Τα ιστορικά σχολικά εγχειρίδια, περισσότερο από τα άλλα, διαμορφώνουν

συνειδήσεις σε ηλικίες που είναι εξαιρετικά ευάλωτες. Αυτό το γνωρίζουν

βεβαίως πολύ καλά όσοι ασκούν την εξουσία και διαμορφώνουν την κυρίαρχη

ιδεολογία. Εξόχως διαφωτιστική, λοιπόν, η μελέτη της επ. καθηγήτριας Νεότερης

και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας Βάσως Θεοδώρου που φιλοξενεί το περιοδικό για

τις «Νοηματοδοτήσεις του Εμφυλίου Πολέμου στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας της

περιόδου 1950-1991».

H ερευνήτρια κατατάσσει τα εγχειρίδια σε τρεις ομάδες. H πρώτη καλύπτει τη

δεκαετία του 1950 και τα τρία πρώτα χρόνια του 1960. H δεύτερη τα χρόνια της

δικτατορίας και η τρίτη τα εγχειρίδια από τη μεταπολίτευση και μετά. Οι

μαθητές του Δημοτικού, τη δεκαετία του ’50 διδάσκονταν ότι οι

«κομμουνιστοσυμμορίτες», οι «σλαβοκομμουνιστές» και οι «σλαβόδουλοι» – ο

«εσωτερικός εχθρός» δηλαδή – παλεύουν να παραδώσουν τη χώρα στους «προαιώνιους

εχθρούς» του έθνους, που κατοικούν κάπου στον Βορρά… Και εύστοχα η Θεοδώρου

σημειώνει:

«Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο εσωτερικός άλλος ταυτίζεται με τον εθνικό άλλο,

τον εχθρό του έθνους. Ο εσωτερικός εχθρός έχει απολέσει την εθνική του

συνείδηση, καθώς δρα ως όργανο μιας εχθρικής προς το έθνος συνείδησης, γι’

αυτό και τοποθετείται έξω από την κοινότητα του έθνους, την οποία υποστηρίζει

ο εθνικός στρατός, ο βασιλιάς και οι εθνικόφρονες πολίτες.

H διάκριση των πολιτών σε εθνικόφρονες και μη παραπέμπει σ’ αυτό το

μανιχαϊστικό σχήμα σύμφωνα με το οποίο οι μη εθνικόφρονες αποκλείονται από την

ομάδα, καθώς αποτελούν απειλή γι’ αυτήν με την αντεθνική τους δράση. Δεν

έχουμε επομένως να κάνουμε με πόλεμο ιδεολογικό, σύμφωνα με τα εγχειρίδια

ιστορίας, αλλά με πόλεμο ανάμεσα στην ελληνική και τη σλαβική φυλή με την

οποία τη συνδέουν αιώνες μίσους…»! (Πώς αλλιώς θα έχτιζαν το κράτος της

Δεξιάς Παπάγος, Καραμανλής και Σία;).

Φυσικά οι «ιστορικοί» της χούντας θα έπρεπε να πλειοδοτήσουν. Φθάνει ένα μικρό

απόσπασμα από το βιβλίο ενός K. Σακκαδάκη που διάβαζαν το 1969 οι μαθητές της

ΣΤ’ Δημοτικού:

«Οι Έλληνες γνωρίζουν ότι η Τουρκική δουλεία διά την οποίαν έχυσαν τόσους

ποταμούς αιμάτων, θα ήτο δρόσος μέσα εις την κάμινον της κομμουνιστικής

δουλείας. Γνωρίζουν ότι με τους Τούρκους διέσωσαν τον εθνισμόν των,

αλλά με τους κομμουνιστάς οφείλουν να μεταβληθούν εις δούλους της

Σοβιετικής πατρίδος… ».

Έπρεπε να γίνει η μεταπολίτευση, ώστε οι μικροί μαθητές, μετά το ’81, να

πάρουν άλλα μηνύματα για την εθνική τραγωδία, όπως σημειώνει η συγγραφεύς:

«Το ισχυρότερο μήνυμα που θα πρέπει να αποκομίσουν οι μαθητές αυτής της

ηλικίας από το μάθημα του εμφυλίου είναι και πάλι ηθικό και έχει δύο σκέλη:

είναι το μήνυμα της εθνικής ενότητας απέναντι στις ξένες επιβουλές και το

μήνυμα της καταστροφής που συνεπάγεται ένας εμφύλιος».

«ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ KAI ΤΕΧΝΕΣ»

Βυζάντιο και Ιστοριογραφία

Στους βυζαντινούς χρόνους αναφέρεται το τρίτο μέρος του αφιερώματος για την

Ιστοριογραφία της Αρχαιολογίας. Έχουν προηγηθεί σε προηγούμενα τεύχη του

περιοδικού αφιερώματα για το προϊστορικό Αιγαίο και την κλασική αρχαιότητα.

Με τη βοήθεια του περιεκτικού εισαγωγικού σημειώματος της Χριστίνας Γ.

Αγγελίδη (Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών) ας δούμε τα

επιμέρους μελετήματα. Ο ερευνητής Ηλίας Αναγνωστάκης, φέρνοντας ως παράδειγμα

τη μελέτη της βυζαντινής Πελοποννήσου, καταγράφει τις δυσκολίες του

«διεπιστημονικού» εγχειρήματος. Τι προκύπτει δηλαδή όταν η ιστορία

κατασκευάζεται με βάση την ανάγνωση των αρχαιολογικών τεκμηρίων και αντίστροφα

όταν τα υλικά κατάλοιπα αξιολογούνται μέσω της ιστορίας. H Χριστίνα Αγγελίδη

στο θέμα της «Γυναίκες και Βυζάντιο» θεωρεί πως «η έρευνα για τη γυναίκα στο

Βυζάντιο, όπως εξελίχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες, είναι από τα

χαρακτηριστικότερα παραδείγματα συνολικής διαπραγμάτευσης, με την ενσωμάτωση

μάλιστα αναλυτικών μεθόδων που προέρχονται από συγγενείς επιστημονικούς

χώρους».

* Από τα μέσα του 19ου αιώνα και την αρχή του 20ού Έλληνες διανοούμενοι και

πανεπιστημιακοί αφού ανακαλύπτουν το Βυζάντιο ως «ιστορικό αντικείμενο», στη

συνέχεια θεσμοθετούν τις βυζαντινές σπουδές νιώθοντας την ανάγκη να καλύψουν

το κενό μεταξύ αρχαιότητας και σύγχρονης Ελλάδας. Αυτό το θέμα πραγματεύεται η

επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας Τόνια Κιουσοπούλου. Βυζαντινή

Αρχαιολογία, Μεσαιωνική Αρχαιολογία, Χριστιανική Αρχαιολογία, Ιστορία της

Βυζαντινής Τέχνης, Ιστορία της Μεσαιωνικής Τέχνης. Όροι που χρησιμοποιούνται

με διαφορετική απόχρωση από χώρα σε χώρα, σημειώνει η αν. καθηγήτρια

Βυζαντινής Αρχαιολογίας Όλγα Γκράτζιου και επισημαίνει με παραδείγματα ότι «οι

ονομασίες των επιστημονικών κλάδων, αποκαλύπτουν τις περιπέτειες των ερευνητών

στην προσπάθειά τους να προσδιορίσουν το αντικείμενο της έρευνας και δείχνουν

ότι καμιά φορά και το ίδιο το όνομα μπορεί να δημιουργεί περιορισμούς…». Το

αφιέρωμα κλείνει με το άρθρο της καθηγήτριας Γαλλικής Λογοτεχνίας Sophie

Basch. «H βυζαντινή Ελλάδα στη γαλλική λογοτεχνία».

«ΣΥΝΑΞΗ»

Βλάπτει η θρησκεία την κοινωνία;

Όχι απαντάει στο ερώτημα του τίτλου ο δρ Κοινωνιολογίας (πτυχιούχος Θεολογίας)

Δ.Γ. Μαγριπλής, αλλά υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Και μια από τις βασικές

προϋποθέσεις κατά τον αρθρογράφο είναι η αποφυγή επιβολής «των δικών μας

απόψεων για τον Θεό, τον άνθρωπο, τη φύση και την κοινωνία». Ο Μαγριπλής πολύ

σοφά στέκεται στην εμπεριστατωμένη θεωρητική προσέγγιση του ζητήματος θρησκεία

– κοινωνική συνοχή και δεν προχωρεί στην κριτική συγκεκριμένων φαινομένων, που

μόνο την κοινωνική συνοχή δεν προωθούν. Διότι, στη δεύτερη περίπτωση θα έπρεπε

μετά την άποψή του «κάθε εκκλησία, έστω υπό την έννοια της συνεύρεσης για

κοινή προσευχή, εκφράζει και εκφράζεται ως υψηλής στάθμης συλλογικότητα» να

κρίνει κατά πόσο κάποια, πολύ γνωστά, κηρύγματα από άμβωνος, αμέσως μετά την

«κοινή προσευχή», συμβάλλουν στην «υψηλής στάθμης συλλογικότητα» και βεβαίως

στην κοινωνική συνοχή.

Το άρθρο έχει τίτλο: «Αποτελεί η θρησκεία στις μέρες μας κίνδυνο για την

κοινωνική συνοχή;». Μήπως όμως την ευθεία απάντηση περιμένει το ερώτημα «ποιοι

και πώς απειλούν στις μέρες μας την κοινωνική συνοχή με πρόσχημα τη

θρησκεία;».

«ΠΕΡΙωΔΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»

Ευφορία

Κάθε φορά που διαβάζω το «ΠΕΡΙωΔΙΚΟ» της Καβάλας αισθάνομαι αληθινή ευφορία

και για την ποιότητα των κειμένων του και για τη σελιδοποίησή του που διαθέτει

γούστο και τόλμη. Αιχμηρά, εύστοχα σχόλια, φευγάτα αλλά όχι αλαλούμ προσωπικά

κείμενα, ζωντανές συνεντεύξεις, συγκινητικές μνήμες. Αναζητήστε το περιοδικό,

να απολαύσετε μεταξύ άλλων το κείμενο του Νίκου Γκροσδάνη για τη γνωριμία του

με τον «ποιητή της εικόνας», τον δημιουργό της «Εκδρομής» και του «Ουρανού»

Τάκη Κανελλόπουλο. Έξοχο.

Συνεντεύξεις που αξίζει να προσεχθούν: με τη Σώτη Τριανταφύλλου, με τον

Φοίβο Δεληβοριά, με τον Γεράσιμο Ανδρεάτο και με τον σπουδαίο διευθυντή

φωτογραφίας Ντάντε Σπινότι.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

* «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»: T.Θ. 25085, Αθήνα 100 26. Τηλ.: 210-8823.762.

* «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ KAI ΤΕΧΝΕΣ» Πλατεία Καρύτση 10, Αθήνα 102 37. Τηλ.: 210-3253.246.

* «ΣΥΝΑΞΗ»: Θερμοπυλών 39, Βριλήσσια 152 35. Τηλ.: 210-8049.396.

* «ΠΕΡΙωΔΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»: Βενιζέλου 79, Καβάλα 654 03. Τηλ.: 2510.220120.

Τελευταία Νέα