Το γεύμα διαβούλευσης της κριτικής επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Βιβλίου, στην οποία συμμετέχουν και «ΤΑ ΝΕΑ», ήταν φέτος ιδιαίτερο. Ο νικητής, Χαβιέρ Θέρκας, είχε σχεδόν ομόφωνη υποστήριξη· επομένως η κριτική επιτροπή, που εκπροσωπεί όλες τις χώρες της Ευρώπης, είχε χρόνο για να μιλήσει με τον πρόεδρό της για το 2025, τον Αντρέι Κούρκοφ. Ο διάσημος ουκρανός συγγραφέας μιλάει άπταιστα επτά γλώσσες· έτσι ήταν εύκολο για εκείνον να μας μεταδώσει όσα βιώνει με την οικογένειά του και τους συμπατριώτες του από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Ο θόρυβος των βομβών, η μυρωδιά του φόβου, η εκκωφαντική σιωπή της ελπίδας. Μετά το γεύμα και πριν αναχωρήσει για το Κίεβο, έμεινε για αρκετή ώρα να μας εκμυστηρευτεί όσα ήθελε.
Είναι σημαντικό για εσάς να προεδρεύετε του Ευρωπαϊκού Βραβείου Βιβλίου 2025;
Ναι, ναι, είναι πολύ σημαντικό για μένα, γιατί αυτό δείχνει ότι, πολιτισμικά, η Ουκρανία ανήκει ήδη στην Ευρώπη. Περίπου 15 βιβλία μου έχουν μεταφραστεί στην Ευρώπη. Και τώρα προετοιμάζω τον τρίτο τόμο για τη ζωή κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς και τον τρίτο τόμο της σειράς για το «αφτί του Κιέβου».
Αυτή η αστυνομική σειρά μιλά για τη χώρα σας, την Ουκρανία, το 1919, όταν το Κίεβο έπεσε στα χέρια των μπολσεβίκων· παρ’ όλα αυτά, έχουμε την εντύπωση ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σε σχέση με σήμερα και ότι η μυθοπλασία του μυθιστορήματός σας πλησιάζει την πραγματικότητα.
Ναι. Είναι πάντα η ίδια ιστορία, ακόμη κι αν τη στιγμή της ρωσικής εισβολής σκέφτηκα ότι η μυθοπλασία είχε χάσει το νόημά της, αφού η πραγματικότητα γινόταν πιο δυνατή από οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί ένας συγγραφέας. Η απόπειρα της Ρωσίας σήμερα, ή της Σοβιετικής Ενωσης στο παρελθόν, να πάρει την εξουσία στην Ουκρανία και να ενσωματώσει την Ουκρανία ως μια επαρχία της ρωσικής αυτοκρατορίας, είναι πραγματική. Μεταξύ 1917 και 1921, δεν ήταν μόνο εμφύλιος πόλεμος, αλλά ο αγώνας της Ουκρανίας για την ανεξαρτησία της. Οταν η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1991, η Ρωσία δεν μπόρεσε να το αποδεχτεί. Η πίεση ήταν πάντοτε τεράστια.
Σήμερα, τι πιστεύετε; Είναι δυνατή η ειρήνη;
Τεχνικά, όχι. Η ειρήνη είναι αδύνατη αν δεν υπάρξει αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία. Οσοι συμμετέχουν στις συζητήσεις για την ειρήνη ξεχνούν ότι ο Πούτιν άλλαξε το Σύνταγμα της Ρωσίας. Στο νέο ρωσικό Σύνταγμα, τέσσερις περιοχές της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, περιλαμβάνονται ως ρωσικά εδάφη. Αρα, αν υπάρξουν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, δεν θα έχουν νόημα. Πρέπει να διαπραγματευτούμε μόνο όταν η Ρωσία απελευθερώσει τα εδάφη αυτά, δηλαδή όταν αλλάξει το Σύνταγμά της πριν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις.
Αλλά μπορούν να αντέξουν οι Ουκρανοί;
Είναι κουρασμένοι, είμαστε κουρασμένοι να ζούμε για μεγάλα διαστήματα χωρίς ηλεκτρισμό, με επιθέσεις drones, πυραύλων, καταφύγια, αλλά αντέχουμε. Διατηρώ την ελπίδα γιατί γνωρίζω καλά την ουκρανική ιστορία και ο λαός μας έχει επιβιώσει από πολλές κρίσεις. Η κατάσταση σήμερα είναι πιο καθαρή. Είναι η πρώτη φορά εδώ και ογδόντα χρόνια που οι Ουκρανοί συνεχίζουν και θέλουν να κάνουν τα πάντα για να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Η ελευθερία είναι μερικές φορές πιο σημαντική από τη σταθερότητα.
Το γεγονός ότι, πριν από τη ρωσική εισβολή του 2022, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας είχε επίσης κηρύξει την ανεξαρτησία της, χάρη κυρίως στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, πόσο επηρέασε τις εξελίξεις;
Ο πόλεμος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εναντίον της Εκκλησίας της Ουκρανίας είναι καθημερινός. Ο επικεφαλής της Ρωσικής Εκκλησίας, ο Κύριλλος, ανακοίνωσε ότι ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας είναι επίσης πόλεμος κατά του καθολικισμού και των άλλων ορθοδοξιών που δεν είναι η δική του. Παρουσιάζει αυτόν τον πόλεμο στη Ρωσία όχι μόνο ως πόλεμο εναντίον της ουκρανικής ορθόδοξης πλειονότητας, αλλά και ως πόλεμο θρησκευτικής επιρροής από τη Δύση. Το 90% των Ουκρανών είναι ορθόδοξοι, αλλά δεν θέλουν να υπάγονται στον Κύριλλο. Μετά το 1991, η Εκκλησία υπήρξε πολιτικό, όχι θρησκευτικό, εργαλείο της Μόσχας. Αυτό δεν έχει αλλάξει πραγματικά, εξού και η ανάγκη για ανεξαρτησία. Δώδεκα χιλιάδες ουκρανικές εκκλησίες εξακολουθούν σήμερα να ελέγχονται από τη Ρωσία – είναι ακόμη πάρα πολλές.
Αρα, για να κατανοήσει κανείς τον λόγο του Πούτιν, πρέπει επίσης να ακούσει τον Κύριλλο.
Ναι, φυσικά. Διότι πρόκειται για την ένωση της ρωσικής κυβέρνησης με την Εκκλησία. Οι ιερείς της Εκκλησίας είναι πλήρως κινητοποιημένοι για να ευλογούν τους στρατιώτες, να τους δείχνουν εικόνες στο μέτωπο για να τους δίνουν κουράγιο. Ταυτόχρονα, η Ρωσική Εκκλησία αναπτύσσεται πολύ στη Συρία, στην Αίγυπτο, στην Αφρική γενικά. Είναι πολυπλόκαμη. Και όταν ο Κύριλλος μιλάει για πόλεμο, μάλλον ξέρει τι λέει.
Τελικά, ποιος θα μπορούσε να βοηθήσει για την ειρήνη;
Το κλειδί ίσως βρίσκεται στην εξουσία του Σι Τζινπίνγκ. Η Κίνα κερδίζει πολλά χρήματα από αυτόν τον πόλεμο επειδή πουλά τα drones της τόσο στους Ουκρανούς όσο και στους Ρώσους. Γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι πρέπει να ασκήσουν ένα αντίβαρο στην Κίνα, ώστε ο πρόεδρος Σι να μπορέσει να πείσει τον Πούτιν. Δεν βλέπω άλλον τρόπο. Ο Πούτιν παίζει με τον Τραμπ όπως και με τους άλλους…
