Annus Horribilis – Ως απεχθές έτος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το 2011 τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα, αν και υπήρξαν και κάποιες καλές στιγμές. Οι καλές αυτές στιγμές υπήρξαν λίγες όπως π.χ. η Αραβική Ανοιξη που κανένας δεν περίμενε, που ήλθε σχεδόν από το πουθενά και σάρωσε ορισμένους απεχθείς δικτάτορες στην περιοχή όπως ο αλήστου μνήμης Καντάφι (ιδιαίτερα προσφιλής μορφή, δυστυχώς, στην Ελλάδα) και δημιούργησε την προοπτική για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη στον αραβικό κόσμο, αν και οι τελευταίες εξελίξεις σε Αίγυπτο και αλλού δημιουργούν ισχυρές αβεβαιότητες. Πάντως εκτιμάται (και ελπίζεται) ότι το κύμα των δημοκρατικών αλλαγών που απελευθέρωσε η Αραβική Ανοιξη θα επεκταθεί και μπορεί να φέρει ανατροπές στον ευρύτερο αραβικό κόσμο ή ακόμη και στην Αφρική. Μια άλλη καλή στιγμή του χρόνου που πέρασε υπήρξε η εξόντωση του Οσάμα Μπιν Λάντεν, αυτής της βιβλικής μορφής της διεθνούς τρομοκρατίας. Φαίνεται να τερματίζεται έτσι ο ιδιόρρυθμος «πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία» που κήρυξαν από το 2001 οι ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει εξαλειφθεί και το φαινόμενο της διεθνούς τρομοκρατίας. Ωστόσο για μένα, οι καλύτερες στιγμές του 2011 βρίσκονται στον χώρο της επιστήμης. Θα επισημάνω δύο: ο πιθανότατος (σχεδόν βέβαιος) εντοπισμός του σωματιδίου Higgs (ή σωματιδίου του Θεού) από το πείραμα του Cern που η επιστημονική κοινότητα το αναζητά εδώ και περίπου πενήντα χρόνια. Ο εντοπισμός αντιπροσωπεύει τη δύναμη της ανθρώπινης σκέψης, του «επιστημονικώς και ορθολογικώς σκέπτεσθαι» ενάντια σε ένα διογκούμενο κύμα ανορθολογισμού και ιδεολογικοθρησκευτικού σκοταδισμού. Την ίδια αξία έχει επίσης η ανακοίνωση από το Cern ότι υπάρχουν υποσωματίδια (neutrinos) που κινούνται ενδεχομένως με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή του φωτός, ανακάλυψη που αμφισβητεί την πλέον γνωστή και εμπεδωμένη επιστημονική θεωρία, τη «θεωρία της σχετικότητας» όπως οφείλει να κάνει κάθε φορά η επιστημονική μέθοδος – να αμφισβητεί «τα όσια και τα ιερά» των πάντων. Υπάρχουν και άλλα αισιόδοξα επιστημονικά επιτεύγματα και μηνύματα.

Τα εξόχως απαισιόδοξα μηνύματα προέρχονται, δυστυχώς, από τον χώρο της πολιτικής και των πολιτικών, ιδιαίτερα του ανεπτυγμένου κόσμου, Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής. Και είναι αυτά που χαρακτηρίζουν το 2011 ως απεχθές. Στην Ευρώπη οι πολιτικές ηγεσίες επέδειξαν κολοσσιαία αδυναμία, βούληση και θάρρος να αντιμετωπίσουν την κρίση στην ευρωζώνη. Ως αποτέλεσμα, η κρίση οξύνεται και συμπαρασύρει σε ύφεση την ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά. Τα μέτρα που λαμβάνονται τη στιγμή που λαμβάνονται είναι κατά κανόνα λίγα και καθυστερημένα, ενώ η ριζική απάντηση στο πρόβλημα της ευρωζώνης είναι γνωστή: δημοσιονομική οικονομική ένωση που θα οδηγεί σε πολιτική ένωση, μια διαδικασία που μπορεί να έχει αφετηρία την έκδοση του ευρωομολόγου και τον ευρύτερο ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Το γεγονός ότι η Ευρώπη δεν έχει προχωρήσει σε αυτή τη διαδικασία οφείλεται στην απροθυμία των πολιτικών ηγεσιών να αναλάβουν το πολιτικό κόστος και να καταβάλουν το οικονομικό τίμημα. Θα το τολμήσουν κατά φέτος; Ας το ελπίσουμε ώστε να διαψεύσουν όλους εκείνους που εκτιμούν (ή επιθυμούν) ότι το 2012 θα είναι το έτος διάλυσης του ευρώ και της ευρωζώνης. Βεβαίως, το 2012 θα ενταθεί μια από τις προσδιοριστικές τάσεις στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο σύστημα ισορροπίας, η μετατόπιση οικονομικής και πολιτικής δύναμης στην Ασία (κυρίως Κίνα) – τάση στην οποία η Ευρώπη αδυνατεί επίσης να κάνει την προσαρμογή. Συνοπτικά, το πρόβλημα της Ευρώπης δεν είναι κατά βάση οικονομικό. Είναι βαθύτατα πολιτικό.

Βαθύτατα και πέραν πάσης αμφιβολίας πολιτικό είναι και το πρόβλημα της Ελλάδας όπως αυτό εκδηλώθηκε κυρίως το 2011, τον χειρότερο χρόνο της μεταπολιτευτικής μας Ιστορίας. Μολονότι δεν μου αρέσει η απλοϊκή και βολική διάκριση ανάμεσα στον (δήθεν) καλό και ενάρετο λαό από τη μια και τους κακούς και διεφθαρμένους πολιτικούς από την άλλη, το 2011 επιβεβαίωσε με δραματικό τρόπο την αδυναμία πολιτικού συστήματος και πολιτικών να προωθήσουν τα μέτρα/δράσεις/πολιτικές για τη διάσωση της χώρας και τη διασφάλιση της θέσης της στην ευρωζώνη/Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιβεβαίωσε το απόλυτο πολιτικό αδιέξοδο της χώρας. «Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Η μόνη ελπιδοφόρα στιγμή, η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Λουκά Παπαδήμο, αλλά με μια κυβέρνηση γνήσιων ελληνικών προδιαγραφών αναποτελεσματικότητας (που επέβαλαν τα κόμματα). Αλλά…

Αλλά χωρίς αμφιβολία το 2012 θα είναι, όπως φαίνεται, ο χρόνος της αποκάλυψης: η Ελλάδα είτε θα προωθήσει σοβαρά τη διαδικασία εξόδου της από την κρίση και παραμονής στην ΕΕ/ευρωζώνη μέσω της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είτε θα έλθει το τέλος ενός εγχειρήματος «με πάταγο και λυγμό μαζί»…

Ο Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής

του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ

Τελευταία Νέα