Αναζήτηση
Θυμάστε τη λίστα Λαγκάρντ;
Ηταν ένα αρχείο 130.000 λογαριασμών πελατών της τράπεζας HSBC που ήταν ύποπτοι για φοροδιαφυγή. Το αρχείο είχε υποκλέψει ένας υπάλληλος της τράπεζας, ο Herve Falciani, και ύστερα από πολλές περιπέτειες το είχε παραδώσει στις γαλλικές Αρχές, οι οποίες το προώθησαν στις Αρχές των χωρών υπήκοοι των οποίων περιλαμβάνονταν στη λίστα, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας. Η λίστα και οι εν Ελλάδι περιπέτειές της απασχόλησαν τη δημοσιότητα και τη Δικαιοσύνη πολύ και επί πολλά χρόνια. Τι απέφερε στα δημόσια ταμεία; Μέχρι στιγμής 43.477.499 ευρώ. Υποθέτω ότι το χαρτί που ξοδεύτηκε και ο τηλεοπτικός χρόνος που καταναλώθηκε σε συζητήσεις για τη λίστα αξίζει πολύ περισσότερο.
Προσθέστε άλλα 44 εκατομμύρια που έχουν εισπραχθεί από τη λίστα των εμβασμάτων στο εξωτερικό και το ποσό των 137.188 ευρώ που έχει εισπραχθεί από ελέγχους βάσει της λίστας Μπόργιανς, και έχετε το συνολικό όφελος των δημοσίων ταμείων από την πληθωρική συζήτηση των τελευταίων επτά χρόνων περί πάταξης της φοροδιαφυγής. Ούτε 100 εκατομμύρια.
Υπάρχει ένα θέμα επάρκειας, ικανότητας. Υπάρχει κι ένα θέμα βούλησης ή προτεραιότητας. Οι λίστες προσφέρονται για εντυπωσιασμό των ιθαγενών και σπίλωση των πολιτικών αντιπάλων. Αυτή είναι η προτεραιότητα. Η χρήση τους για αύξηση των δημοσίων εσόδων και για περιστολή της φοροδιαφυγής είναι υπόθεση μειωμένου πολιτικού ενδιαφέροντος. Ο τρόπος που ο Αλέξης Τσίπρας εισήγαγε στον δημόσιο διάλογο τα περίφημα Paradise Papers το επιβεβαιώνει. Επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα την αντοχή του πατροπαράδοτου πολιτικαντισμού στον χρόνο και στην εναλλαγή των κυβερνήσεων.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι λίστες γενικώς και τα Paradise Papers ειδικότερα είναι ασήμαντα ή ότι όσα αποκαλύπτουν είναι δευτερεύουσας σημασίας. Κάθε άλλο.
Η αλήθεια είναι ότι τα Paradise Papers δεν μοιάζουν με τα Panama Papers, που η ίδια διεθνής δημοσιογραφική σύμπραξη είχε φέρει προ καιρού στη δημοσιότητα. Τα έγγραφα του Παναμά περιείχαν κραυγαλέες περιπτώσεις φοροδιαφυγής και λεύκανσης βρώμικου χρήματος και έφεραν χειροπιαστά και δραματικά αποτελέσματα. Κυβερνήσεις κλονίστηκαν, πρωθυπουργοί υποχρεώθηκαν να παραιτηθούν και εκατοντάδες υποθέσεις ελέγχθηκαν (κάπου αλλού, όχι εδώ). Τα έγγραφα του Παραδείσου, αντίθετα, φαίνεται να αφορούν κυρίως νόμιμες ή νομότυπες εκδοχές χρήσης των εξωχώριων ελευθεριών. Αλλά αυτό που αποκαλύπτουν δεν είναι λιγότερο σημαντικό. Επιβεβαιώνουν ότι (και αποκαλύπτουν πώς, με ποιους τρόπους) κάπου ανάμεσα σε 8 και 10 τρισ. δολάρια, περίπου το ένα δέκατο του παγκόσμιου πλούτου, αποθηκεύεται σε εξωχώριους προορισμούς. Και πώς το 0,1% των πλουσιοτέρων ανθρώπων του πλανήτη καταφέρνει να πληρώνει 25-30% λιγότερους φόρους απ’ όσους τους αναλογούν, ακόμη και σε «υποδειγματικές» χώρες, όπως οι Σκανδιναβικές (στοιχεία του καθηγητή Gabriel Zucman συγγραφέα του πολυσυζητημένου «The hidden wealth of nations»).
Δεν είναι απλώς θέμα ισότητας των πολιτών απέναντι στον νόμο. Ούτε είναι, απλώς, θέμα χρηματοδότησης του κοινωνικού κράτους. Είναι, προπάντων, θέμα εισοδηματικών ανισοτήτων, που με αυτόν τον τρόπο μεγεθύνονται κι άλλο. Και απειλούν θανάσιμα τις δημοκρατίες.
«Οι οκτώ πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη έχουν περιουσία ίση με την περιουσία 3,6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, του φτωχότερου μισού του παγκόσμιου πληθυσμού», υπολογίζει η OXFAM. Ο ΟΟΣΑ πρόσφατα υπολόγισε ότι τα τελευταία χρόνια, πριν και πολύ περισσότερο μετά την κρίση του 2008, το 47% της αύξησης στα προ φόρων εισοδήματα πήγε στο εισοδηματικά ανώτερο 1% του πληθυσμού. Αυτή η διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων, έγραφε στην φετινή του έκθεση το WEF, είναι ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος για τη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Και το ΔΝΤ σε μια πρόσφατη έκθεση ενόψει της ετήσιας συνόδου του συνιστούσε, κόντρα στην πολιτική Τραμπ, να αυξηθούν οι ανώτατοι φορολογικοί συντελεστές ώστε να μειωθούν οι εισοδηματικές ανισότητες.
Στη μάχη κατά της διεύρυνσης των ανισοτήτων –που είναι στην πραγματικότητα μάχη επιβίωσης της δημοκρατίας απέναντι στους λαϊκιστές δημαγωγούς –η αντιμετώπιση των φορολογικών παραδείσων έχει αυτονόητη προτεραιότητα. Μόνο που το θέμα είναι μη επιλύσιμο στα πλαίσια ενός έθνους, ενός κράτους, ακόμη και ενός ισχυρού κράτους, πολύ περισσότερο, όπως δείχνουν τα ντροπιαστικά αποτελέσματα της δικής μας, πολυδιαφημισμένης «μάχης κατά της φοροδιαφυγής», στα πλαίσια ενός αδύναμου κράτους. Ή θα λυθεί σε ευρωπαϊκό και οικουμενικό επίπεδο ή θα αφεθεί στα χέρια των δημαγωγών, η συνταγή των οποίων, η αναδίπλωση στον προστατευτισμό και τον εθνικισμό, θα κάνει απλώς το πρόβλημα χειρότερο. Δέστε για παράδειγμα πόσοι από τους σταυροφόρους της «America first» διοίκησης Τραμπ περιλαμβάνονται στις λίστες των Paradise Papers.
Το θέμα είχε θέσει με έμφαση, πριν οκτώ χρόνια, στην ακμή της κρίσης, σε μια σύνοδο των G20 ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν. Το επαναφέρει τώρα, κυκλοφορώντας μια αίτηση κάτω από την οποία θέλει να συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο υπογραφές για να την υποβάλει στον πρόεδρο του επόμενου G20, ώστε να υπογραφεί άμεσα μια διεθνής συμφωνία που θα θέτει εκτός νόμου όλους τους φορολογικούς παραδείσους και θα επιβάλει κυρώσεις, πρόστιμα και ποινές φυλάκισης σε όσους τους διαχειρίζονται.
Ο Γκόρντον Μπράουν είναι, ίσως, ο τελευταίος πραγματικός σοσιαλδημοκράτης που κυβέρνησε ευρωπαϊκή χώρα. Η πρωτοβουλία του κατά των φορολογικών παραδείσων είναι, προφανώς, κάτι περισσότερο από μια πρωτοβουλία κατά των κοινωνικών ανισοτήτων. Είναι μια πρωτοβουλία για τη διάσωση της δημοκρατίας που γνωρίσαμε στα μεταπολεμικά χρόνια και τώρα απειλείται από την έκρηξη του λαϊκισμού. Κι είναι μια πρωτοβουλία που δίνει ξανά νόημα, στόχο και λόγο ύπαρξης στη σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία. Σε αυτό που ονομάζουμε παρ’ ημίν Κεντροαριστερά, ελληνική σοσιαλδημοκρατία ή προοδευτικό μεταρρυθμιστικό Κέντρο και που αύριο προσέρχεται (μαζικά, ελπίζω) στις κάλπες.
Αλλωστε, αν αυτή η ιστορικά φορτισμένη παράταξη δεν υψώσει ως σημαία της τη μάχη κατά των ανισοτήτων, δεν βλέπω να προσφέρεται άλλη να αναλάβει τον ρόλο.
