Η θετική φιλοσοφία υιοθετείται σήμερα από την πλειονότητα του επιστημονικού κόσμου. Αναδεικνύει την ανθρώπινη εμπειρία και λογική, αποτελώντας τη βάση της προόδου των τριών τελευταίων αιώνων. Η μεθοδολογία των θετικών επιστημών έχει αποδειχθεί κατάλληλη για την αντιμετώπιση προβλημάτων, είτε καθημερινής ζωής είτε παγκόσμιων. Στην καθ’ ημάς Ανατολή όμως, το νεωτερικό πνεύμα της έρευνας, του πειράματος, της κριτικής αναδιάταξης συσσωρευμένης εμπειρίας (Αξελός, «Αρδην», 2000) βρήκε περιορισμένη ανταπόκριση. Στην Ελλάδα, η απουσία του θετικιστικού παραδείγματος στερεί την εκπαίδευση από τη λογική υποβολής των φαινομένων στη βάσανο της αντικειμενικής παρατήρησης και της κριτικής. Μεγάλο μέρος της νεοελληνικής κοινωνίας έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να επιζητεί δογματισμό. Μέρος της γνώσης εξακολουθεί να κυριαρχείται από συντηρητικούς κύκλους, με ιδεολογικό υπόβαθρο θεολογικού τύπου. Παραδοσιακά στραμμένοι προς το αρχαιοελληνικό ή το βυζαντινό παρελθόν, εμπλουτίστηκαν στη συνέχεια με νοσταλγούς του υπαρκτού σοσιαλισμού και πρόσφατα με οπαδούς ενός νέoυ πράσινου δογματισμού. Τόσο η μέθεξη με τον παραδοσιακό ελληνοχριστιανισμό όσο και η βίωση κάθε είδους ολοκληρωτισμών λενινιστικού τύπου συγκινούν πολιτικά. Συνακόλουθη και η σημερινή έξαρση του βίαιου φαιού ολοκληρωτισμού. Η παράδοξη συμπόρευση ιδεολογικών τάσεων τόσο ξένων μεταξύ τους έχει έναν κοινό παρονομαστή: τη δογματική πρόσληψη της πραγματικότητας πάνω σε κοινό εθνολαϊκιστικό υπόβαθρο.

Η επιβίωση δογματικής ροπής στο νεοελληνικό περιβάλλον, από τις συνθήκες της Βαλκανικής του 18ουαιώνα ώς τις αρχές του 21ου, είναι εντυπωσιακή. Εκδηλώνοντας αλλεργία προς μια κριτική αντίληψη των πραγμάτων, αρνούμαστε την ανοικτή κοινωνία, τον πολιτικό και οικονομικό φιλελευθερισμό, τη μεταρρυθμιστική λογική, τον επιστημονικό πολιτισμό. «Ξεχνάμε» πως το ήθος της επιστημονικής μεθόδου, το πνεύμα που μένει ανοικτό στο ενδεχόμενο του λάθους, η αποδοχή ότι καμιά «αλήθεια» δεν εξαιρείται από την υποχρέωση να υποβληθεί σε εμπειρικό έλεγχο είναι αξίες που αναχαιτίζουν τον φανατισμό, τη μισαλλοδοξία, τη βία. Κατά τον φιλόσοφο Κολακόφσκι, στα προγράμματα όλων των θετικιστών διακρίνεται ένα κάλεσμα για ανεκτικότητα και μετριοπάθεια. Εχθρεύονται τον ολοκληρωτισμό και τον ρατσισμό, κλίνοντας προς σοσιαλδημοκρατικές θέσεις. Προβάλλοντας μια ανθρωπιστική διαμαρτυρία σε έναν αιματηρό κόσμο, θεωρούν ότι η διάδοση της επιστημονικής νοοτροπίας θα αποτελούσε αποτελεσματικό αντίδοτο κατά της μανίας των φανατικών ιδεολόγων.

Η διεθνής ενασχόληση με την κλιματική αλλαγή είναι παράδειγμα για την αξία της θετικής μεθοδολογίας. Η συντριπτική πλειονότητα των σχετικών επιστημόνων σε όλον τον κόσμο θεωρούν ότι είναι πολύ πιθανό να αλλάξει το κλίμα λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η μορφωμένη ανθρωπότητα δίνει προτεραιότητα στο ζήτημα αυτό, μια αναζήτηση του climate change στο Διαδίκτυο δείχνει δισεκατομμύρια αναφορές. Η υιοθέτηση αυτής της πρόβλεψης των ειδικών προϋποθέτει αποδοχή της επιστημονικής μεθόδου και, εφόσον οι πιθανότητες είναι ισχυρές, επιβάλλει να αναληφθούν προληπτικές δράσεις με εφαρμογή κατάλληλης τεχνολογίας. Η αρχή της πρόληψης βασίζεται σε κατ’ εξοχήν λογική διεργασία, απαιτεί θετική σκέψη και βρίσκεται στον αντίποδα ανορθολογικών προλήψεων και εμμονών.

Η κλιματική αλλαγή θα ήταν καταστροφική για την Ελλάδα. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα εξαφάνιζε τις παραλίες της, η θέρμανση της ατμόσφαιρας θα αποδεκάτιζε τα δάση της (οι μεγάλες πυρκαγιές του 2007 είναι ισχυρή ένδειξη) και οι αυξημένοι καύσωνες θα έκαναν αβίωτα τα αστικά κέντρα. Παρ’ όλα αυτά, πλήθος επιστημόνων, φοιτητών και γενικά μορφωμένων πολιτών θεωρούν την κλιματική αλλαγή ένα «κόλπο» του συστήματος, ενώ πολλοί διέπονται από τεχνοφοβία. Τα καλύτερα προληπτικά μέτρα για την αποφυγή της κλιματικής αλλαγής είναι οι ανανεώσιμες πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού. Ωστόσο, αντιμετωπίζονται παράλογα από τη νεοελληνική κοινωνία και το κράτος. Με διάφορα προσχήματα, ξεσηκώνονται σε όλη τη χώρα ισχυρά κινήματα εναντίον των ανεμογεννητριών, μιας ώριμης τεχνολογίας με μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες. Σκανδαλώδεις κρατικές επιδοτήσεις δόθηκαν τα προηγούμενα χρόνια στα φωτοβολταϊκά απλώς για να προσελκυσθούν ψηφοφόροι, με αποτέλεσμα οικονομικές ζημιές αλλά και σπίλωση της εικόνας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αυτές τις ημέρες αναδείχθηκαν δήμαρχοι, περιφερειάρχες, αυτοδιοικητικά συμβούλια και μέλη του Ευρωκοινοβουλίου. Τα θέματα ενέργειας και κλιματικής αλλαγής απασχολούν ζωηρά τις κυβερνήσεις και την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στην Ελλάδα θεωρούνται υπερβολικά εξειδικευμένα, δεν έχουν θέση στις πολιτικές συζητήσεις, ούτε επηρεάζουν τα εκλογικά αποτελέσματα.

Ο Κίμων Χατζημπίρος είναι καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Τελευταία Νέα