύρω από τις ιστορίες αρκετών άλλων, επίσης ανομοιογενών προσώπων.

Μαρία Κουγιουμτζή

ΑΓΡΙΟΒΕΛΟΥΔΟ

ΕΚΔ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, 2008 ΣΕΛ. 208, ΤΙΜΗ: 12 ΕΥΡΩ

Τελευταία Νέα