Η βαριατρική χειρουργική (όπως λέγεται η χειρουργική για την παχυσαρκία) ανθεί στην Ελλάδα. «Ήταν προφανές ότι αυτό θα συνέβαινε στην “πλέον παχύσαρκη χώρα της Ευρώπης”», λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής του Τμήματος Ενδοσκοπικής Χειρουργικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο κ. Μανώλης Λέανδρος. «Η διάδοσή της όμως τα τελευταία λίγα χρόνια έχει γίνει μέσα από πολλή εμπορική διαφήμιση και ελάχιστη επιστημονική στήριξη με επίσημα δημοσιευμένα αποτελέσματα».
Οι ασθενείς συχνά πληροφορούνται λανθασμένα για το είδος της επέμβασης που πραγματικά χρειάζονται, ενώ συνήθως δεν αντιμετωπίζονται από ομάδα ειδικών επιστημόνων- προϋπόθεση απαραίτητη για την επιτυχία.
«Ένα πρόβλημα υγείας που προκύπτει από μια χρόνια συμπεριφορά δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται επιφανειακά και από μία μόνο επιστημονική ειδικότητα », τονίζει ο κ. Λέανδρος. «Η χειρουργική επέμβαση είναι ένα βασικό, αλλά όχι το μόνο στάδιο στη θεραπεία της παχυσαρκίας».
Γι΄ αυτό είναι απαραίτητη η συνεργασία έμπειρων και ειδικά εκπαιδευμένων χειρουργών, με αναισθησιολόγους, εξειδικευμένους ψυχολόγους και διαιτολόγους, παθολόγους και ενδοκρινολόγους.
Οι χειρουργικοί τρόποι
Οι επεμβάσεις ακολουθούν τη βασική λογική του περιορισμού της δυνατότητας λήψης τροφής. Με διαφόρους τρόπους, είναι δυνατό:
– Είτε να μειωθεί η χωρητικότητα του στομάχου. – Είτε να περιοριστεί κατά πολύ η δίοδος της τροφής προς το στομάχι.
– Σε περιπτώσεις όπου αυτό δεν κριθεί ικανοποιητικό, να τροποποιηθεί ο γαστρεντερικός σωλήνας ώστε η τροφή να μην απορροφάται πλήρως από τον οργανισμό, αλλά να «διέρχεται» από το σώμα.
Οι μέθοδοι
Οι πλέον διαδεδομένες επεμβάσεις είναι η τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου, η επιμήκης γαστρεκτομή (sleeve) και η γαστρική παράκαμψη (by-pass).
Όλες οι επεμβάσεις γίνονται λαπαροσκοπικά. Ειδικά κατασκευασμένα εργαλεία και μία κάμεραμε τη βοήθεια ψυχρού φωτισμού- εισάγονται στις κοιλότητες του σώματος με 4-5 τομές ενός εκατοστού και- υπό μεγέθυνση- εκτελούν με λεπτούς χειρισμούς σύνθετες επεμβάσεις.
Οι ασθενείς παραμένουν στο νοσοκομείο 1-2 εικοσιτετράωρα στην περίπτωση του δακτυλίου και 3-5 για την επιμήκη γαστρεκτομή ή τη γαστρική παράκαμψη. Το κόστος των επεμβάσεων δικαιολογείται- ύστερα από έγκριση- από τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία, όχι όμως συνήθως από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Οι επιπλοκές
Οι εγχειρήσεις για την παχυσαρκία δεν στερούνται ορισμένων- μετεγχειρητικών κυρίως- επιπλοκών (όπως ρήξεις και διαφυγές από τις αναστομώσεις). «Οι διάφορες βαριατρικές επεμβάσεις συνοδεύονται από επιπλοκές, για τις οποίες οι ασθενείς πρέπει να είναι ενήμεροι», επισημαίνει ο κ. Λέανδρος.
Ως γενικό κανόνα, θα μπορούσαμε να βάλουμε ότι όσο αποτελεσματικότερη είναι μία επέμβαση τόσο μεγαλύτερο ποσοστό επιπλοκών θα πρέπει να περιμένουμε». Η βαριατρική χειρουργική γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με τη λαπαροσκοπική τεχνική, γνωστή και ως ενδοσκοπική ή ελάχιστα επεμβατική χειρουργική. Αποτέλεσμα είναι η προφύλαξη του ασθενούς από μία σειρά επιπλοκών που σχετίζονται με την τομή της ανοικτής χειρουργικής, αλλά και η ταχύτερη ανάρρωσή του. «Ειδικά για τη λαπαροσκοπική επιμήκη γαστρεκτομή, η σχέση αποτελέσματος- επιπλοκών είναι ιδιαίτερα καλή», λέει ο κ. Λέανδρος.
«Στην Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική του Ιπποκρατείου διαπιστώθηκε ποσοστό επιπλοκών περίπου 8%, με θνητότητα μικρότερη του 0,5%».
3 τύποι επεμβάσεων
Γαστρικός δακτύλιος. Με την τοποθέτηση ρυθμιζόμενου γαστρικού δακτυλίου από σιλικόνη στη γαστροοισοφαγική γωνία (δημιουργώντας ένα μικρό στομάχι), φαίνεται από την παρακολούθηση των ασθενών επί χρόνια ότι- παρά τις αρχικά ενθαρρυντικές μελέτες – μόνο μικρό ποσοστό των χειρουργημένων διατηρεί την απώλεια βάρους δύο χρόνια μετά την επέμβαση. Επιπλέον, ένας στους τρεις χειρουργημένους θα οδηγηθεί σε νέα επέμβαση, είτε λόγω επιπλοκής από τον δακτύλιο είτε διότι δεν χάνει βάρος. Προσφέρεται για ασθενείς με σχετικά μικρό Δ.Β.Σ. Ποσοστά επιτυχίας έως 45%.
Γαστρεκτομή. Κατά τη λαπαροσκοπική επιμήκη γαστρεκτομή «sleeve» αφαιρείται μεγάλο τμήμα (85%) του στομάχου. Ως αποτέλεσμα δημιουργείται ένας μακρύς σωλήνας σε συνέχεια του οισοφάγου, που οδηγεί την τροφή προς το έντερο. Ο χειρουργημένος χάνει βάρος με δύο τρόπους:
– Περιορίζεται η δυνατότητα λήψης τροφής αφού πλέον από τον «σωλήνα» δεν μπορεί να περάσουν παρά μερικές κουταλιές σε κάθε γεύμα.
– Επιπλέον, η αφαίρεση του θόλου του στομάχου φαίνεται ότι σταματά την έκκριση συγκεκριμένων ορμονών, οι οποίες έχουν σχέση τόσο με την αίσθηση της «όρεξης» όσο και με την απορρόφηση των τροφών. «Σήμερα θεωρείται ίσως η καλύτερη λύση για παχύσαρκους με Δείκτη Βάρους Σώματος (ΒΜΙ) μεγαλύτερο από 40», λέει ο κ. Λέανδρος. «Μεγάλο πλεονέκτημα θεωρείται επίσης ότι η επέμβαση μπορεί να τροποποιηθεί μελλοντικά σε γαστρικό bypass». Ποσοστά επιτυχίας άνω του 80%.
Γαστρική παράκαμψη. Χρησιμοποιείται ένα μικρό μόνο τμήμα του στομάχου, που ενώνεται με το έντερο.
Οδηγεί σε απώλεια βάρους με:
1) Περιορισμό της λήψης τροφής, αφού το στομάχι δεν χωράει πλέον περισσότερες από μερικές κουταλιές σε κάθε γεύμα, ενώ η δίοδος προς το έντερο δεν είναι μεγαλύτερη από 1-1,5 εκ.
2) Μείωση της απορρόφησης θερμίδων και θρεπτικών συστατικών, αφού παρακάμπτεται μεγάλο τμήμα του λεπτού εντέρου.
3) Τη δυσανεξία στην πέψη τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και υδατάνθρακες. Ποσοστά επιτυχίας έως 80%.
Παραλλαγή του γαστρικού by-pass είναι οι δυσαπορροφητικές επεμβάσεις που είναι σύμπλοκες επεμβάσεις (χολοπαγκρεατικές παρακάμψεις), αλλά εξασφαλίζουν το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχίας σε ασθενείς που δεν πειθαρχούν. Στόχος είναι η παράκαμψη μεγάλου τμήματος του εντέρου, ώστε οι τροφές να μην πέπτονται κατά τη φυσιολογική οδό, αλλά ο ασθενής να οδηγείται σε ιατρογενές σύνδρομο δυσαπορρόφησης.
Αποτέλεσμα είναι ο ασθενής να τρώει κανονικά, αλλά ο οργανισμός του να μην μπορεί να απορροφήσει όλες τις θερμίδες. Στα μειονεκτήματα των επεμβάσεων αυτών καταγράφεται η έλλειψη θρεπτικών ουσιών, με αποτέλεσμα να απαιτείται συχνή παρακολούθηση και λήψη συμπληρωμάτων διατροφής.
Το προφίλ του Έλληνα παχύσαρκου
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Βαριατρικής Χειρουργικής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου, ο τυπικός «ασθενής» έχει το εξής προφίλ:
– Πλησιάζει τα 40.
– Είναι συνήθως γυναίκα.
– Έχει μέσο προς ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, αλλά μέσο ή κατώτερο οικονομικό και κοινωνικό. – Εργάζεται συχνά σε δύο δουλειές, εάν είναι άνδρας. Εάν είναι γυναίκα, έχει εκτός από την εργασία της τη φροντίδα των παιδιών.
«Πρόκειται δηλαδή για ανθρώπους που μεγάλωσαν τη δεκαετία του ΄70 και του ΄80, όταν η έννοια της καλής υγείας μέσω της διατροφής και της άσκησης ήταν μάλλον ανύπαρκτη», λέει ο κ. Λέανδρος. «Σήμερα ο άνθρωποι αυτοί εργάζονται σκληρά και συνήθως δεν έχουν καθόλου χρόνο για τον εαυτό τους. Συνήθως επίσης, αν και τρώνε πολλές φορές την ημέρα εκτός σπιτιού, επιδίδονται σε ένα νυχτερινό μεγάλο γεύμα στο σπίτι.
Οι Έλληνες παχύσαρκοι ζουν πολύ κακή ζωή και έχουν πολλά προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας».
Ποιοι είναι υποψήφιοι για επέμβαση
Σήμερα θεωρείται ότι υποψήφιοι για βαριατρική επέμβαση είναι όσοι:
– Έχουν Δείκτη Βάρους Σώματος μεγαλύτερο από 40
– Όσοι έχουν Δείκτη Βάρους Σώματος 35-40, αλλά έχουν και προβλήματα υγείας, τα οποία θα βελτιωθούν μετά την απώλεια βάρους
Ο ΔΒΣ είναι ο λόγος του βάρους προς το ύψος στο τετράγωνο (βάρος σε κιλά/ ύψος 2 σε μέτρα). Εάν έχουμε ΔΒΣ 25- 30 θεωρούμαστε υπέρβαροι. Εάν έχουμε ΔΒΣ μεγαλύτερο από 30 θεωρούμαστε παχύσαρκοι
Αλήθειες και μύθοι για την απώλεια βάρους
Oι παχύσαρκοι που φθάνουν στους χειρουργούς θέτουν συνήθως τα εξής ερωτήματα:
* Δεν μπορώ να χάσω βάρος με συνεχείς δίαιτες γιατί φταίει ο μεταβολισμός μου
Έχει αποδειχθεί από το 1992, ύστερα από μια μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Νew Εngland Journal of Μedicine» ότι «οι παχύσαρκοι αποτυγχάνουν με τις συνεχείς δίαιτες, γιατί- χωρίς να το αντιλαμβάνονται- καταναλώνουν πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες υπολογίζουν. Αντίστοιχα, ασκούνται πολύ λιγότερο από όσο ισχυρίζονται». Οι διαφορές αυτές δεν αποδίδονται σε συνειδητή προσπάθεια των παχύσαρκων να παραπλανήσουν τους ερευνητές, αλλά στη λανθασμένη αντίληψή τους για το τι συνιστά «γεύμα» και «άσκηση».
* Με δίαιτα και αντιορεξιογόνα φάρμακα μπορώ να χάσω πολλά κιλά χωρίς ποτέ να χειρουργηθώ
«Έχει αποδειχθεί διεθνώς ότι οι δίαιτες και τα φάρμακα πολύ λίγο βοηθούν τους πραγματικά παχύσαρκους ανθρώπους», λέει ο κ. Λέανδρος. «Λιγότεροι από 10 στους 100 θα χάσουν τελικά το βάρος που πρέπει και κυρίως ακόμη λιγότεροι θα διατηρηθούν σε φυσιολογικά επίπεδα βάρους. Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις παχυσαρκίας, οι επισκέψεις σε ινστιτούτα αδυνατίσματος και η λήψη φαρμάκων δεν προσφέρουν κανένα αποτέλεσμα».
* Πόσα κιλά θα χάσω εάν τοποθετήσω ένα γαστρικό μπαλόνι
Η τοποθέτηση γαστρικού μπαλονιού δεν είναι μέθοδος για τη μόνιμη απώλεια των επιπλέον κιλών. «Χρησιμοποιείται ουσιαστικά μόνο για να μειώσουμε λίγο το βάρος πριν οδηγήσουμε τον παχύσαρκο σε μόνιμη επέμβαση για την αντιμετώπιση του προβλήματος», εξηγεί ο κ. Λέανδρος. «Με την ενδοσκοπική τοποθέτηση γαστρικού μπαλονιού υπολογίζουμε απώλεια 10-15 κιλών σε διάστημα τριών μηνών. Όμως με την αφαίρεση του μπαλονιού, έχει παρατηρηθεί ότι σχεδόν όλοι ξαναπαίρνουν τα χαμένα κιλά και μάλιστα σύντομα».
* Πώς θα επιλέξω το είδος επέμβασης που ταιριάζει στο σώμα μου και στο βάρος μου
Η επιλογή της επέμβασης που είναι κατάλληλη για τον κάθε παχύσαρκο πρέπει να είναι αντικείμενο εξαντλητικής συζήτησης ανάμεσα στον γιατρό και τον ασθενή. Ανάλογα με την ηλικία, τις διαιτητικές συνήθειες, τα προβλήματα υγείας, το ΔΒΣ, αλλά και την εμπειρία του χειρουργού, μπορεί να επιλεγεί οποιαδήποτε από τις τρεις βασικές επεμβάσεις. Ο χειρουργός έχει υποχρέωση να εξηγήσει αναλυτικά τι αποτελέσματα περιμένει από την κάθε επέμβαση, αλλά και να ενημερώσει για τις πιθανές επιπλοκές.
* Πότε θεωρείται επιτυχημένη μία χειρουργική επέμβαση για απώλεια βάρους
Επιτυχία θεωρείται η απώλεια του 50% του υπερβάλλοντος βάρους και η διατήρηση αυτής για περισσότερο από πέντε χρόνια. Για παράδειγμα, εάν κάποιος είναι κατά 100 κιλά βαρύτερος από το ιδανικό βάρος για το ύψος του, πρέπει να χάσει 50 κιλά και να παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα για μία πενταετία. Υπολογίζεται ότι το 95% όσων υποβάλλονται σε γαστρική παράκαμψη θα καταφέρουν να έχουν αυτό το καλό αποτέλεσμα, ενώ το 85% θα χάσουν ακόμη περισσότερα κιλά.
* Τι μπορώ να τρώω μετά την επέμβαση
Συνήθως και ανάλογα με το είδος της επέμβασης, η δίαιτα περιορίζεται για 2-3 εβδομάδες σε υγρές τροφές χωρίς λίπος ή ζάχαρη. Προοδευτικά, η δίαιτα προσαρμόζεται και περιλαμβάνει φαγητά σε μορφή πουρέ και μετά τον πρώτο μήνα και στερεές τροφές σε μικρή ποσότητα. Στο στάδιο όπου ο χειρουργημένος μπορεί πλέον να τρώει αρκετά, απαιτείται καλή συνεργασία με τον γιατρό και τον διαιτολόγο, ώστε να μη σημειωθούν παρεκτροπές τις δίαιτας. Αυτές οι παρεκτροπές είναι η συνηθέστερη αιτία για την αποτυχία της επέμβασης.
Μείωση περιττών κιλών κατά 67%
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Τμήματος Βαριατρικής Χειρουργικής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου, ο ασθενής που υποβάλλεται σε επιμήκη γαστρεκτομή χάνει σε έναν χρόνο από το χειρουργείο το 67% του πλεονάζοντος βάρους.
Επιστροφή στην κεντρική σελίδα
