«Θα υπάρξει συμβιβασμός με το ΔΝΤ»

Ενα νέο βιβλίο, προϊόν χρόνων έρευνας του δημοσιογράφου-ερευνητή Πολ Μπλούσταϊν, φωτίζει άγνωστες πτυχές και σκοτεινά κεφάλαια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους. Ο πρώην δημοσιογράφος της «Ουάσιγκτον Ποστ» και της «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» ερεύνησε για χρόνια τις πρακτικές του ΔΝΤ σε όλες τις κρίσεις στις οποίες αναμείχθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες και επανέρχεται με ένα νέο βιβλίο με τον τίτλο: «Laid Low: Inside the Crisis that Overwhelmed Europe and the IMF» («Τα κρυφά σημεία: μέσα στην κρίση που συνέτριψε την Ευρώπη και το ΔΝΤ).

Το κεφάλαιο που αφορά την Ελλάδα είναι μακρύ και ο αμερικανός ερευνητής αναμοχλεύει τις εσωτερικές αντιφάσεις μέσα στον οργανισμό αλλά και τα λάθη στον σχεδιασμό των προγραμμάτων. Περιγράφει επίσης τη «μεγαλύτερη παρτίδα πόκερ στην Ιστορία», η οποία όμως δεν παίχτηκε ποτέ και αφορούσε το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους στην αρχή της κρίσης. Στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο Μπλούσταϊν εμφανίζεται βέβαιος για την παρουσία του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα με κάποια μορφή που θα είναι προϊόν συμβιβασμού μεταξύ του οργανισμού και των Βορειοευρωπαίων καθώς, όπως λέει, η παρουσία του Ταμείου είναι απαραίτητη για να μπορέσει το πρόγραμμα να περάσει από τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια.

Το φθινόπωρο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συμμετάσχει στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα. Τα μηνύματα από την Ευρώπη μιλούν για παρουσία του Ταμείου είτε με συμβουλευτικό ρόλο είτε με τη μορφή συμβολικής συμμετοχής. Εσείς τι θεωρείτε ότι τελικά θα συμβεί;

Συμφωνώ ότι το ΔΝΤ θα πιεστεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να δώσει τις ευλογίες του στο ελληνικό πρόγραμμα. Το Tαμείο έχει πια πολύ μεγαλύτερη επιρροή από ό,τι είχε στην αρχή της κρίσης, όταν τα στελέχη του ανησυχούσαν αν θα έπρεπε να αναμειχθεί στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Θεωρητικά το Ταμείο θα μπορούσε να αντισταθεί στις πιέσεις να προσφέρει χρήματα στο ελληνικό πρόγραμμα. Ωστόσο η Μέρκελ και άλλοι βορειοευρωπαίοι ηγέτες χρειάζονται την παρουσία του για να πάρουν έγκριση από τα Κοινοβούλιά τους, οπότε κάποιου είδους συμβιβασμός θα επιτευχθεί.

Αυτή η απόφαση θα ληφθεί με πολιτικά ή με οικονομικοτεχνικά κριτήρια;

Νομίζω είναι προφανής η απάντηση. Και τα δύο.

Η Κριστίν Λαγκάρντ είχε χαρακτηρίσει την Ελλάδα «μοναδική περίπτωση» υπό την έννοια ότι τα ελληνικά προγράμματα υπονομεύτηκαν από πολιτικές κρίσεις, συντεχνιακά συμφέροντα και σοβαρά προβλήματα εφαρμογής. Εσείς συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

Η Ελλάδα ήταν προφανώς μοναδική στη βάση του ότι τα προγράμματα πήγαν πολύ χειρότερα από ό,τι σε όλα τα άλλα κράτη της ευρωζώνης. Και όλα αυτά που αναφέρει η Λαγκάρντ, πολιτική ανωμαλία, καθυστερήσεις από ομάδες συμφερόντων και προβλήματα εφαρμογής υποδαύλισαν τις προσπάθειες διάσωσης και έριξαν τα προγράμματα έξω. Η χώρα ήταν κυρίως υπεύθυνη που οδηγήθηκε σε αυτό το χάλι και φέρει ευθύνη για τη χειροτέρευση της κατάστασης αφότου ξέσπασε η κρίση. Οι διασώστες όμως, και αυτό αφορά και το ΔΝΤ, δεν θα έπρεπε να διώχνουν από επάνω τους την ευθύνη, την οποία φέρουν ακεραία. Επέβαλαν λύσεις στην Ελλάδα το 2010 και το 2012 που ήταν σοβαρότατα προβληματικές και περιείχαν πολύ περισσότερη λιτότητα από όσο ήταν πολιτικά αποδεκτή ή οικονομικά ανεκτή. Ποτέ δεν θα μάθουμε αν καλύτερα σχεδιασμένα προγράμματα θα είχαν αποδώσει περισσότερο, καθώς ακόμη και αυτά χρειάζονται πιστή εφαρμογή από τις Αρχές των υπό διάσωση χωρών. Είναι ωστόσο προφανές ότι στην περίπτωση της Ελλάδας, τα προγράμματα ήταν κακοσχεδιασμένα. Και υπήρχαν άνθρωποι, όπως ο Ολιβιέ Μπλανσάρ για παράδειγμα, που τα είχαν σημειώσει αυτά από τότε.

Κοιτάζοντας πίσω, υπήρχε κάποιο παράθυρο ευκαιρίας για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2010; Τι θα είχε συμβεί αν η Ελλάδα δεν πλήρωνε το ομόλογο των 8,5 δισ. ευρώ τον Μάιο του 2010; Είχε στα χέρια της μοχλούς πίεσης για να εκβιάσει μια καλύτερη λύση;

Σίγουρα υπήρχε μια ευκαιρία –όχι πριν από τον Μάιο του 2010 αλλά αμέσως μετά. Δεν υπήρχε χρόνος την άνοιξη του 2010 για να οργανωθεί μια σωστά σχεδιασμένη αναδιάρθρωση του χρέους πριν από την πληρωμή των 8,5 δισ. του ομολόγου που έληγε στις 19 Μαΐου. Και αν η Ελλάδα απειλούσε με μονομερή στάση πληρωμών στο συγκεκριμένο ομόλογο, δεν θεωρώ ότι υπήρχε περίπτωση αυτό να προκαλέσει κάποια αναδιάρθρωση. Οι λοιπές ευρωπαϊκές δυνάμεις θα είχαν διώξει απλά την Ελλάδα από το ευρώ και θα έπαιρναν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να προστατευθούν από τη μετάδοση της κρίσης.

Σκεφτείτε όμως τι θα είχε συμβεί αν η Ελλάδα είχε λάβει ένα μικρό δάνειο για να καλύψει αυτή τη δόση του Μαΐου και ακολουθούσε ένα μεγαλύτερο σχέδιο δανειοδότησης που θα περιείχε κούρεμα χρέους. Για να συμβεί αυτό, θα έπρεπε το ΔΝΤ μαζί με την ελληνική κυβέρνηση να τα βάλει με «τα ιερά και τα όσια» της Ευρώπης, δηλαδή τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ. Αν όμως είχε την υποστήριξη του ΔΝΤ αυτό θα ήταν πολύ ουσιαστικό, διότι θα έδινε αξιοπιστία στο όλο εγχείρημα. Στο βιβλίο μου γράφω ότι αυτό θα ήταν «το μεγαλύτερο παιχνίδι πόκερ στην Ιστορία». Οι Ευρωπαίοι θα είχαν μπροστά τους το εξής δίλημμα: είτε αποδέχονται την αναδιάρθρωση χρέους –μαζί με την εφαρμογή μέτρων που θα εμπόδιζαν τη μετάδοση της κρίσης –είτε θα άφηναν την ΟΝΕ να καταρρεύσει. Χωρίς να κάνω τον μετά Χριστόν προφήτη, πιστεύω ότι αυτή η λύση θα είχε λειτουργήσει. Αν ο Στρος-Καν είχε πείσει τους Ελληνες να ζητήσουν άμεσα την αναδιάρθρωση και τους έδινε στήριξη με την απειλή της αποχώρησης από το ελληνικό πρόγραμμα, πιθανότατα οι Ευρωπαίοι θα είχαν υποχωρήσει. Από την άλλη, μπορεί ο Τρισέ και οι λοιποί Ευρωπαίοι να είχαν αποδειχθεί πιο σκληροί παίκτες και η κίνηση να είχε αποτύχει. Θα έπρεπε να το είχαν προσπαθήσει πάντως.

Εχετε αφιερώσει χιλιάδες ώρες διερευνώντας τον ρόλο του ΔΝΤ στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Πιστεύετε ότι μετά την ευρωπαϊκή εμπειρία η φήμη του Ταμείου ως καταφύγιου στην κρίση χρέους έχει υποστεί πλήγμα;

Νομίζω ότι το ΔΝΤ τα πήγε πολύ καλύτερα από τους Ευρωπαίους στο να αντιληφθεί τι έπρεπε να γίνει στην Ελλάδα ή στις άλλες χώρες της ευρωζώνης που χτυπήθηκαν από την κρίση.

Το πρόβλημα ήταν ότι τις περισσότερες φορές έκανε πίσω για να ικανοποιήσει τις θέσεις και απαιτήσεις των Ευρωπαίων. Κι αυτό πράγματι έχει καταστρέψει τη φήμη του ΔΝΤ ως διασώστη στις κρίσεις χρέους. Κι αυτό επηρεάζει και τις διεθνείς αγορές, που βλέπουν το ΔΝΤ να συμβιβάζει τις τεχνοκρατικές απόψεις του για να λύσει πολιτικά τα ζητήματα. Και τελικά διαβρώνει το σημαντικότερο στοιχείο του ΔΝΤ διεθνώς, που είναι η αξιοπιστία του.

Οι διαμάχες στο εσωτερικό του ΔΝΤ αφορούν κυρίως ευρύτερες διαφωνίες με γεωγραφικά χαρακτηριστικά;

Στο επίπεδο του Εκτελεστικού Συμβουλίου, έχουν υπάρξει πράγματι πολλές διαφωνίες μεταξύ της Ευρώπης και των χωρών του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Οι εισηγήσεις και τα σχόλια των εκπροσώπων της Βραζιλίας, της Ινδίας ή της Αργεντινής ήταν τα πλέον καυστικά και δηκτικά απέναντι στα ελληνικά προγράμματα διάσωσης. Ακόμη κι αυτοί, βέβαια, δεν έφεραν τελικά αντιρρήσεις για τη συμμετοχή του Ταμείου στα προγράμματα.