Συχνά οι ιστορικοί κατηγορούνται ότι δεν γράφουν βιβλία που να απευθύνονται στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά των βιβλίων αυτών και πώς διαμορφώνονται οι αναγνωστικές συνήθειες του ευρύτερου κοινού; Τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνουν μερικά από τα βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.


Κ. Γαρδίκα, Β. Κεχριώτης, Χ. Λούκος, Χ. Λυριντζής, Ν. Μαρωνίτη Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

Νεφέλη

Ο συλλογικός τόμος που καλύπτει την περίοδο από την Επανάσταση του 1821 έως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα διαφέρει από άλλες προηγούμενες αντίστοιχες εκδόσεις κατά τούτο: δεν προσφέρει μόνο μια σύντομη επισκόπηση των ιστορικών γεγονότων ή των εξελίξεων αλλά- το κυριότερο- εισάγει τον αναγνώστη στην ιστοριογραφική συζήτηση και τη σύγχρονη ιστορική σκέψη. Οι ιστορικοί που συμμετέχουν στον τόμο αντιμετωπίζουν την ιστορία ως πρόβλημα: την επίδραση της Επανάστασης, τη συγκρότηση των σχέσεων εξουσίας, την οθωμανική κρίση, τον ρόλο του στέμματος στην πολιτική ζωή και τις επιπλοκές του Ανατολικού Ζητήματος. Παρουσιάζουν τα πορίσματα της ιστορικής έρευνας, θέτουν νέα ερωτήματα, εκθέτουν τις μεθοδολογικές δυσκολίες, δοκιμάζουν νέες ερμηνείες- με άλλα λόγια δείχνουν στον μέσο αναγνώστη πώς δουλεύει ένας ιστορικός.

Μερόπη Αναστασιάδου ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1830-1912

ΜΙΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

Εστία

Από τα μέσα του 19ου αιώνα η Θεσσαλονίκη μεταμορφώνεται ταχύτατα: η οικονομική ανάπτυξη τη μετατρέπει στο σημαντικότερο κέντρο της αυτοκρατορίας (μετά την Κωνσταντινούπολη), ο πληθυσμός αυξάνεται, η πόλη επεκτείνεται, ενώ οι μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ εκσυγχρονίζουν τη διοίκηση. Η Μ. Αναστασιάδου μελετά τον αντίκτυπο αυτών των αλλαγών στις κοινωνικές- εθνοτικές ομάδες και τη ζωή της πόλης. Χωρίς να εξιδανικεύει την πολυεθνοτική, οθωμανική Θεσσαλονίκη, διερευνά τις σχέσεις και τους δεσμούς των κατοίκων της πόλης σε ένα αστικό περιβάλλον που αλλάζει ταχύτατα.

Μέσα από τη σκοπιά της κοινωνικής ιστορίας η εξέλιξη της πόλης ανασυντίθεται ως μια διαρκής σχέση και αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων διαφορετικής κοινωνικής τάξης και εθνότητας σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, την αγορά και το καφενείο, το εργοστάσιο και την κατοικία.

Jack Goody Η ΥΦΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Πολύτροπον

Ο επιφανής ανθρωπολόγος σε αυτή τη μελέτη του ασκεί κριτική στον ευρωκεντρισμό και αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία της Ευρώπης. Θεσμοί, μορφές διακυβέρνησης ή συγγένειας που κατά καιρούς έχουν συνδεθεί με την Ευρώπη στην πραγματικότητα απαντώνται και σε άλλους ασιατικούς ή αφρικανικούς πολιτισμούς. Η πρωτοκαθεδρία της Ευρώπης έναντι των άλλων πολιτισμών κατασκευάστηκε μέσα από τον ιστορικό λόγο. Ο εθνοκεντρισμός, η ανάδειξη της αρχαιότητας και η υιοθέτηση της γραμμικότητας στην ιστορική εξέλιξη, η εισαγωγή (οικουμενικών υποτίθεται) μοντέλων κατηγοριοποίησης των κοινωνιών, υποστηρίζει ο J. Goody, είχαν σοβαρές επιπτώσεις. Οι Ευρωπαίοι υποβάθμισαν την ιστορία του υπόλοιπου κόσμου και επιπλέον επέβαλαν κατηγορίες ανάλυσης που δυσχέραναν την κατανόησή του. Μέσα από την κριτική παλαιότερων (όπως ο Μαρξ και ο Βέμπερ) αλλά και νεώτερων (όπως ο Μπροντέλ και ο Ελίας) ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων, ο συγγραφέας αμφισβητεί τα θεμέλια της ευρωκεντρικής κοσμοαντίληψης.

Χάουαρντ Ζιν ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ

ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΟΛΟΜΒΟΥ ΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

Αιώρα

Η μελέτη του Χ. Ζιν από το 1980- που εκδόθηκε πρώτη φορά- έγινε αμέσως βιβλίο αναφοράς, όχι μόνο για τους επαγγελματίες ιστορικούς αλλά και για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Εκ πρώτης όψεως έχουμε μια συνοπτική ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών από την ανακάλυψη της Αμερικής μέχρι τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Στην πραγματικότητα όμως είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτού που ονομάστηκε «ιστορία από τα κάτω», δηλαδή η ιστορική εξέλιξη μέσα από τις εμπειρίες, τις ζωές, τους αγώνες των απλών ανθρώπων. Η αφήγηση δεν δομείται γύρω από τον Τζορτζ Ουάσιγκτον, τον Αβραάμ Λίνκολν ή τον Τζων Κέννεντυ αλλά από εκατοντάδες πρόσωπα όπως ο Φρέντερικ Ντάγκλας, φυγάς σκλάβος, ή το «Μαύρο Γεράκι», αρχηγός των Ινδιάνων Σακ, και τους αγώνες των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου, ενός πρωτοποριακού και ριζοσπαστικού συνδικάτου.

Μια εντυπωσιακή, πλούσια σε υλικό, «αναποδογυρισμένη» ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Νorman Davies Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΠΟΛΕΜΟ

Η ΕΝΑΡΞΗ, ΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ, ΟΙ ΗΓΕΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ, 1939-1945

Ιωλκός

Ο γνωστός Βρετανός ιστορικός καταθέτει μια συνθετική μελέτη για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν προσέρχεται με νέα στοιχεία αλλά με την ιστοριογραφική γνώση των τελευταίων δεκαετιών, η οποία κλόνισε την εικόνα των Συμμάχων. Πώς μπορεί κανείς να ξαναγράψει την ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εξήντα και πλέον χρόνια μετά τη λήξη του γνωρίζοντας τα σταλινικά εγκλήματα, όπως αυτό στο Κατίν, τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς πόλεων από τους Συμμάχους ή τον διωγμό των Γερμανών μετά την πτώση του Ράιχ; Ενώ η αφετηρία είναι ορθή, το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει είναι προβληματικό διότι παρουσιάζει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως σύγκρουση μεταξύ δύο «κακών», του ναζισμού και του κομμουνισμού. Ένα βιβλίο αμφιλεγόμενο, που όμως αξίζει να διαβαστεί γιατί αντιπροσωπεύει μια υπαρκτή τάση στη σύγχρονη ιστοριογραφία, μειοψηφική μεν στην Ελλάδα αλλά ισχυρή στο εξωτερικό.

Δ. Παναγιωτόπουλος, Δ. Σωτηρόπουλος (επιμ.) Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΒΕΝΙΖΕΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Ελληνικά Γράμματα

Ο τόμος περιλαμβάνει τα πρακτικά του ομότιλου συνεδρίου που διοργάνωσαν το 2004 το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και το Ίδρυμα «Ελευθέριος Βενιζέλος». Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στον τόμο εξετάζουν πλευρές της αγροτικής οικονομίας και πολιτικής στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησης του Βενιζέλου και στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Στο πλαίσιο της αγροτικής μεταρρύθμισης και των επιπτώσεών της στην κοινωνία της υπαίθρου εξετάζονται μεταξύ άλλων οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι κινητοποιήσεις των αγροτών, η χάραξη της αγροτικής πολιτικής, η αποκατάσταση των προσφύγων, η γεωργική εκπαίδευση κ.ά. Ένας τόμος που ανακεφαλαιώνει την ιστορική έρευνα των τελευταίων ετών για την ελληνική κοινωνία και οικονομία του Μεσοπολέμου.

Charles Τilly ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ, 1768-2004

Σαββάλας

Ο C. Τilly (1929-2008) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους κοινωνικούς επιστήμονες της εποχής μας. Όπως και στις προηγούμενες μελέτες του εξετάζει τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις σε μεγάλη διάρκεια, στο συγκεκριμένο βιβλίο από τις εργατικές συγκρούσεις στο Λονδίνο τη δεκαετία του 1760 έως το σημερινό κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Αναλύει με διεισδυτικότητα με ποιον τρόπο τα κοινωνικά κινήματα απόκτησαν σταδιακά τα χαρακτηριστικά που σήμερα τα κάνουν αναγνωρίσιμα, τις αλλαγές που συντελέστηκαν σε αυτά ως προς τη δομή, την οργάνωση και τη στελέχωσή τους και συναρτά την εξέλιξή τους με τις πολιτικές συνθήκες στις οποίες εμφανίστηκαν. Παρά τους κινδύνους που κρύβουν η επαγγελματοποίηση και η θεσμοποίηση των κοινωνικών κινημάτων, ο C. Τilly θεωρεί ότι τα κοινωνικά κινήματα παραμένουν συστατικό στοιχείο εκδημοκρατισμού και συμμετοχής του πληθυσμού στην πολιτική.

Ά. Ρήγος, Σ. Σεφεριάδης, Ε. Χατζηβασιλείου (επιμ.) Η «ΣΥΝΤΟΜΗ» ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΄60

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΚΟΜΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ

Καστανιώτης

Η δεκαετία του 1960 παρά το πλήθος των πολιτικών εξελίξεων που σημάδεψαν τη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας (άνοδος της Ένωσης Κέντρου στην εξουσία, Ιουλιανά, πραξικόπημα 21ης Απριλίου) παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιερεύνητη. Ο τόμος αυτός, που προέκυψε από το συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης το 2005, είναι αξιοπρόσεκτος για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ότι έρχεται να καλύψει κάποια σημαντικά κενά καθώς οι συγγραφείς του επιχειρούν να δώσουν κάποιες πρώτες απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα και ο δεύτερος είναι ότι στον τόμο συμμετέχουν πολλοί νέοι, αξιόλογοι επιστήμονες. Όπως είναι αναμενόμενο τα άρθρα του τόμου καλύπτουν μια σειρά από ζητήματα της περιόδου 1960-1967: από τις απεργιακές κινητοποιήσεις και το φοιτητικό κίνημα μέχρι τη χρήση της μνήμης στον πολιτικό λόγο και τη μειονοτική πολιτική στη Θράκη.

Τελευταία Νέα