Η δεκαετία του ’60 στη Δύση είναι συνώνυμη νέων ριζοσπαστικών τάσεων, κυρίως στην κουλτούρα. Πλήθη παιδιών που γεννήθηκαν μετά τον πόλεμο, η νεολαία των babyboomers, εμπνευσμένα από αιρετικές σκέψεις των Φρόιντ, Ράιχ, Μαρκούζε κ.λπ. καθώς και από σοσιαλιστικές ιδέες του προηγούμενου αιώνα και με ιδανικό την ειρήνη, επιτέθηκαν σε κάθε κοινωνική νόρμα. Μουσική, ντύσιμο, υποκρισία, τυπικότητες, σεμνοτυφία, καθωσπρεπισμός, αντιπαλότητα με τη φύση, σεξουαλική καταπίεση, κατώτερη θέση της γυναίκας, ρατσισμός, εθνικιστικός πατριωτισμός αποτέλεσαν αντικείμενα αμφισβήτησης, με ορόσημα τους Μπιτλς, το Γούντστοκ, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, τον Μάη του ’68.

Η λέξη ειρήνη στα ελληνικά σημαίνει το αντίθετο του πολέμου, αλλά και γυναικείο όνομα. Η διπλή αυτή σημασία δεν υπάρχει στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Συμπτωματικά όμως, ένα μελωδικό ιταλικό τραγούδι του 1965 για το «σπίτι της Ειρήνης» που σημάδεψε τα νεανικά πάρτι είναι πολύ αντιπροσωπευτικό του ειρηνικού πνεύματος της δεκαετίας του ’60.

I giorni grigi sono le lunghe strade silenziose/ Di un paese deserto e senza cielo/ A casa d’ Irene si canta si ride… (Οι γκρίζες μέρες είναι οι μακριοί σιωπηλοί δρόμοι/ Μιας έρημης χώρας χωρίς ουρανό/ Στο σπίτι της Ειρήνης τραγουδάνε, γελάνε/ Κόσμος έρχεται και φεύγει// Στο σπίτι της Ειρήνης μπουκάλες κρασί/ Στο σπίτι της Ειρήνης απόψε πάνε…// Μέρες δίχως αύριο και ο πόθος για σένα/ Αυτές τις γκρίζες μέρες ξέρω πού θα σε βρω…/ Και μετά να ‘σαι στο σπίτι της Ειρήνης/ Και όταν με βλέπεις ρίχνεσαι πάνω μου/ Με κοιτάς στα μάτια, μου παίρνεις το χέρι/ Και σιωπηλά με τραβάς μαζί σου…).

Ο Πέιν και ο Καντ θεωρούν ότι οι βασιλιάδες (ή οι δικτάτορες) κάνουν πόλεμο σε περιστάσεις που οι δημοκρατίες δεν θα έκαναν, ότι δύσκολα ένας επιθετικός πόλεμος θα γίνει η επιλογή μιας πλειοψηφίας ανθρώπων, ότι ένας κόσμος δημοκρατικών κρατών ευνοεί τη διαρκή ειρήνη. Μετά την ανεπανάληπτη σφαγή της εξαετίας 1939-1945, η δημοκρατική Ευρώπη επέλεξε και σταδιακά σφραγίζει την ειρήνη με την Κοινοπραξία Ανθρακα και Χάλυβα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, την Ευρωπαϊκή Ενωση και, σήμερα, την ευρωζώνη. Ειρήνη δεν είναι μόνο η έλλειψη πολέμου. Είναι μια κατάσταση διαρκών συμβιβασμών, όπου πλέον οι διαφορές δεν επιλύονται με συγκρούσεις. Είναι η απουσία βίας στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή, με την εξαίρεση μιας ελάχιστης θεσμικής βίας, δημοκρατικά και πολλαπλά ελεγχόμενης. Είναι η ελεύθερη επιχειρηματικότητα και η ελευθερία στον έρωτα, είναι η κοινωνική αλληλεγγύη που εξασφαλίζει παιδεία, ψωμί, στέγη και περίθαλψη. Η ειρήνη δεν συμβιβάζεται με πεινασμένους ζητιάνους στον δρόμο αλλά απαιτεί ευκαιρίες ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και ελεύθερου προγραμματισμού της ζωής, ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός, που οφείλει βέβαια να κάνει με συνέπεια τη δουλειά του. Ειρήνη σημαίνει ότι οι φωνές που ακούγονται στον δρόμο προέρχονται από όσους διαλαλούν τα εμπορεύματά τους και όχι από βίαιες διαμαρτυρίες. Οτι δεν υπάρχουν αρσενικές ένοπλες δυνάμεις ούτε σχολική εκπαίδευση που θεραπεύει πολεμικά ένστικτα και καλλιεργεί μιλιταριστικό δυναμικό. Οτι οι δραστηριότητες αρχίζουν και τελειώνουν σύμφωνα με το πρόγραμμα, ότι η συγκοινωνία, το Διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο λειτουργούν, ότι ο καθένας μπορεί να πάει στη δουλειά του, στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο περνώντας ελεύθερα από την πόρτα και όχι πηδώντας τα κάγκελα. Για όσους επιθυμούν να εκφραστούν με βίαιο τρόπο δίνεται πλέον η δυνατότητα να το κάνουν χωρίς αρνητικές κοινωνικές συνέπειες, με επιδόσεις σε σκληρά αθλήματα ή αξιοποιώντας την τεχνολογία ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Η Ελλάδα δεν προσχώρησε στο πνεύμα που αντιπροσωπεύει το «σπίτι της ειρήνης». Οπως ο Διαφωτισμός έμεινε μακριά από τη χώρα την εποχή της Τουρκοκρατίας, έτσι και τα σίξτις πέρασαν απέξω την εποχή της δικτατορίας. Μόνο λίγες ρομαντικές πορείες ειρήνης, μισοκαπελωμένες από ποικίλες μορφές δογματικής Αριστεράς, κράτησαν κάποια επαφή με ένα παγκόσμιο κίνημα που, ξεκινώντας από τον Γκάντι και τη Χιροσίμα, γιγαντώθηκε με το Βιετνάμ και δικαιώθηκε εν μέρει με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Ετσι σήμερα ακόμη, μια πολεμοχαρής νοοτροπία εξακολουθεί να προσδίδει έναν βίαιο χαρακτήρα στις πολιτικές και κοινωνικές κινητοποιήσεις μας. Φίλοι αγωνιστές, a casa d’ Irene they make love, not war.

Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής στο ΕΜΠ

Τελευταία Νέα