Παράξενα πουλιά

Εσείς, εάν οργανώνατε ένα «Big Brother», ποιους θα διαλέγατε; Κάποιους ανθρώπους - να υποθέσω - με ευρεία μόρφωση, αδαμάντινο χαρακτήρα, ανοιχτούς ορίζοντες, οι οποίοι θα γίνονταν παράδειγμα για το κοινό… Δεκαοκτάρηδες και εικοσιπεντάρηδες που ανοίγουν τον προσωπικό τους δρόμο κόντρα στις ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και στη νεανική ανεργία. Μητέρες που στηρίζουν με αυταπάρνηση μονογονεϊκές οικογένειες. Ηλικιωμένους πρόθυμους να μοιραστούν όσα τους δίδαξε η ζωή. Και ασφαλώς πρόσωπα με ιδιαίτερα ταλέντα, με καλλιτεχνικές έστω ευαισθησίες. Τα οποία θα ψυχαγωγούσαν τους συγκατοίκους τους παίζοντας μουσική, ζωγραφίζοντας, απαγγέλλοντας πλάι στην πισίνα (μήπως αντί για πισίνα να είχαμε ένα βιολογικό μποστάνι;) ποιήματα…

Και πώς θα πείθατε τους παραπάνω να λάβουν μέρος σε ένα τηλεπαιχνίδι, το οποίο καταργεί κάθε ιδιωτικότητα έξω από την τουαλέτα; Θα τους κουνούσατε μια παχυλή επιταγή; Θα χρησιμοποιούσατε το δέλεαρ της διασημότητας; Φιλοδοξούν όλοι στον 21ο αιώνα να γίνουν παντί τρόπω διάσημοι;

Συνέβη το εξής παράδοξο: ο «Big Brother», ο «Μεγάλος Αδελφός», είχε επινοηθεί από τον Τζορτζ Οργουελ για να καταδειχθεί ο ζόφος του ολοκληρωτισμού. Δεν υπάρχει τίποτα πιο εφιαλτικό - ισχυριζόταν ο συγγραφέας του «1984» - από ένα μάτι που σε παρακολουθεί στον ύπνο και στον ξύπνο σου, ελέγχει τα λόγια και τις πράξεις σου, κρίνει ακόμα και τις γκριμάτσες σου, τα χαμόγελα και τα χασμουρητά σου. Ο «Μεγάλος Αδελφός» αποτελεί το άκρον άωτον της τυραννίας. Φαίνεται ότι ο μακαρίτης ο Οργουελ δεν ήξερε τόσο καλά την ανθρώπινη φύση.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, στις μεγάλες πόλεις της Δύσης τοποθετήθηκαν μυριάδες κάμερες. Οι προοδευτικοί πολίτες αντέδρασαν. «Πώς είναι δυνατόν», εξανέστησαν, «να μας βιντεοσκοπούν ενώ μπαινοβγαίνουμε στο μετρό, ψωνίζουμε, παραλαμβάνουμε τα παιδιά μας από το σχολείο;».

Λίγα χρόνια αργότερα, σύσσωμη σχεδόν η ανθρωπότητα άρχισε να κοινοποιεί, να «ανεβάζει» με μανία στο Facebook και κατόπιν στο Instagram στιγμιότυπα από τις πιο προσωπικές της στιγμές. Η αφεντομουτσουνάρα του καθενός, τα χόμπι του, ακόμα και τα πιτσιρίκια του έγιναν κοινό κτήμα. Εξετέθησαν προς άγραν likes. Αυτοβούλως, θα πείτε. Τα όρια του ψυχολογικού καταναγκασμού - θα αντιτείνω - είναι ρευστά. Οταν η παρουσία στα social media αποκτά υπαρξιακές διαστάσεις, όταν όποιος δεν είναι χρήστης τους πρακτικά δεν υπάρχει, ελάχιστοι απέχουν εντελώς. Οχι πάντως εγώ. Ούτε - υποθέτω - εσείς…

Το ερώτημα είναι πού τραβάει ο καθένας τη γραμμή. Τι περιφρουρεί ως αναπαλλοτρίωτη ιδιωτική του σφαίρα. Ποιες όψεις του κορμιού ή της ψυχής του δεν θα εξέθετε ποτέ παρά μόνο σε πρόσωπα της δικής του αποκλειστικά επιλογής.

Η ηδονοβλεψία πάντως και η ωτακουστία στάθηκαν ανέκαθεν από τις δημοφιλέστερες «αμαρτίες» μας. Τα παιδιά κατασκόπευαν τους μεγάλους, οι περίοικοι τους περίοικους, οι υπηρέτες τα αφεντικά και τα αφεντικά τους υπηρέτες. Σπαρταριστά θεατρικά έργα από την commedia dell' arte - από την αρχαιότητα πιο σωστά - εκκινούν από το γεγονός πως ένας κρυφοβλέπει ή κρυφακούει κι αμέσως διαδίδει τα ευρήματά του στην κοινότητα. Ο Χαράρι - από τους δημοφιλέστερους διανοουμένους των ημερών μας - θεωρεί το κουτσομπολιό σημαντικότατο παράγοντα προόδου για την ανθρωπότητα. Το κουτσομπολιό, ισχυρίζεται, μας βοήθησε να συνδεθούμε και να συνεργαστούμε…

Οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί ψωμίζονται από τις διαφημίσεις που τους εξασφαλίζει η τηλεθέαση. Το «Big Brother» είναι εξ ορισμού η απόλυτη εκπομπή κουτσομπολιού. Ποιους θα κουτσομπολεύατε εσείς στη γειτονιά σας; Τους νουνεχείς νοικοκύρηδες; Οσους διάγουν ισορροπημένα και - ως εκ τούτου - ήρεμα; Τα «παράξενα πουλιά» θα κουτσομπολεύατε!

«Παράξενα πουλιά» αναζητούσε και η παραγωγή του «Big Brother». Απλώς, από υπερβολικό ζήλο, της έπεσε στη συνταγή μαζί με τα μπαχάρια και μια δόση δηλητήριο. Πλάι στον ευτράπελο συνωμοσιολόγο, στον ομοφυλόφιλο έφηβο με τα μοβ μαλλιά και στην υπέρβαρη χαριτόβρυτη δεσποσύνη, επέλεξε και έναν τύπο που - καθώς λέγεται - είχε συλληφθεί για ξυλοδαρμό. «Αυτός θα πυροδοτήσει καβγάδες και θα μας φέρει νούμερα!» θα σκέφτηκαν. Μπέρδεψαν - ελλείψει κοινωνικού κριτηρίου - τον ημίκοσμο με τον υπόκοσμο.

Εκ στόματος κόρακος κρα. Ο εν λόγω είπε τη φρικαλέα φράση περί «αδειάσματος» και περί βιασμών, η κοινή γνώμη - υγιέστατα αντιδρώντας - εξεγέρθηκε, το κανάλι αναδιπλώθηκε. Διέκοψε, προσωρινά, τη διαρκή μετάδοση όσων συμβαίνουν μες στο «σπίτι». Πρώτα θα τα ελέγχει κι έπειτα θα τα βγάζει στον αέρα.

Ας μη δίνουμε στον «Big Brother» σπουδαιότερες διαστάσεις από ό,τι αξίζει. Δεν αποτελεί καθρέφτη της κοινωνίας. Ενα κλουβί με «παράξενα πουλιά» είναι. Σαν αυτά που είχαν κάποτε οι πλανόδιοι πανηγυρτζήδες και επεδείκνυαν για δυο δεκάρες την «ασώματο κεφαλή», τη «γυναίκα με τα γένια», τον «άνθρωπο - ελέφαντα»… Καημένα «παράξενα πουλιά»! Πώς θα επιβιώσετε όταν σβήσουν οι προβολείς; Πώς θα αντέξετε το πέρασμα από τη δημοσιότητα στην αφάνεια;

Παλιά σκότωναν τα άλογα όταν γερνούσαν. Τώρα πετάνε τα «παράξενα πουλιά» σαν στυμμένες λεμονόκουπες μόλις τελειώσει η σεζόν.