Επειτα από δεκαετίες, ο «Πολίτης Κέιν», το ιστορικό ντεμπούτο του Ορσον Γουέλς «πέφτει» από την πρώτη θέση των καλύτερων ταινιών που γυρίστηκαν ποτέ: το έγκυρο «Sight and Sound», περιοδικό – σημείο αναφοράς για τους κινηματογραφόφιλους, τοποθέτησε στην πρώτη θέση το «Vertigo» (δηλαδή τον «Δεσμώτη του ιλίγγου») του Αλφρεντ Χίτσκοκ, σπάζοντας έτσι και το σερί της βασιλείας του «Πολίτη Κέιν» όσο και το εμπάργκο των κριτικών απέναντι στο φανταστικό σινεμά, το οποίο ακόμα κάποιοι το θεωρούν δεύτερο και χαμηλής ποιοτικής στάθμης. Ποιος ο λόγος όμως να παίρνουμε τις λίστες – τις όποιες λίστες – στα σοβαρά; Γιατί η απόφαση του «Sight and Sound» έχει τόση σημασία; Τελικά μήπως μας δουλεύουν οι κριτικοί; Μήπως η όλη ιστορία με τις λίστες υπάρχει μόνο και μόνο για τη μεταξύ τους πλάκα; Είναι σοβαρή υπόθεση ή απλώς ένα «παιχνίδι για μικρομέγαλα παιδιά»; Πέντε κριτικοί απαντούν στα παραπάνω βασανιστικά ερωτήματα, παραθέτοντας παράλληλα και τις δικές τους… λίστες των πέντε καλύτερων ταινιών όλων των εποχών. Και φυσικά, διαφωνούν.
Α.Κ.
Δημήτρης Δανίκας
Με την καρδιά, ποτέ µε σκοπιµότητα
Καθαρά πράγματα. Πρώτο. Οι λίστες με τις καλύτερες ταινίες γίνονται και δημοσιεύονται για λόγους επικοινωνιακής σκοπιμότητας. Να πουλήσουμε αυθεντία και τάχα μου εγκυρότητα. Εμείς οι πάπες προς εσάς τους κοινούς θνητούς. Δεύτερο. Μοναδικό, αδιάψευστο κριτήριο είναι ο χρόνος. Αντεξε η τάδε ταινία; Τότε αξίζει. Γέρασε; Ε, τότε στα σκουπίδια. Τρίτο. Επομένως ουδείς…. πάπας δικαιούται να ισχυρίζεται ότι, ας πούμε, ο «Πολίτης Κέιν» είναι το απόλυτο επίτευγμα από συστάσεως της 7ης τέχνης. Και ξέρετε γιατί το λέει; Συνήθως επειδή έτσι πρέπει. Αποτέλεσμα; Προδίδει την αθωότητα του θεατή που όλοι εμείς πρέπει να διατηρούμε μέσα μας προκειμένου να παίξει τον ρόλο του αντικειμενικού ιστορικού. Μα η τέχνη είναι μια καθαρά υποκειμενική σχέση. Τέταρτο. Επομένως, μόνο με την καρδιά και όχι με σκοπιμότητες. Οι ταινίες που με συγκινούν. Που ταράζουν τις ευαισθησίες μου. Που με φυγαδεύουν. Οι δικές μου ταινίες. Και όχι αυτές που βγαίνουν από ψηφοφορίες. Αυτές που αγαπώ. Πάντα με το αίσθημα και ποτέ με το μυαλό!
Top-5
1. «Τσάιναταουν» (Chinatown), Ρομάν Πολάνσκι, 1974, ΗΠΑ
2. «Δεσμώτης του ιλίγγου» (Vertigo), Αλφρεντ Χίτσκοκ, 1958, ΗΠΑ
3. «Αποκάλυψη τώρα (Apocalypse Now), Φράνσις Φορντ Κόπολα,1979, ΗΠΑ
4. «Περιπέτεια» (L’ Avventura), Μικελάντζελο Αντονιόνι, 1960, Ιταλία
5. «Νοσταλγία» (Nostalghia), Αντρέι Ταρκόφσκι, 1983, Ιταλία
Γιάννης Ζουμπουλάκης
Ενα ατέλειωτο παιχνίδι
Τι μεσολάβησε ώστε ο «Πολίτης Κέιν» να χάσει την πρωτιά της κορυφαίας ταινίας όλων των εποχών όπου διατηρούταν επί 50 χρόνια στην ψηφοφορία του «Sight and Sound»; Σίγουρα όχι μια καινούργια ταινία αφού ο «Δεσμώτης του ιλίγγου» που κατέκτησε την πρώτη θέση, είναι μια ταινία που επίσης υπήρχε τα τελευταία 50 χρόνια. Τι σημαίνει λοιπόν η «νίκη» του; Οτι πέρσι δεν ήταν καλύτερος από τον «Πολίτη Κέιν» αλλά είναι εφέτος; Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν θα πρέπει να μας κάνει καμία εντύπωση αν το «Pulp fiction» του Κουέντιν Ταραντίνο σε μερικά χρόνια βρεθεί πρώτο στην ίδια λίστα. Οι ταινίες παραμένουν πάντοτε ίδιες. Οι άνθρωποι είναι που αλλάζουν, όπως οι επιτροπές που απαρτίζονται από ανθρώπους και οι ενώσεις που επίσης αποτελούνται από ανθρώπους. Αλλάζουν επίσης οι μόδες. Εχω λοιπόν καταλήξει ότι οι λίστες των καλύτερων, όπως γενικότερα οι λίστες, είναι ένα ωραίο παιχνίδι, ένα διασκεδαστικό εφεύρημα που ωθεί τον κόσμο να συζητά, να θυμάται, να συμφωνεί ή να εκφέρει αντιρρήσεις για τα αποτελέσματα. Από εκεί και πέρα όμως δεν είμαι βέβαιος για το κατά πόσο θα πρέπει να δεχθούμε τα αποτελέσματα αυτών των λιστών ως δεδομένα, ακριβώς επειδή, όπως φάνηκε φέτος, από τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί να αλλάξουν.
Top-5
1. «2001: Η Οδύσσεια
του Διαστήματος»
2. «Ασυγχώρητοι» (Οι)
3. «Περιπέτεια» (Η)
4. «Πολίτης Κέιν»
5. «Τρίτος άνθρωπος» (Ο)
(με αλφαβητική σειρά)
Χρήστος Μήτσης
Λιστοµανία, λιστοµανία
Οσο κι αν ξέρει πως είναι αδύνατο, ο άνθρωπος θα προσπαθεί διαρκώς και μέχρι το τέλος του χρόνου (του) να βάλει τάξη σε ένα άναρχο και τυχαίο σύμπαν. Κάθε λίστα δεν είναι λοιπόν παρά η σύντομη και πρόσκαιρη τακτοποίηση μιας χαοτικής γωνίτσας της πραγματικότητας, με την αξία της να πηγάζει όχι μόνο από αυτόν που την συντάσσει αλλά και από εκείνον ο οποίος τη διαβάζει. Με άλλα λόγια, πόσο σοβαρά θα πάρει ο τελευταίος το κατεβατό που έχει μπροστά του. Οπως είναι λογικό, στις λίστες των καλλιτεχνικών αποτιμήσεων η αυθαιρεσία περισσεύει, αυτό όμως δεν τις κάνει ούτε άχρηστες ούτε ανιαρές. Τα Οσκαρ ή τα βραβεία των φεστιβάλ αποτελούν, πέρα από προϊόντα συμβιβασμών και μάρκετινγκ, απαραίτητα σημεία αναφοράς, καταγραφή του γούστου της στιγμής, αλλά και σπάσιμο της ιερής σοβαροφάνειας με την οποία πρέπει να στεκόμαστε απέναντι σε ένα έργο τέχνης – το οποίο την ίδια στιγμή είναι κι ένα βιομηχανικό προϊόν. Το ίδιο και τα σχετικά best των περιοδικών, των ειδικών κι όλων των σχετικών και ασχέτων, τα οποία δίνουν χρώμα και παιχνιδιάρικη διάθεση σε κάτι που τελικά… it’s just a movie. Ετσι, εγώ που λατρεύω τη στατιστική, τις κατατάξεις και τις καταχωρίσεις, περίμενα με ανυπομονησία τη λίστα του «Sight and Sound» και χάρηκα με τ’ αποτελέσματά της, γιατί ο «Δεσμώτης του ιλίγγου» τώρα δικαιώνεται. Από την άλλη, πού είναι βρε παλιόπαιδα ο «Λόρενς της Αραβίας»;
Top-5
1. «Δεσμώτης του ιλίγγου»
2. «Πολίτης Κέιν»
3. «Με κομμένη την ανάσα»
4. «Η περιπέτεια»
5. «Ο Λόρενς της Αραβίας»
Ορέστης Ανδρεαδάκης
Παιχνίδι για µικροµέγαλα παιδιά
Η διαρκής αξιολόγηση των ταινιών, οι λίστες και τα αστεράκια, δεν είναι παρά ένα αφελές παιχνίδι για μικρομέγαλα παιδιά. Οι σινεφίλ όμως – κι ακόμη χειρότερα οι «επαγγελματίες σινεφίλ» – ήταν πάντα μικρομέγαλα παιδιά από την εποχή του Φρανσουά Τριφό. Προσωπικά τις λατρεύω τις λίστες, τις μισώ και κυρίως λατρεύω να τις μισώ. Η αγαπημένη μου πάντως είναι αυτή που φτιάξαμε τον Μάιο του 2008 στο ειδικό 200ο τεύχος του περιοδικού «Σινεμά». Στη Νο 1 θέση αυτής της λίστας είχαμε τοποθετήσει το «Vertigo» του Χίτσκοκ, το οποίο τώρα αναδεικνύεται από το «Sight and Sound» καλύτερη ταινία όλων των εποχών. Το δικό μας περιοδικό ωστόσο είχε δεχτεί αρκετά αρνητικά σχόλια για την απόφασή του να βάλει ένα θρίλερ πάνω από τον «Πολίτη Κέιν» του Γουέλς και να υπαινιχθεί ότι ο Χίτσκοκ άφησε ισχυρότερο κινηματογραφικό ίχνος από τον Αϊζενστάιν, τον Ρενουάρ, τον Γκοντάρ ή τον Φελίνι. Χαμός είχε γίνει τότε θυμάμαι με το «Vertigo», αλλά και τις άλλες αιρετικές προσθαφαιρέσεις που επιχειρήσαμε σε αυτή την επετειακή λίστα των 200 καλύτερων ταινιών της ιστορίας. Η πολεμική, βέβαια, που προκαλούν οι λίστες είναι μέρος της γοητευτικής τους αφέλειας κι εμείς θα συνεχίζουμε να παίζουμε μαζί τους όσο νιώθουμε μικρομέγαλα παιδιά μπροστά σε μια φωτισμένη οθόνη. Ιδού και 5 δικές μου αγαπημένες ταινίες χωρίς αξιολόγηση με χρονολογική σειρά.
Top-5
1. «Vertigo – Δεσμώτης του ιλίγγου»
2. «Νονός (1-2)»
3. «Νύχτα πρεμιέρας»
4. «Ατίθαση καρδιά»
5. «Επικίνδυνα παιχνίδια»
Ακης Καπράνος
Κινηµατογραφικές λίστες, αγάπη δίχως τέλος
Δεν πιστεύω στην αντίληψη που θέλει τους κριτικούς «επαγγελματίες θεατές». Ο κριτικός δεν βρίσκεται στην αίθουσα για να διασκεδάσει αλλά για να προσφέρει στο κοινό μια σοβαρή γνώμη πάνω στην αλήθεια της ταινίας που παρακολουθεί. Εχει μια ευθύνη. Η υπογραφή του έρχεται δεύτερη, το σινεμά και ο λόγος του είναι τα μόνα που θα έπρεπε να τον ενδιαφέρουν. Αν ήταν έτσι όμως, θα μου πείτε, όλες οι λίστες θα ήταν πάνω κάτω ίδιες. Ε, δεν είναι! Ακόμη κι όταν κάνουμε εξαρχής τον διαχωρισμό ανάμεσα σε «αγαπημένες» και «καλύτερες» ταινίες (προσωπικά αγαπώ πολλές κακές ταινίες, για λόγους που αφορούν εμένα και μόνο) πάλι θα διαφωνήσουμε, θα λογοφέρουμε, θα τα βάλουμε μέχρι και με τους εαυτούς μας («διάολε, ξέχασα να βάλω το…»). Κι όλα αυτά γιατί; Τελικά, για λόγους προσωπικούς. Γιατί κάθε φορά που ξεκινάει μια ταινία, σώνονται τα ψέματα. Βλέπετε, η αλήθεια είναι πως γράφουμε για το σινεμά, ξεθάβουμε χαμένες ταινίες και στήνουμε λίστες αναζητώντας στους άλλους το θεώρημα που κουβαλάμε, θαρρείς από πάντα. Αυτό που λέει πως οι σκοτεινές αίθουσες παραμένουν η καλύτερη απόδειξη που έχουμε για την ύπαρξη του φωτός.
Top-5
1. «Το πνεύμα του μελισσιού»
(El espiritu de la colmena),
Βίκτορ Ερίθε
2. «Στην τύχη ο Μπαλταζάρ!» (Au hazard Balthazar), Ρομπέρ Μπρεσόν
3.«Ο Νονός 2» (The Godfather part II), Φράνσις Φορντ Κόπολα
4. «Ο ανθρωπάκος» (Un Borghese piccolo piccolo), Μάριο Μονιτσέλι,
5. «Δεσμώτης του ιλίγγου» (Vertigo), Αλφρεντ Χίτσκοκ
