«Τι απέγινε άραγε ο Λέον Τρότσκι» ρωτούσαν ρητορικά οι Stranglers το 1977. Η απάντηση γνωστή: στις 20 Αυγούστου του 1940 ο εξόριστος στο Μεξικό Λέον Τρότσκι δολοφονήθηκε. Οι λεπτομέρειες ανατριχιαστικές. Οργανο του εγκλήματος μία ορειβατική σκαπάνη. Δολοφόνος ένας πράκτορας της διαβόητης NKVD που με την πράξη του, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη Μόσχα, επικύρωσε τυπικά και συμβολικά την κυριαρχία του Ιωσήφ Στάλιν επί των ιδεολογικών του αντιπάλων. Ο συγγραφέας της Προδομένης Επανάστασης, μίας ηχηρής καταγγελίας των δικών της Μόσχας το 1936, προδόθηκε εν τέλει από την επανάσταση την οποία υπηρέτησε μέχρι την τελευταία του αναπνοή. Υπάρχουν αλήθεια ήρωες σε αυτήν την ιστορία; Η ηχώ της κραυγής του Τρότσκι τη στιγμή της δολοφονίας του, στοιχειώνει τη σκέψη του Ραμόν Μερκαντέρ και αφήνει λίγα περιθώρια καταφατικής απάντησης. Στο συναρπαστικό, και βραβευμένο, βιβλίο του κουβανού συγγραφέα Λεονάρδο Παδούρα «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά» (μτφ. Κ. Αθανασίου, εκδ. Καστανιώτης), το ερώτημα αυτό διαπλέκεται με τις προκλήσεις και τις δυσκολίες της σημερινής Κούβας, του αιώνιου «νησιού της επανάστασης»

Ο Λέον Τρότσκι και ο Ραμόν Μερκαντέρ υπήρξαν επαγγελματίες της επανάστασης. Στρατεύτηκαν στην ιδέα της κοινωνικής χειραφέτησης ολόψυχα, άλλαξαν ονόματα και τρόπο ζωής, υπέμειναν διώξεις και κακουχίες, πολέμησαν, όχι μεταφορικά, σε διαφορετικά μέτωπα, αλλά από την ίδια πλευρά του χαρακώματος. Από εκεί και πέρα, οι διαφορές τους φαντάζουν χαώδεις.

Ο Λέον Τρότσκι ήταν ένας επώνυμος επαναστάτης, στενός συνεργάτης του Λένιν, συγγραφέας και οργανωτής του Κόκκινου Στρατού στα πιο κρίσιμα χρόνια της νεαρής Σοβιετικής δημοκρατίας. Η εικόνα του διοπτροφόρου επαναστάτη με τα διανοουμενίστικα γυαλιά και το σπινθηροβόλο βλέμμα παρήλαυνε σε εφημερίδες, αφίσες, λιβελογραφήματα και ύμνους. Ο Ραμόν Μερκαντέρ ήταν ένας ανώνυμος μαχητής της νεαρής Ισπανικής Δημοκρατίας που στρατολογήθηκε στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες. Εζησε στο παρασκήνιο της Ιστορίας, μέχρι εκείνο το αυγουστιάτικο απόγευμα του 1940, για να καταδυθεί εκ νέου στον σκιώδη κόσμο των πρακτόρων, αρνούμενος κάθε σχέση με τη Σοβιετική Ενωση μέχρι την απελευθέρωσή του το 1960. Ο άλλος διοπτροφόρος άνδρας με τα ταρταρούγα γυαλιά και το αποφασιστικό βλέμμα παρέμεινε ένα αίνιγμα έως το τέλος: πέθανε στην Αβάνα το 1978 αλλά θάφτηκε στη Μόσχα με το όνομα Ραμόν Ιβάνοβιτς Λόπεζ. Οι περιπετειώδεις διαδρομές του Λέον Τρότσκι και του Ραμόν Μερκαντέρ διασταυρώθηκαν το καλοκαίρι του 1940 στο Μεξικό στα πρώτα σκιρτήματα της παγκόσμιας πολεμικής αναμέτρησης που καθόρισε την πορεία της σύγχρονης ιστορίας.

Υπό την οπτική αυτή, η δολοφονία του Τρότσκι συμβολικά οριοθετεί την τελευταία πράξη της εποχής που εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1917 στον απόηχο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια εποχή εκτυφλωτικών προσδοκιών και εκκωφαντικών διαψεύσεων, καθώς η επανάσταση έδινε τη θέση της στην τυφλή πίστη και στον φόβο και οι ήρωες του χτες βαφτίζονταν στους δαίμονες του σήμερα.

Τελευταία Νέα