Το 2022 ξεκίνησε με ένα γεγονός που σόκαρε την Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Στις 24 Φεβρουαρίου η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Υστερα από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου, η κατάσταση παραμένει δύσκολη. Η αμφιταλαντευόμενη πολιτική των ΗΠΑ και η διάρρηξη του κοινού μετώπου της Δύσης έχουν επιτείνει το πρόβλημα.
Το βασικότερο όμως ζήτημα παραμένει η ρωσική επιθετικότητα που δεν φαίνεται να υποχωρεί, αλλά επεκτείνεται σε άλλες χώρες της Ευρώπης με υβριδικά μέσα όπως παραβιάσεις του ευρωπαϊκου εναέριου χώρου με drones και σαμποτάζ σε ευρωπαϊκες υποδομές.
Τι σήμανε όμως αυτός ο πόλεμος για την Ευρώπη;
Πρώτον, τη διαρκή απειλή επέκτασης του πολέμου σε άλλες χώρες της Ευρώπης σε μια περίοδο όπου οι εξελίξεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από γεωστρατηγικούς και γεωοικονομικούς υπολογισμούς και όχι από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και τις αποφάσεις σε fora όπως ο ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας. Σε αυτή τη νέα εποχή οι ΗΠΑ, ο βασικότερος εταίρος της ΕΕ μέχρι τώρα, φαίνεται να επιθυμούν όλο και μικρότερη εμπλοκή στην Ευρώπη και συνομιλούν απευθείας με τη Ρωσία, συχνά χωρίς τη συμμετοχή των ευρωπαίων ηγετών.
Δεύτερον, την ανάγκη άμεσης συσπείρωσης και εξεύρεσης λύσεων τόσο στο εσωτερικό της ΕΕ όσο και με το Ηνωμένο Βασίλειο που παραμένει ο στενότερος σύμμαχος της ΕΕ.
Ο πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος και οι πρόσφατες ραγδαίες εξελίξεις έχουν ανασύρει μνήμες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχουν σπρώξει την ΕΕ να προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς σε μια εμβάθυνση της πολιτικής της για την άμυνα και την ασφάλεια και σε μια ένταση της προσπάθειας συντονισμού της εξωτερικής πολιτικής των κρατών-μελών της. Φυσικά και η κινητοποίηση αυτή δεν είναι αρκετή για να εγγυηθεί την ασφάλεια των κρατών-μελών ούτε αποδίδει πάντα τα μέγιστα. Θα χρειαστεί ακόμα χρόνος και συνεχής συνεργασία στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο.
Παρ’ όλα αυτά οι ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες έχουν πλέον φτάσει το 2,1% του ΑΕΠ από 1,6% που ήταν το 2023 και ο δρόμος για επενδύσεις στην άμυνα έχει ανοίξει. Τον Οκτώβριο του 2025 ανακοινώθηκε ο Οδικός Χάρτης Ετοιμότητας 2030 για την άμυνα και αναζητούνται τρόποι να χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια που βρίσκονται σε ευρωπαϊκές τράπεζες για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Για άλλη μία φορά η ΕΕ κινητοποιήθηκε εκτός των Συνθηκών της για να καλύψει ένα κενό. Εκτός της άμυνας, οι άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες ήταν στους τομείς της ενέργειας και της επισιτιστικής ασφάλειας, με αποτέλεσμα ο αντίκτυπος του πολέμου στην ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία να είναι σχετικά περιορισμένος. Τον Ιούνιο του 2022 ξεκίνησε επισήμως η διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ, μια κίνηση με συμβολική σημασία.
Πριν από λίγες ημέρες οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ένα σχέδιο 28 σημείων για το τέλος του πολέμου που επιβραβεύει την αναθεωρητική πολιτική της Ρωσίας και το οποίο δεν συζητήθηκε ούτε με την Ουκρανία ούτε με τους ευρωπαίους ηγέτες πριν εμφανιστεί στα μέσα ενημέρωσης. Είναι πιθανό οι εξελίξεις να είναι ραγδαίες, όπως πρόσφατα είδαμε και στη Γάζα.
Αναμφίβολα είναι μια δύσκολη στιγμή για την Ευρώπη και την Ουκρανία, καθώς τυχόν αρνητική έκβαση θα κρίνει τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην ήπειρο για τον υπόλοιπο αιώνα. Υπό αυτό το πρίσμα, η Ευρώπη δεν έχει άλλη επιλογή παρά να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα χωρίς ητοπάθεια, με αυτοπεποίθηση και με ταχύτητα, κάτι που πρέπει πάντως να βασιστεί σε διανοητικό και συναισθηματικό επίπεδο πρώτα απ’ όλα στην αντίληψη μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας και εν τέλει μοίρας. Οι αναγκαίοι υπολογισμοί και εξισορροπήσεις θα ακολουθήσουν αναγκαστικά.
← Επιστροφή στο μενού του αφιερώματος
