«Η ελληνική περίπτωση είναι ένα ιδανικό παράδειγμα για να μελετήσει κανείς τη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου, από τη συγκρότηση των εθνικών κρατών ώς την παγκοσμιοποίηση». Αυτό πιστεύει και αυτό διδάσκει ο Τόμας Γκάλαντ, ο… άνθρωπός μας στην Καλιφόρνια, ο πρώτος κάτοχος της καινούργιας και πολλά υποσχόμενης έδρας Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο. Φέτος είχε 96 προπτυχιακούς φοιτητές και 3 μεταπτυχιακούς- έναν Ελληνοκαναδό και δύο Τούρκους- που ειδικεύθηκαν κοντά του στην περίοδο 1683-1913 δίνοντας έμφαση στην κοινωνική διάσταση της ελληνικής Ιστορίας. Πώς εξηγείται αυτό το ενδιαφέρον; Είναι απλό, απαντά ο 53χρονος ιστορικός. Όλα τα ζητήματα που απασχολούν τη «Νέα Ιστορία», οι εθνικές επαναστάσεις, ο σχηματισμός καινούργιων κρατών, η διαμόρφωση εθνικών ταυτοτήτων, η κληρονομιά των αυτοκρατοριών και της αποικιοκρατίας, η εξέλιξη των κοινωνιών σε περιπτώσεις μετακινήσεων και αναδιάταξης πληθυσμών, η διασπορά της κουλτούρας και η κουλτούρα της διασποράς η δυναμική ανάμεσα στο εθνικό κέντρο και στα μεταναστευτικά κέντρα (transnationalism), όλα αυτά μπορούν να φωτιστούν μέσα από τους Έλληνες. «Η ιστορία του ελληνικού λαού είναι μια παγκόσμια ιστορία που δεν έχει γραφεί ακόμα», επισημαίνει ο Γκάλαντ, για να προσθέσει αμέσως, ότι κι αυτό έρχεται. Διότι έχει αναλάβει την επιστημονική επιμέλεια μιας δεκάτομης (!) κοινωνικής-πολιτισμικής Ιστορίας των Ελλήνων που θα κυκλοφορήσει ώς το 2011 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Εδιμβούργου. Ο ίδιος θα γράψει τον 9ο τ. για την περίοδο 1763-1909, ενώ τον 10ο για τον 20ό αιώνα θα τον γράψουν ο Αντώνης Λιάκος και ο Ν. Δουμάνης. Νωρίτερα, ώς το τέλος του 2008, θα κυκλοφορήσει σε μετάφραση από τις Εκδ. Αλεξάνδρεια και η κοινωνική-πολιτισμική μελέτη του για την ελληνική περίπτωση στο πλαίσιο της βρετανικής αυτοκρατορίας· μελέτη του 2002 που εστιάζει στην Ιόνιο Πολιτεία κατά την περίοδο 1815-1864, τότε που οι Άγγλοι «προστάτες» αντιμετώπιζαν τους Έλληνες ως «Ιρλανδούς της Μεσογείου» ( Εxperiencing dominion Η εμπειρία της Προστασίας- Πολιτισμός,ταυτότητα και εξουσία στη Βρετανική Μεσόγειο ). Η προσέγγιση του Γκάλαντ είναι πάντα συγκριτική, αλλά το πιο ερεθιστικό είναι ότι τον απασχολεί τόσο η γενική εικόνα όσο και η λεπτομέρεια, η ανθρωπολογική λεπτομέρεια, γι΄ αυτό και παράλληλα με την ακαδημαϊκή του δραστηριότητα κάνει συστηματική έρευνα αρχείων. Κι επειδή χτύπησε φλέβα όταν δούλευε το διδακτορικό του στην Ελλάδα (1977-83), έχει ειδικευτεί στην Επτανησιακή κοινωνία του 19ου αιώνα. Σκύβει πάνω στις ιστορίες των απλών καθημερινών ανθρώπων και μέσα από αυτές «διαβάζει» την «μεγάλη» ιστορία, καθιστώντας την αλλιώς ενδιαφέρουσα για ένα ευρύτερο κοινό. Ο Φόνος στο Μαύρο Βουνό είναι το θέμα του ομότιτλου βιβλίου του που θα κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2009 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Πρίνστον. Είναι ένα δοκίμιο με αρετές μυθιστορηματικής αφήγησης, αντιπροσωπευτικό της μεθοδολογίας του, όπου ο Γκάλαντ εμβαθύνει στη διαμόρφωση της ταυτότητας μιας κοινωνίας επανεξετάζοντας τα «Παρκεριακά»: την ανεξιχνίαστη δολοφονία το 1849 στην Κεφαλονιά (Αίνος) του 52χρονου Βρετανού δασοφύλακα Τζέιμς Πάρκερ, η οποία είχε προκαλέσει σοβαρό διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Μ. Βρετανίας. Με αφετηρία τα δικαστικά και αστυνομικά αρχεία, τους τρεις βασικούς υπόπτους, και τα κίνητρά τους, ο Αμερικανός ιστορικός εξετάζει την πολιτική ταυτότητα των Επτανήσιων που άλλοι επιθυμούν άλλοι όχι την ένωσή τους με την Ελλάδα· προχωρεί στην κοινωνική τους ταυτότητα διερευνώντας τη στάση τους όταν συγκρούεται το εθιμικό δίκαιο με τον αγγλικής έμπνευσης νόμο· και περνά στην πολιτισμική τους ταυτότητα μέσα από το λαβ-στόρι του Πάρκερ με τη νεαρότατη Κεφαλονίτισσα γυναίκα του, μέσα από την πιθανή βεντέτα, τα ζητήματα τιμής και ηθών κ.ο.κ. Γοητευτικά όλα αυτά, και πολύτιμα για την ελληνική βιβλιογραφία, όμως είναι σίγουρο ότι η ματιά και η μέθοδος του Γκάλαντ προκαλούν σπυράκια σε πολλούς καθαρόαιμους ιστορικούς στην Ελλάδα. «Εγώ κοιτάζω άλλα πράγματα, θέτω διαφορετικά ερωτήματα», απαντά εκείνος χαμογελώντας. «Το πεδίο μου είναι η Ιστορική Ανθρωπολογία, ένας νέος σχετικά κλάδος που αντλεί από τον μεταμοντερνισμό, τον μεταστρουκτουραλισμό και τη μετα-αποικιοκρατική θεωρία».

Λένε ότι ο Τόμας Γκάλαντ έκοψε τον δείκτη του δεξιού χεριού του για να μην υποχρεωθεί να πολεμήσει στο Βιετνάμ. Είναι μύθος, αλλά θα μπορούσε να είναι αλήθεια, αν είχε γεννηθεί λίγο νωρίτερα. Φύση προοδευτική, έχει ένα οικογενειακό παρελθόν που ίσως να βρίσκεται στη βάση αυτού του ενδιαφέροντός του για την έννοια της υποκειμενικότητας στην Ιστορία. Με ρίζες καναδογαλλικές και ινδιάνικες από τον πατέρα του, και ελληνικές-ηπειρώτικες, από τη μητέρα του, είχε έναν παππού ακραιφνή Βενιζελικό που λες και βγήκε από τον Ανδρέα Κορδοπάτη του Βαλτινού. Πρωτομετανάστευσε με οθωμανικό διαβατήριο στις ΗΠΑ το 1911, επέστρεψε στην πατρίδα για να πολεμήσει στους Βαλκανικούς και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εγκαταστάθηκε παντρεμένος πια το 1926 στο Μάντσεστερ, πόλη των Ελλήνων εργατών, όπου άνοιξε το Παραντάιζ Καφέ. «Στο εικονοστάσι του, είχε τις φωτογραφίες του Βενιζέλου, του Ρούζβελτ και του Κέννεντυ», θυμάται ο εγγονός του που σπούδασε στις ΗΠΑ και στο βρετανικό Κέμπριτζ Ανθρωπολογία, Ελληνική Ιστορία και Αρχαιολογία, έμαθε ελληνικά, ανακάλυψε τους Έλληνες συγγενείς του και κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό: όλη αυτήν την περιουσία να την εντάξει σε μια διεθνή συζήτηση και να μην την αντιμετωπίσει σαν φολκλόρ.

Η συ