Ενας πολύ δημοφιλής αφορισμός από τα κείμενα του γάλλου θεωρητικού της λογοτεχνίας και στοχαστή Ρολάν Μπαρτ (1915-1980) για τις μυθολογίες της δεκαετίας του 1970 αναφερόταν στον ρόλο της εικόνας στα δημόσια μέσα: «Εικόνα είναι εκείνο που με εγκλωβίζει» σημείωνε, εξηγώντας ότι συχνά η εικόνα ως πληροφορία μπορεί να αποδειχθεί παραπλανητική. Η ευκολία της πρόσληψής της, σημείωνε, ο εντυπωσιασμός ή το αισθητικό σοκ που περιέχει η εικόνα ως πληροφορία πολύ συχνά την ακυρώνουν ως υποκειμενική, ψευδή, πλαστή.

Ηταν μια εποχή κατά την οποία η μαζική κουλτούρα εγκατέλειπε βαθμιαία τον γραπτό λόγο παραδιδόμενη στην ευκολία της τηλεοπτικής εικόνας. Στην πορεία, η εικόνα δέσποσε, χρειάστηκε η αυστηρή δεοντολογία από πλευράς παγκόσμιων έγκυρων ΜΜΕ για να βρεθεί ένας τρόπος υποταγής της εικόνας στις ανάγκες αντικειμενικότητας στην αναπαραγωγή της πληροφορίας. Αλλά στη συνέχεια λίγα χρόνια διάδοσης του Ιντερνετ ήταν αρκετά για να αρχίσει πάλι η εικόνα να χρησιμοποιείται ως στοιχείο εγκλωβισμού του καταναλωτή της, ως στοιχείο εντυπωσιασμού, προπαγάνδας, παρέλκυσης, σοκ. Από μια στιγμή και μετά (από ποια όμως;), παρασυρμένα από τις ταχύτητες και τη χωρίς όρια και μέτρο παράθεση εικόνων, ακόμα και τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ έπεσαν στην παγίδα της συμμετοχής στην κουλτούρα του σοκ. Η επιμελημένη φροντίδα, π.χ., ακόμα και των μέσων της προηγούμενης δεκαετίας, να μη δείχνεις νεκρούς στις οθόνες ή στις εικόνες που αναπαρήγες γιατί πληγώνουν και επίσης εξοικειώνουν με τη φρίκη, έχει πλέον παρέλθει οριστικά.

Πότε άρχισε αυτό το γαϊτανάκι της φρίκης; Μπορεί να ήταν με τη δολοφονία του Καντάφι, όπως εικάζει η αρθρογράφος Σούζαν Μουρ, η οποία γράφει σχετικό κείμενο στον χθεσινό «Guardian». Ασφαλώς θέλει να μιλήσει για ένα σημερινό φαινόμενο, για τις εικόνες νεκρών παιδιών από τη Γάζα που έχουν κατακλύσει το Διαδίκτυο. «Πόσες φωτογραφίες νεκρών παιδιών χρειάζεται να δει κανείς πριν καταλάβει ότι η δολοφονία των παιδιών είναι λάθος;» γράφει. Και υποστηρίζει ότι όλη αυτή η έκθεση αίματος και πόνου και αγριότητας κάθε άλλο παρά συμβάλλει στην κατανόηση των αιτιών των πολέμων. Απλώς οπλίζει με τυφλή οργή πρόσωπα που έχουν προαποφασίσει την κατεύθυνσή της. Με εκείνους ή με τους άλλους.

Ο πόλεμος είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Οι εικόνες για τον πόλεμο απλώς συμπυκνώνουν και εξαπλουστεύουν τη σύνθετη πραγματικότητα όσων ζητούν τεκμήρια που σοκάρουν, κραυγές και συνθήματα αντί της ψύχραιμης ανάλυσης των γεγονότων. Αλλά η έκθεση του πόνου δεν λύνει το πρόβλημα, το επιδεινώνει. Ο πόνος και ο θάνατος γίνονται με τη σειρά τους όπλα σε ένα διεθνές πεδίο διεκδίκησης της κοινής γνώμης.

Ωστόσο, λέει η Μουρ, «το πτώμα ενός παιδιού δεν είναι σύμβολο για δημόσια κατανάλωση». Η έκθεση του θανάτου για πολιτικούς λόγους παραβιάζει τους κοινούς κανόνες των ανθρώπων και δεν συμβάλλει στην ειρήνη. Οσοι επιλέγουν τη σύγκρουση, προτρέπει, ας σταματήσουν να προσβάλλουν τους νεκρούς τους.

Τελευταία Νέα