Αξιότιμη Κυρία Υπουργέ της Παιδείας,

Συντάσσω την παρούσα επιστολή (την οποία θα ήθελα, αν ήταν δυνατόν, να την απευθύνω στην αξιότιμη υπουργό Παιδείας), από το φιλοσοφικό σπουδαστήριο του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, όπου εργάζομαι ερευνητικά ως εταίρος και υπότροφος του Ιδρύματος Humboldt. Προτάσσω αυτήν τη διευκρίνιση όχι βεβαίως για να περιαυτολογήσω, αλλά ως ένα κάποιο τεκμήριο της θέσης ότι πιθανότατα δεν ανήκω στην κατηγορία των τεμπέληδων, βολεμένων και διεθνώς απαξιωμένων πανεπιστημιακών.

Αξίζει, καταρχήν, να αναρωτηθούμε ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα ελληνικά ΑΕΙ (πέραν, βεβαίως, της υποχρηματοδότησης). Ποιος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας δυσλειτουργίας, αδιαφάνειας, κακοδιοίκησης, διαπλοκής; Η πανεπιστημιακή κοινότητα φαίνεται ότι γνωρίζει την απάντηση, όπως προφανώς και εσείς: είναι η φοιτητική συμμετοχή στην εκλογή των οργάνων διοίκησης των πανεπιστημίων. Οχι βέβαια επειδή οι φοιτητές εν συνόλω είναι διεφθαρμένοι. Ούτε καν επειδή μέσω αυτών τα κόμματα επηρεάζουν τα πανεπιστημιακά πράγματα. Αλλά επειδή, ειδικά τα τελευταία 15 χρόνια, η δήθεν φοιτητική συμμετοχή έχει εκφυλισθεί ασκούμενη κατά κύριο λόγο από διεφθαρμένους, αυτονομημένους από τα κόμματα και τις παρατάξεις αρχηγίσκους, οι οποίοι παζαρεύουν τις ψήφους που ελέγχουν ζητώντας σε αντάλλαγμα συμβάσεις κυλικείων, μεταπτυχιακά διπλώματα, και άλλα πολλά…

Αν στο σημερινό ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί να διατυπωθεί ένα αίτημα πραγματικά προοδευτικό (θα έλεγα δε και «αριστερό» – αν η Αριστερά δηλώνει πρώτα απ’ όλα μια ηθική στάση…), αυτό είναι η άμεση και πλήρης κατάργηση της φοιτητικής «συνδιοίκησης»! Το αίτημα αυτό παρακάμφθηκε από την ψευδομεταρρύθμιση της προκατόχου σας, αλλά ικανοποιείται πλήρως από τη δική σας. Η παρέμβαση αυτή αντισταθμίζει και υπερκαλύπτει πολλές ατυχείς ρυθμίσεις που περιλαμβάνει το νομοσχέδιο – ακόμη και το γεγονός ότι υποκύψατε στις πιέσεις γιατρών και δικηγόρων και αναιρέσατε τη θέσπιση διακριτής κατηγορίας «πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης». Αντισταθμίζει ίσως όλες τις ατυχείς ρυθμίσεις, εκτός από μία: την ανάθεση της διοίκησης των πανεπιστημίων στα περίφημα Συμβούλια, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτά θα συγκροτούνται.

Ας δεχθούμε την υπόθεση ότι η πλειονότητα των πανεπιστημιακών αφορμάται πρωτίστως από ιδιοτελή συμφέροντα και είναι έτοιμη για κάθε συναλλαγή που θα τα εξυπηρετήσει. Μόνη λύση τότε θα ήταν ο έξωθεν και άνωθεν διορισμός διοικήσεων, π.χ. από την ΑΔΙΠ. Επειδή όμως αυτό προσκρούει στο Σύνταγμα, καταφεύγετε στην πρόταση που καταθέσατε. Να δούμε όμως τι συνέπειες μπορεί να έχει; Το σύνολο των καθηγητών κάθε ιδρύματος θα πρέπει να εκλέξει 7 εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου. Οι ισχυροί θα αρχίσουν τις πιέσεις και τις υποσχέσεις, οι καλοί θα αποφύγουν την εμπλοκή, οι κατώτερες βαθμίδες θα πειθαρχήσουν, και έτσι θα εκλεγούν επτά πρόκριτοι, οι οποίοι, μαζί με τον έναν εκλεγέντα φοιτητή, θα κληθούν να διορίσουν άλλα 7 εξωτερικά μέλη. Δεν βλέπετε τι θα γίνει στην πράξη; Ο καθένας από τους επτά θα προτείνει από έναν «κολλητό» του, θα τους εγκρίνουν ομόφωνα, και μετά θα επιλέξουν ως πρύτανη κάποιον που θα μπορούν να ελέγχουν. Αυτός θα τους κάνει όλα τα χατίρια, για να κερδίσει και τη δεύτερη θητεία που του επιτρέπει το νομοσχέδιό σας!

Δεν συμμερίζομαι, κυρία Υπουργέ, τον μύθο ότι καλό πανεπιστήμιο είναι το δημοκρατικό. Αν όμως επιδιώκετε να αντικαταστήσετε τη «δημοκρατία» από ένα σύστημα «αριστοκρατίας», η πρότασή σας οδηγεί μάλλον στο αντίθετο: σε μια λούμπεν ανεξέλεγκτη ολιγαρχία, που θα μετατρέψει πολλά πανεπιστήμια σε πεδία διαπλοκής, διαφθοράς και φτηνής καθημερινής συναλλαγής.

Αν λοιπόν η αριστοκρατία που ονειρεύεστε είναι αντισυνταγματική, διορθώστε τη δημοκρατία. Αφήστε τη διοίκηση σε πρύτανη και αντιπρυτάνεις. Θεσπίστε ένα ολιγομελές Συμβούλιο με ελεγκτικό ρόλο και με πλειοψηφία εξωτερικών μελών, το οποίο θα ορίζεται από τη Σύγκλητο. Και καταργήστε απλώς τη συμμετοχή των φοιτητών (έστω και με το απλό μέτρο της στάθμισης της ψήφου τους). Αν το κάνετε, η συντριπτική πλειοψηφία της πανεπιστημιακής κοινότητας θα σταθεί δίπλα σας. Και στις επόμενες πρυτανικές εκλογές η μέση ποιότητα των πρυτάνεων θα βελτιωθεί θεαματικά, αφού θα έχουν αποφασίσει να «εκτεθούν» όλοι όσοι τώρα αποφεύγουν το αλισβερίσι με τα καλόπαιδα.

Αν όμως επιμείνετε στην εκδοχή σας, δύσκολα θα αποσείσετε την υποψία ότι οι επιδιώξεις σας είναι αλλότριες: ότι πάτε «γυρεύοντας για καβγά» και ότι θέλετε να «τρίψετε τη μούρη των πανεπιστημιακών» εξυπηρετώντας προσωπικές σας στρατηγικές. Δυστυχώς αλλά ομολογουμένως, με την προθυμία πολλών συναδέλφων μου να μιμηθούν τους ταξιτζήδες, η διάλυση των πανεπιστημίων που (και εξαιτίας σας) θα προκληθεί την επόμενη χρονιά θα ενισχύσει αυτήν την ενδεχόμενη επιδίωξή σας…

Ο Παναγιώτης Θανασάς διδάσκει Φιλοσοφία στο ΑΠΘ

Τελευταία Νέα