Τα κρανία είναι τοποθετημένα στη σειρά πίσω από το τζάμι. Κεριά καίνε στα σκαλιά αυτού του μαυσωλείου. Απ’ έξω, σε μια περιοχή όπου είχαν βρεθεί πολλοί μαζικοί τάφοι, μπορεί κάποιος να εντοπίσει ακόμη κομμάτια από ανθρώπινα οστά, κυρίως μετά την εποχή των μουσώνων. Οι τουρίστες φωτογραφίζονται δίπλα από μια μεγάλη ταμπέλα που δείχνει πως χιλιάδες άνθρωποι οδηγήθηκαν κάποτε στον θάνατο σε αυτό το μέρος όπου χτυπούσαν τα κεφάλια των παιδιών πάνω σε αυτό που ονομαζόταν «δέντρο του θανάτου».

Πριν από 40 χρόνια ξεκινούσε η φρίκη για τους χιλιάδες που κατέληξαν σε αυτό το στρατόπεδο εξόντωσης στο Τσουνγκ Εκ, στα περίχωρα της Πνομ Πεν στην Καμπότζη. Στις 17 Απριλίου 1975, οι Ερυθροί Χμερ κατέλαβαν την πρωτεύουσα και άρχισαν να διώχνουν τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων σε μια εκστρατεία υποδούλωσης και μαζικών δολοφονιών που κόστισε τη ζωή σε τουλάχιστον δύο εκατομμύρια ανθρώπους –το 1/4 του πληθυσμού της Καμπότζης. Τώρα σε αυτό τον «αγρό του θανάτου», οι επιζώντες από τον τετράχρονο τρόμο βρέθηκαν δίπλα σε μοναχούς με πορτοκαλί ρούχα για να αποδώσουν φόρο τιμής στους νεκρούς.

Ανάμεσά τους η Τίρι Σενγκ, οι γονείς της οποίας δολοφονήθηκαν από τους Ερυθρούς Χμερ. Πιστεύει ότι κάτι λείπει. «Αυτό δεν είναι ένα μέρος ελπίδας» λέει καθώς το πλήθος διαλύεται. «Είναι ένα μέρος που μιλά για το παρελθόν αλλά χρειάζεται να κάνουμε κάτι περισσότερο. Δεν υπάρχει λύτρωση στον τρόπο που θυμόμαστε». Είναι μια υπενθύμιση της ανοιχτής πληγής που άφησαν τα χρόνια των Χμερ στην Καμπότζη, η οποία παραμένει μια από τις πιο φτωχές χώρες στην ευρύτερη περιοχή.

Ποτέ δεν έγινε προσπάθεια συμφιλίωσης ή αποδοχής της αλήθειας, όπως έγινε για παράδειγμα στη Νότια Αφρική ώστε να αντιμετωπισθεί το απαρτχάιντ. Ούτε υπήρξε πλήρης πολιτική αλλαγή. Ο Χουν Σεν που βρίσκεται στην πρωθυπουργία επί 30 χρόνια είναι ένα πρώην διοικητής των Ερυθρών Χμερ που αυτομόλησε. Οι δίκες των υπευθύνων για τις σφαγές έχουν αρχίσει εδώ και εννέα χρόνια από ένα ειδικό δικαστήριο που μέχρι στιγμής έχει εκδώσει μόνο τρεις καταδικαστικές αποφάσεις διοικητών που είχαν διατάξει μαζικές δολοφονίες –σε ισόβια κάθειρξη.

Η Σενγκ έχει απογοητευθεί από τη δικαιοσύνη, καθώς λέει πως οι επιζήσαντες δεν έχουν συμπεριληφθεί στη διαδικασία. Και θεωρεί πως δεν μπορεί το δικαστήριο να δέχεται ότι ο κατηγορούμενος «μπορεί να παραμείνει σιωπηλός» όπως σε μια οποιαδήποτε άλλη δίκη. «Δεν θέλω αυτοί οι μπάσταρδοι να παραμείνουν σιωπηλοί, λυπάμαι» λέει οργισμένη. Πριν από δέκα χρόνια έγραψε ένα βιβλίο με μαρτυρίες για τις σφαγές με τίτλο «Κόρη των αγρών του θανάτου». Οι μαρτυρίες προέρχονται κυρίως από ξένους που ζούσαν στην Καμπότζη. Οι ντόπιοι δυσκολεύονταν να μιλήσουν. Ακόμη και τώρα δεν μιλούν. Κι έτσι όσοι χάθηκαν στους «αγρούς του θανάτου» ακόμη δεν έχουν βρει λύτρωση.

Τελευταία Νέα