Πενήντα χρόνια πέρασαν από τον θάνατό του, όμως στο ερώτημα ουδέποτε δόθηκε οριστική απάντηση: Οφείλεται ή όχι σε δυστύχημα η συντριβή του αεροσκάφους που μετέφερε τον Νταγκ Χάμαρσκελντ στην Κεντρική Αφρική; Ηταν ένας πολιτικός με όραμα, «ο μεγαλύτερος του 20ού αιώνα», όπως τον είχε χαρακτηρίσει ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, και τη στιγμή του θανάτου του ηγείτο αποστολής στο Κονγκό ως γενικός γραμματέας του ΟΗΕ. Αναμενόμενο ήταν ότι έρευνες για να εξακριβωθούν τα αίτια της συντριβής του αεροσκάφους έγιναν – μάλιστα, η έρευνα του ΟΗΕ δεν απέκλειε τίποτα. Ωστόσο, ικανοποιητικό αποτέλεσμα δεν έδωσαν.

Στο κενό αυτών των ερευνών διεισδύει ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από το τραγικό γεγονός. Στο βιβλίο γίνεται λόγος ακόμη και για κατάρριψη του αεροσκάφους και τα στοιχεία που παραθέτει δύσκολα μπορεί να αγνοηθούν. Γι’ αυτό και ο ανιψιός του, ο πιο στενός εν ζωή συγγενής του, ζητά να ανοίξει εκ νέου ο φάκελος.

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 18ης Σεπτεμβρίου του 1961 ο Χάμαρσκελντ πετούσε προς τη σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό για να διαπραγματευθεί εκεχειρία σε αποσχισθείσα περιοχή της χώρας. Αλλη μια ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ εκεί βρισκόταν σε αδιέξοδο, αντιμέτωπη με τις ρευστές, περίπλοκες πολιτικές συνθήκες που δημιουργούσε αφενός η ανεξαρτητοποίηση από το Βέλγιο (πριν από περίπου έναν χρόνο), αφετέρου οι ψυχροπολεμικές αντιπαλότητες.

ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΤΩΝ ΙΣΧΥΡΩΝ. Η νότια επαρχία Κατάνγκα, πλούσια σε ουράνιο, χαλκό και κασσίτερο, είχε γίνει μήλον της Εριδος. Η πρώην αποικιοκρατική δύναμη, το Βέλγιο, υποστήριζε το αποσχιστικό κίνημα του Μουάζ Τσόμπε, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, που είχαν συμφέροντα στην περιοχή. Από την άλλη πλευρά, ο Χάμερσκελντ υποστήριζε τις εκλεγμένες κεντρικές Αρχές, που με τη σειρά τους στηρίζονταν από τους Σοβιετικούς. Θα συναντούσε τον Τσόμπε στην Ντόλα, στην τότε Βόρεια Ροδεσία, τη σημερινή Ζάμπια, αλλά δεν πρόλαβε να φτάσει.

Το αεροσκάφος που τον μετέφερε συνετρίβη λίγο πριν προσγειωθεί σε ένα δάσος κοντά στη συγκεκριμένη περιοχή. «Τα κομμάτια του αεροσκάφους είχαν σκορπίσει σε μεγάλη ακτίνα. Δεν είδα πτώματα, τα είχαν πάρει» ανέφερε ο ανιψιός του Κνουτ Χάμαρσκελντ που είχε επισκεφθεί τότε το σημείο της συντριβής. Σήμερα, σε ηλικία 89 ετών, θυμάται καλά το κλίμα εκείνων των ημερών στην πατρίδα του, τη Σουηδία. «Ολοι ήταν σε κατάσταση σοκ. Θα μπορούσα να πω ότι όλη η χώρα είχε επηρεαστεί. Ολα τα καταστήματα είχαν τη φωτογραφία του στις βιτρίνες».

ΜΙΣΘΟΦΟΡΟΙ Ή ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ; Το 1992, δύο αξιωματούχοι του ΟΗΕ που υπηρέτησαν στην Κατάνγκα λίγο πριν και λίγο μετά τον θάνατό του, ο Κόνορ Κρούις Ο’Μπράιεν και ο Τζορτζ Ιβαν Σμιθ, με επιστολή τους στον «Γκάρντιαν» επισήμαναν ότι διέθεταν στοιχεία που έδειχναν ότι το αεροσκάφος καταρρίφθηκε κατά λάθος από μισθοφόρους. Κατά την άποψή τους, «προειδοποιητικά» πυρά που στόχο είχαν να αλλάξουν την πορεία του αεροσκάφους, ώστε να οδηγηθεί ο Χάμαρσκελντ σε άλλες συνομιλίες με βιομηχάνους, προκάλεσαν τη συντριβή του. Το 1998, η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης της Νότιας Αφρικής, με επικεφαλής τον Ντέσμοντ Τούτου, άφηνε να εννοηθεί ότι το σαμποτάζ, κατόπιν συνεργασίας της (αμερικανικής) CIA, της (βρετανικής) ΜΙ5 και των νοτιοαφρικανικών μυστικών υπηρεσιών, δεν μπορούσε να αποκλειστεί, αν και βρετανοί αξιωματούχοι τα απέδωσαν όλα αυτά σε «σοβιετική» παρέμβαση. Κάπως έτσι το μυστήριο, αντί να ξεδιαλύνεται, περιπλεκόταν.

ΣΦΑΙΡΑ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ. Πριν από έξι χρόνια, ο επικεφαλής το 1961 των μυστικών υπηρεσιών του στρατού στο Κονγκό, από την πλευρά του ΟΗΕ, Νορβηγός Μπγιορν Εγκε μίλησε δημόσια γι’ αυτό που είδε στο νεκροτομείο. Στο μέτωπο του Χάμαρσκελντ υπήρχε μια τρύπα, πιθανόν από σφαίρα, αλλά στις επίσημες φωτογραφίες δεν φαινόταν πουθενά.

Τελευταία Νέα