Ποια είναι η σωστή στρατηγική για να απαλλαγούμε από τον κορωνοϊό

Η πρωτοφανής παγκόσμια κατάσταση ανάγκης που δημιούργησε ο κορωνοϊός απαιτεί τη χρησιμοποίηση όλου του οπλοστασίου που έχουμε στη διάθεσή μας, παλιού και νέου. Μετά την ανακάλυψη του ιού (10 Ιανουαρίου 2020), ακολουθήσε η γρήγορη παρασκευή διαγνωστικών εργαλείων για την παρακολούθησή του, καθώς και η μελέτη φαρμάκων και ανοσοθεραπειών που ανακόπτουν την πορεία της νόσου. Το παλιό οπλοστάσιο ήταν φυσικά τα μέτρα δημόσιας υγείας, η καραντίνα, η φυσική απόσταση, ο περιορισμός σε μικρές ομάδες, αποφυγή συγκεντρώσεων και μάσκες.

Μετά από τη γρήγορη ανακάλυψη του ιού, η μεγαλύτερη επιτυχία του περασμένου χρόνου ήταν η εφαρμογή νέων τεχνολογιών για τη γρήγορη παρασκευή και βιομηχανική παραγωγή αποτελεσματικών εμβολίων. Αυτή η επιτυχία εισήγαγε στην κλινική πρακτική καινούρια γενετικά εμβόλια RNA μέσα σε λίγους μήνες και επιτεύχθηκε με τις τεχνικές της γενετικής μηχανικής. Τα εμβόλια νουκλεϊκών οξέων (RNA ή DNA) θα αλλάξουν δραστικά την τεχνολογία παρασκευής εμβολίων. Μετά από εκατομμύρια εμβολιασμούς αποδεικνύεται ότι τα εμβόλια νουκλεϊκών οξέων είναι πρακτικά, γρήγορα, ασφαλή και αποτελεσματικά. Αυτό το παράδειγμα δείχνει πως η κρίση της πανδημίας μπορεί να μετατραπεί σε επιτυχή απάντηση της ανθρώπινης κοινωνίας και σε ευκαιρία για γρήγορη πρόοδο σε κλινικές εφαρμογές. Την τελευταία εικοσαετία έγιναν πολλές προσπάθειες για την εφαρμογή εμβολίων νουκλεϊκών οξέων, αλλά χωρίς την κρίση του κορωνοϊού οι εφαρμογές θα αργούσαν.

Παρά τη θαυμαστή συμβολή της μοντέρνας επιστήμης δεν θα είναι εύκολο να απαλλαγούμε από την επιδημία. Οι λόγοι είναι δύο, κυρίως. Ο πρώτος, ότι δεν έχουμε σήμερα αρκετά εμβόλια για όλο τον παγκόσμιο πληθυσμό. Είναι πρόβλημα παραγωγής και λύνεται με έξτρα χρηματοδότηση και κινητοποίηση, αλλά όχι σε λίγες μέρες. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο ιός αντιστέκεται, αλλάζει και δυστυχώς γίνεται πιο επιθετικός. Ηδη έχουμε καινούριες μεταλλάξεις του ιού που μπορεί να ανατρέψουν τους κανόνες που εφαρμόζαμε τον τελευταίο χρόνο και να επιτείνουν την επιδημία.

Ο ιός είναι ένας δύσκολος αντίπαλος και του έχουμε δώσει πολύ χρόνο και άνεση να αναπτυχθεί. Εχει μολύνει περισσότερα από 111 εκατομμύρια παγκοσμίως και έχει σκοτώσει πάνω από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Συνεχίζει να επεκτείνεται, επομένως είμαστε ακόμα νωρίς στην πορεία της πανδημίας. Είχα γράψει παλιότερα ότι θα δούμε το ποιόν του ιού όταν διαδοθεί στον ανθρώπινο πληθυσμό και αρχίσει να μάχεται με το ανοσολογικό μας σύστημα. Αυτό που δυστυχώς διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι που ο ιός μπορεί να διαφύγει. Εχουμε τώρα στελέχη του ιού που μεταδίδονται γρηγορότερα, μένουν περισσότερο μέσα στο σώμα και παράγουν περισσότερο ιό, με αποτέλεσμα πιο βαριά νόσο και γρηγορότερη μετάδοση. Αυτά τα καινούρια στελέχη του ιού διαδίδονται πράγματι πολύ γρηγορά, ακόμα και σε μερικούς που έχουν ήδη νοσήσει. Εχει υπολογιστεί ότι η συχνότητά τους στον πληθυσμό διπλασιάζεται κάθε 10 μέρες. Με αυτόν τον γρήγορο τρόπο αναπαραγωγής τα καινούρια στελέχη του ιού επικρατούν ήδη σε πολλά μέρη και θα επικρατήσουν σύντομα παγκόσμια. Το χειρότερο είναι ότι μερικά καινούρια στελέχη είναι πιο ανθεκτικά στα αντισώματα που δημιουργούνται από τα εμβόλια. Επομένως, παρόλο που τα σημερινά εμβόλια ακόμα αντιμετωπίζουν όλα τα στελέχη του ιού, κινδυνεύουμε σε λίγο καιρό να έχουμε απενεργοποίηση των εμβολίων και να χρειαστεί να φτιάξουμε καινούρια. Αυτό έχει γίνει ευκολότερο με τα εμβόλια RNA, αλλά παραμένει χρονοβόρο και κοστίζει. Είναι λοιπόν σημαντικό να μην επιτρέψουμε τη δημιουργία και επέκταση νέων στελεχών του ιού γιατί θα έχουμε παραπάνω δυσκολίες να αντιμετωπίσουμε.

Αλλά εδώ υπεισέρχεται και το πρόβλημα παραγωγής εμβολίων. Ζητάμε ουσιαστικά τον υπερδιπλασιασμό της παραγωγής εμβολίων σε παγκόσμια κλίμακα. Ζητάμε να παράξουμε άμεσα τόσες δόσεις εμβολίων κορωνοϊού, όσες παράγουμε παγκόσμια για όλα τα υπόλοιπα εμβόλια. Αυτό σημαίνει καινούρια εργοστάσια και σημαντική χρηματοδότηση. Οι κυβερνήσεις και η φαρμακοβιομηχανία έχουν κάνει τεράστιες προσπάθειες, που ανέτρεψαν τις παλιές νόρμες και άλλαξαν ό,τι ξέραμε προηγουμένως για την ταχύτητα ανάπτυξης νέων εμβολίων. Παρ' όλα αυτά, το πρόβλημα της έλλειψης εμβολίων παγκοσμίως θα είναι ιδιαίτερα οξύ για το πρώτο μισό του 2021, καθώς και για όλο τον χρόνο. Οι εμβολιασμοί θα αργήσουν και ο ιός θα επεκτείνεται. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να εμβολιάσουν με μια δόση εμβολίων όσο μεγαλύτερο ποσοστό πληθυσμού είναι δυνατόν. Σήμερα έχουμε την απόδειξη ότι και μια δόση των υπαρχόντων εμβολίων προστατεύει από βαριά ασθένεια και θάνατο. Επομένως, αυτό είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο και ήδη ακολουθείται από τη Μεγάλη Βρετάνια.

Ποια είναι λοιπόν η σωστή στρατηγική για να απαλλαγούμε από την πανδημία; Το πρώτο είναι η επιβολή και αυστηροποίηση των μέτρων που περιορίζουν τη διάδοση του ιού. Τα εμβόλια πρέπει να εφαρμοστούν μαζί με τα μέτρα δημόσιας υγείας, όχι αντί των μέτρων. Αυστηρή καραντίνα σε όλα τα μολυσμένα άτομα, με δωρεάν τεστ και αποζημίωση για την απώλεια εισοδήματος. Ιχνηλάτηση ώστε να αποφευχθεί η διασπορά, ιδιαίτερα των καινούριων στελεχών που θα αυξήσουν την επικινδυνότητα. Περιορισμός συγκεντρώσεων, καλές μάσκες και σωστή χρήση τους παντού, καθώς και βελτίωση της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους. Δυστυχώς, υπάρχει συνεχώς πίεση στον δυτικό κόσμο για άμεση ακύρωση των μέτρων καταστολής του ιού. Αυτή η βιασύνη έχει αποδειχθεί λαθεμένη στρατηγική. Αντί για ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον του ιού, συνεχίζουμε τα ημίμετρα. Μια σειρά από χώρες έχει δείξει ότι ο ολοκληρωτικός πόλεμος, ακόμα και χωρίς εμβόλια, μπορεί να είναι νικηφόρος. Αναφέρω μερικές: Ταϊβάν, Νέα Ζηλανδία, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Αυστραλία, Νότια Κορέα, Κίνα.

Με τη σημερινή αντιμετώπιση σε Ευρώπη και Αμερική, η σωστότερη απάντηση στην ερώτηση «πότε θα απαλλαγούμε από τον κορωνοϊό» είναι: «Ποτέ». Ο ιός θα γίνει ενδημικός σαν τη γρίπη και θα δημιουργεί συχνές επιδημίες. Ενας εφικτός στόχος, αν η κοινωνία μας δεν δέχεται τις θυσίες που συνεπάγεται η προσπάθεια ολοκληρωτικού πολέμου κατά του ιού θα είναι ο περιορισμός του σε ανεκτά επίπεδα μολύνσεων και θανάτων, μέσω γενικού εμβολιασμού και της περιοδικής επικαιροποίησης των εμβολίων, όπως κάνουμε για τη γρίπη.

Ο Γιώργος Παυλάκης είναι γιατρός ερευνητής στον τομέα των ανοσοθεραπειών και των εμβολίων για τον καρκίνο και τις μολυσματικές ασθένειες στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ