Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Οι πρώτες μεταδοτικές ασθένειες εμφανίστηκαν στον άνθρωπο πριν από 10.000 χρόνια περίπου, με την εξημέρωση των ζώων. Εκτοτε, έχουν καταγραφεί αρκετές σοβαρές επιδημίες με πλήθος νεκρών, και ανείπωτο πόνο, αφυπνίζοντας συνειδήσεις και επηρεάζοντας την ανθρώπινη Ιστορία. Αυτό όμως που έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια είναι η συχνότητα εμφάνισης νέων ασθενειών, τάση που αποδίδεται, κυρίως, στην πολύ μεγαλύτερη πίεση που, σ' έναν ολοένα και πιο πολυπληθή κόσμο, ασκούν στα οικοσυστήματα η αστικοποίηση και η αποψίλωση των δασών, διαμορφώνοντας ευνοϊκές συνθήκες για τη μετάδοση παθογόνων ιών στον άνθρωπο.
Παράλληλα, η βιομηχανική εκτροφή ζώων, όσο και το εντατικό εμπόριο κρέατος άγριων ζώων για την ικανοποίηση της ολοένα αυξανόμενης κατανάλωσης ζωικής πρωτεΐνης, αποτελούν εξίσου ιδανικό καταστροφικό περιβάλλον για την ανάπτυξη μεταδοτικών ασθενειών.
Σ' αυτό το πλαίσιο, η σημερινή πανδημία δεν ήταν ένα απρόβλεπτο γεγονός, αλλά ένα μάλλον αναμενόμενο σενάριο, για τις δυστοπικές συνέπειες του οποίου οι επιστήμονες είχαν έγκαιρα προειδοποιήσει. Αποτελεί δε ειρωνεία της Ιστορίας ότι, ενώ η παγκόσμια κοινότητα, αναδεχόμενη το εξαιρετικά ασύμμετρο οικονομικό και κοινωνικό κόστος της πανδημίας, συστρατεύεται ομοθυμαδόν σ' έναν «νυν υπέρ πάντων» πόλεμο κατά του αόρατου εχθρού του ανθρώπινου είδους, απουσιάζει πλήρως από τη συζήτηση το ζήτημα των αναγκαίων προληπτικών μέτρων, για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον. Πολύ περισσότερο βέβαια δεν αμφισβητείται καθόλου το σύγχρονο διατροφικό υπόδειγμα ως ο «ηθικός» αυτουργός τέτοιων κρίσεων.
Ομως, φαίνεται πως η σημερινή υγειονομική κρίση όσο και τα περιβαλλοντικά προβλήματα του πλανήτη συνιστούν τη νέμεση που γέννησε η ύβρις της άφρονης κατίσχυσης του ανθρώπου στη φύση, μ' αφετηρία τη βιομηχανική επανάσταση του 18ου αιώνα. Αυτή η πορεία οδήγησε, μέσω της διάσπασης της ανθρώπινης ενότητας σε παραγωγούς και καταναλωτές, στη δημιουργία και ανάπτυξη της αγοράς ως μηχανισμού διαμεσολάβησης. Σε ευθυγράμμιση δε με την επικρατούσα αντίληψη, ήδη από τα χρόνια του Διαφωτισμού, πως ο άνθρωπος είναι κτήτορας της φύσης και μπορεί να τη χρησιμοποιεί για την εξυπηρέτησή του, διαμόρφωσε το σύγχρονο αναπτυξιακό υπόδειγμα της διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης.
Ταυτόχρονα βέβαια, ο άνθρωπος εξαρτάται άμεσα από τη φύση για την παραγωγή τροφίμων, ενέργειας, φαρμάκων, κ.λπ. Παρ' όλα αυτά όμως την καταστρέφει μεθοδικά παρεμβαίνοντας με βίαιο ρυθμό και απερίσκεπτα σχέδια στους πεπερασμένους φυσικούς πόρους του πλανήτη, που, ενώ δεν μπορούν να αναπληρωθούν, πρέπει, επιπλέον, να διαμοιράζονται σ' έναν συνεχώς αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό.
Είναι σαφές ότι η συνεχής ανάπτυξη με γραμμικό τρόπο, σ' αντίθεση με την κυκλική λειτουργία και ευρυθμία της φύσης, δεν μπορεί να είναι βιώσιμη, καθώς διαταράσσονται παγιωμένες ισορροπίες οικοσυστημάτων και δημιουργούνται νέες ανεπίστρεπτες καταστάσεις, επιβαρύνοντας με άδικο τρόπο τις επόμενες γενιές.
Η παρούσα συγκυρία μπορεί να αποτελέσει την αναγκαία ευκαιρία επανιεράρχησης των προτεραιοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, αναγνωρίζοντας ότι η προστασία του πλανήτη υπηρετεί ευθέως το συμφέρον του ανθρώπου, καθώς τα αγαθά που αντλεί από τη φύση είναι θεμελιώδη για την ύπαρξη και τον πλούτο της ανθρώπινης ζωής.
Ζούμε σε μία ασυνήθιστα ξεχωριστή εποχή στην Ιστορία της ανθρωπότητας, όπου η ανήκουστη υγειονομική κρίση συμπλέκεται με την άμεση απειλή της κλιματικής αλλαγής, σ' ένα ιδιαίτερα σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Ταυτόχρονα, η επερχόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση αναμένεται να έχει καταλυτικές επιπτώσεις παντού, αμφισβητώντας πεποιθήσεις αιώνων και επηρεάζοντας, κυρίως με τη χρήση των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και blockchain, την κοινωνία και την παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της.
Είναι σίγουρο ότι η νέα κανονικότητα του σύγχρονου ανθρώπου θα είναι διαφορετική. Αναστοχαζόμενος τα τρωτά σημεία της σημερινής κοινωνίας, και ζώντας πλέον σ' έναν υπερσυνδεδεμένο κόσμο, μπορεί να λειτουργήσει ως πραγματικός πολίτης, επανασταθμίζοντας την προσωπική του στάση και συνδιαμορφώνοντας με τη δράση του τις αναγκαίες αλλαγές στον τρόπο παραγωγής τροφίμων και ενέργειας, προς την κατεύθυνση της προστασίας της υγείας και της δίκαιης ανάπτυξης.
Σ' αυτό το πλαίσιο, είναι προφανώς ιδιαίτερα κρίσιμη η συλλογική απάντηση της κοινωνίας στο διαχρονικά επίκαιρο ερώτημα του Τ.Σ. Ελιοτ: «Πού είν' η σοφία που χάσαμε στη γνώση; Πού είν' η γνώση που χάσαμε στην πληροφορία;».
Ο Πάνος Πλαγιαννάκος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων
