Στις 25 Οκτωβρίου 1920, το Κόμμα Φιλελευθέρων του Ελευθέριου Βενιζέλου έχασε τις εκλογές παρότι πήρε πάνω από 50% των ψήφων. Ο ίδιος ο Βενιζέλος δεν εξελέγη ούτε βουλευτής.

Ηταν η κόπωση από την πολεμική προσπάθεια; Ηταν η δυσφορία από τη συμμαχική επέμβαση που έχει διώξει τον Κωνσταντίνο τρία χρόνια νωρίτερα; Ηταν η οικονομική δυσπραγία;

Το βέβαιο είναι ότι η «λαϊκή εντολή» καταψήφισε τον άνθρωπο που όχι μόνο υπερδιπλασίασε την Ελλάδα αλλά και την ενσωμάτωσε στο κυρίαρχο σύστημα των ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» που νίκησε στις εκλογές δεν περιορίστηκε να σχηματίσει κυβέρνηση.

Διοργάνωσε δημοψήφισμα στις 5 Δεκεμβρίου 1920 για να επαναφέρει στον θρόνο τον έκπτωτο Κωνσταντίνο –κάτι που αποτελούσε προεκλογική δέσμευσή της.

Οι Σύμμαχοι προειδοποίησαν ότι δεν θα αποδεχθούν την επιστροφή του Κωνσταντίνου και ότι θα τη θεωρήσουν εχθρική χειρονομία αλλά φυσικά η αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού και της κυβέρνησής του δεν μπορούσε να αποδεχθεί τέτοιου τύπου υποδείξεις.

«Εμείς τον θέλουμε και θα τον φέρουμε, τον Βασιλιά, τον Βασιλιά, τον Βασιλιά» τραγουδούσαν οι Λαζόπουλοι της εποχής στις επιθεωρήσεις και στους δρόμους.

Το δημοψήφισμα λοιπόν έγινε παρά τις προειδοποιήσεις των Συμμάχων, του Βενιζέλου και των Φιλελευθέρων –αυτοί οι τελευταίοι ήταν, υποθέτω, κάτι σαν «τρόικα εσωτερικού».

Και έτσι δόθηκε νέα λαϊκή εντολή: ο Κωνσταντίνος πήρε 98% και επέστρεψε!

Λίγες ημέρες αργότερα, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία επέδωσαν διακοίνωση που έλεγε ότι δεν αναγνωρίζουν τον Κωνσταντίνο ως αρχηγό του κράτους και συνακόλουθα πάγωσαν τα δάνεια που είχαν χορηγήσει στην Ελλάδα –έκοψαν, δηλαδή, τη χρηματοδότηση της χώρας που γέννησε τη δημοκρατία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτές οι ενέργειες έδειχναν έλλειψη σεβασμού στη λαϊκή εντολή που μόλις είχε εκφραστεί διά του δημοψηφίσματος. Αλλά τότε (όπως και τώρα) στη δημοκρατία ο καθένας έχει δικαίωμα όχι μόνο να ψηφίζει ό,τι θέλει αλλά και να δανείζει όποιον θέλει.

Σε μερικούς μήνες, χωρίς χρήματα και χωρίς συμμάχους, η πολεμική προσπάθεια στη Μικρά Ασία κατέρρευσε.

Η «μικρά πλην έντιμος Ελλάς» είχε μεν τον Βασιλιά που έφερε πίσω η λαϊκή εντολή αλλά και δυόμισι εκατομμύρια πρόσφυγες.

Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι η μεγαλύτερη εθνική πανωλεθρία του σύγχρονου ελληνικού κράτους έως σήμερα. Μια πανωλεθρία την οποία δρομολόγησαν μία εκλογή και ένα δημοψήφισμα, δύο απολύτως δημοκρατικές διαδικασίες.

Το ευτύχημα είναι ότι η Ιστορία σπανίως επαναλαμβάνεται. Μακάρι.

Αλλά ας ελπίσουμε τουλάχιστον αν επαναληφθεί, να επαναληφθεί ως φάρσα.

Ούτως Ή άλλως, ο θίασος της φάρσας είναι έτοιμος και επί σκηνής.

Τελευταία Νέα