Το placebo της πίστης

Ως γνωστόν, το placebo είναι ένα εικονικό φάρμακο. Σε αντίθεση με τα αυθεντικά φάρμακα, στην περίπτωση του placebo δεν έχει την παραμικρή σημασία ποια είναι τα συστατικά του, αρκεί – εξυπακούεται – να μην είναι συστατικά επιβλαβή: σε ένα placebo, λόγου χάριν, μπορείς να βάλεις ζαχαρίνη, αλλά δεν μπορείς να βάλεις χλωρίνη. Το ουσιώδες είναι να πρόκειται για συστατικά που θεωρητικά θα έχουν «ουδέτερη» επίδραση στον οργανισμό του ασθενούς, ούτε θα τη «βελτιώσουν», ούτε θα την «επιδεινώσουν». Θεωρητικά, λέμε, πάντα – κι έχουμε λόγο σοβαρό που το λέμε. Είναι ακριβώς ο λόγος που τα placebo χρησιμοποιούνται ευρύτατα στις φαρμακευτικές έρευνες κι επενεργούν ως «δοκιμαστήρια» των αυθεντικών φαρμάκων. Βλέπετε, ορισμένες φορές, τα placebo διαψεύδουν την αναμενόμενη «ουδέτερη» επίδρασή τους κι επιφέρουν θετικά αποτελέσματα στην υγεία του ασθενούς. Κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν τα αίτια της ασθένειας είναι ψυχογενή – ένα ψυχολογικό «μπλοκάρισμα», με άλλα λόγια, του νευρικού συστήματος – και σίγουρα είναι ακόμη αναστρέψιμα. Ενα placebo, φερειπείν, μπορεί να κάνει «θαύματα» σε καταστάσεις υστερίας (εδώ εντοπίζεται και η αιτία που οι πάσης φύσεως υστερικοί προτιμώνται πάντοτε ως «ατραξιόν» από τους πάσης φύσεως εξορκιστές), αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτε στην περίπτωση ενός παραπληγικού, ενός ανίατα τυφλού ή ενός πεθαμένου. Οπως το δούλεμα, έτσι και το placebo, έχει τα όριά του.