Είναι γνωστό ότι η δημοκρατία είναι το πολίτευμα της ατέλειας. Μόνο που αυτή η ατέλεια τείνει να τελειοποιηθεί με ιδιαίτερα ανησυχητικό τρόπο.

Επειτα από χρόνια προόδου, η παγκόσμια δημοκρατία δείχνει εμφανή σημάδια υποχώρησης, σαν να τη διαπότισε όψιμα το πνεύμα των Δίδυμων Πύργων. Η φετινή χρονιά, ιδίως οι τελευταίοι μήνες, δίνει μία σειρά από παραδείγματα. Θα μπορούσε κανείς να δει μέσα από το παράδειγμα της Αιγύπτου πόσο ασαφή είναι τα όρια και πόσο εύθραυστες οι ισορροπίες ανάμεσα στην τυπική δημοκρατία –την εκλεγμένη κυβέρνηση -, την ουσιαστική δημοκρατία –τον τρόπο άσκησης της εξουσίας από την εκλεγμένη κυβέρνηση –και τη διάχυτη δημοκρατία –την πρόσληψή της από το κοινωνικό σώμα. Ή να προβληματιστεί από την άνοδο του αυταρχικού στοιχείου και την καταπίεση των ελευθεριών στις ημιδημοκρατίες όπως η Τουρκία και η Ρωσία. Ή να τρομάξει από τον κίνδυνο που διατρέχουν «νέες» δημοκρατίες από το ατελές μοίρασμα της ίδιας τους της επιτυχίας (Βραζιλία) ή από την ευτυχώς ολοένα αναβαλλόμενη φυσική απώλεια του Ελ Σιντ τους (Νότια Αφρική).

Το πιο χαρακτηριστικό ωστόσο παράδειγμα πιστεύω ότι προσφέρει η μεγαλύτερη –συμβολικά, όχι αριθμητικά –δημοκρατία, η αμερικανική. Η αναμφισβήτητη, έστω και κουτσουρεμένη, ηγέτιδα του «δυτικού κόσμου» και ο Πρόεδρός της που ενσάρκωνε, όχι και τόσο καιρό πριν, τις ελπίδες της ανθρωπότητας, εμφανίζονται ή αποκαλύπτονται να παρακολουθούν την ιδιωτική ζωή όλων μας (έστω και αν η Αμερική δεν είναι η μόνη χώρα που το κάνει) σαν παγκόσμιος «Μεγάλος Αδελφός και να αποφασίζουν, κάθε Τρίτη, ποιους στόχους θα χτυπήσουν με μη επανδρωμένα «χειρουργικά» αεροπλάνα χωρίς καμία άλλη συνεννόηση ή νομιμοποίηση. Η αμερικανική Δικαιοσύνη από τη μια αποφασίζει με 5-4 για όλα τα μεγάλα ζητήματα δικαιωμάτων και από την άλλη αθωώνει δολοφόνους στη βάση τοπικών νόμων οπλοχρησίας –κατά σύμπτωση νόμων της Φλόριδας, της πολιτείας που έδωσε την πρώτη νίκη στον Μπους τον μικρό, από την οποία άρχισε η αμερικανική κατρακύλα. Στη χώρα της ελευθερίας και της συνταγματικής κατοχύρωσης του «κυνηγιού της ευτυχίας» αφήνεται να «πτωχεύσει» μια ολόκληρη πόλη, σαν να ήταν η πόλη μια εταιρεία και οι άνθρωποί της υπάλληλοι προς απόλυση.

Η δημοκρατία έχει μέσα της ατέλεια, ενέχει όμως και τη σύγκριση. Και η σύγκριση δείχνει ότι, παρ’ όλα τα διόλου αλληλέγγυα «Μνημόνια», τους διάφορους Ούρμπαν που ερμηνεύουν τους κοινούς κανόνες με τον τρόπο τους, παρ’ όλη την αναβίωση ενός ρατσισμού και ενός εθνικισμού που θεωρούσαμε για πάντα νικημένους από το φύσημα της Ιστορίας (χωρίς να υπολογίζουμε το άλλο φύσημα, αυτό που μπορεί να δώσει μια γενικευμένη κρίση οικονομίας και αξιών), παρ’ όλη την ανεπάρκεια –όχι πλέον ατέλεια –των θεσμών της και τη βραδύτητα των αλλαγών που απαιτούν οι λαοί και οι περιστάσεις, η Ευρώπη, ακόμα και αυτή η Ευρώπη της μαλθακότητας και των μικρών ηγετών, είναι περισσότερο παρά ποτέ το δημοκρατικό υπόδειγμα στον κόσμο. Γιατί έχει ένα –σίγουρα βελτιώσιμο –κοινό σχέδιο, γιατί η ελευθερία είναι περισσότερη από παντού αλλού, γιατί αντιμετωπίζει ακόμα τους πολίτες της ως άτομα με αξιοπρέπεια –αλλά για να το αποδείξει πρέπει να περάσει αμέσως από τα λόγια στην πράξη σχετικά με την απασχόληση και τον πολιτισμό τους.

Γι’ αυτό τον λόγο, πέρα και πάνω από κάθε άλλον, η Ελλάδα έχει ανάγκη και συμφέρον να μείνει οργανικό κομμάτι της Ευρώπης. Ακόμα και –ή μάλλον ιδίως –η Ελλάδα της μειωμένης πολιτικής κυριαρχίας, της χαμένης αξιοπιστίας απέναντι στην κοινωνία της, της έκπτωσης των θεσμών και του ορθού λόγου. Για την οποία σχεδόν όλα έχουν χιλιοειπωθεί, εκτός από το θεμελιωδέστερο: ότι λόγω της Ευρώπης και της δημοκρατίας της μένει ακόμα όρθια.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Τελευταία Νέα