Η Αντιγόνη στις κούνιες

^«Η καλή μετάφραση είναι καμωμένη χωρίς προσωπική αυταρέσκεια. Μεταδίδεται δε σαν να είναι μετάφραση αυτών που κάθε φορά την ακούνε». Κάπως έτσι μεταδόθηκε και χειροκροτήθηκε –ειδικά αυτή, δηλαδή η μετάφραση –από το επιδαύριο κοινό η σοφόκλεια «Αντιγόνη» στην εκδοχή του αείμνηστου καθηγητή Δημήτρη Ν. Μαρωνίτη, στον οποίον και ανήκουν τα παραπάνω λόγια, σε σκηνοθεσία του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Στάθη Λιβαθινού. Κοινωνήθηκε, θα πρόσθετε ο γράφων. Οσο και το μήνυμα του μεταφραστή, ο οποίος «κατάφερε να γίνει βαθιά αγαπητός χωρίς ποτέ να προσπαθήσει στο ελάχιστο να γίνει αρεστός».

Στη μνήμη του Δημήτρη Ν. Μαρωνίτη (του Μίμη Μαρωνίτη) αφιερώθηκαν οι δύο παραστάσεις του Εθνικού στην Επίδαυρο. Που έτυχαν της ίδιας φροντίδας, όπως και η πολυταξιδεμένη και πολυσυζητημένη εντός και εκτός ελληνικών συνόρων «Ιλιάδα» του που είχε συναρμόσει και πάλι ο Στάθης Λιβαθινός σε παράσταση. Τούτη τη φορά είχε σειρά η τραγωδία που ανοίγει μεν παραστασιακά τον Θηβαϊκό Κύκλο «των τριών σωζόμενων τραγωδιών του Σοφοκλή, αλλά μυθολογικά τον κλείνει και τον αποστάζει», όπως πίστευε ο Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, ο οποίος στην Επίδαυρο πέρυσι, με την επίσης ποιητική απόδοση του «Αίαντα» κατά Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, είχε εισπράξει πάλι από το κοινό θερμότατο χειροκρότημα –εν ζωή τότε. «Καταλύτης αυτής της απόσταξης», συνέχιζε ο δάσκαλος, «αναδεικνύεται η Αντιγόνη, η οποία στο προκείμενο δράμα βιώνει και υπερασπίζεται στο έπακρο τη μοναξιά της, που παίρνει καθ’ οδόν τη μορφή ανυποχώρητης αντίστασης, με τίμημα τον θάνατό της».

Αυτή την Αντιγόνη, που υπερασπίζεται τη μοναξιά, την «είδε» να αιωρείται σε μια κούνια, κρεμασμένη σε διπλό ικρίωμα (που στη συνέχεια έγινε αγχόνη) στο σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου ο διευθυντής του Εθνικού και σκηνοθέτης. Παιδούλα, με τη μορφή της νεότατης και άπειρης Αναστασίας – Ραφαέλας Κονίδη, που μπορεί να εκστομίζει με αθωότητα –όχι υποχρεωτικά ως σύμβολο αντίστασης στην κρατική, κοσμική εξουσία –«εγώ θα πάω να πεθάνω». Κυκλωμένη από έναν «παιδικό» Χορό, παρατηρητή και κριτή των τεκταινομένων, και από παιδικά τραγουδάκια (να σημειώσουμε, όχι υποχρεωτικά στα συν, τον κομμό στη μουσική επένδυση του Κορνήλιου Σελαμσή).

Η μετάφραση κατά Δημήτρη Ν. Μαρωνίτη πρότεινε μια «νέα ερμηνεία, μακριά από τις μονοσήμαντες λύσεις, στην πιο παρεξηγημένη τραγωδία», όπως ο ίδιος είχε πει. Αυτό άφησε περιθώρια στον Λιβαθινό για μια διαφορετική, «παιδική» ερμηνεία, μακριά από τα κλισέ της δυναμικής αντίστασης. Εδώ, ο πανίσχυρος Κρέων, σύμβολο της εξουσίας που δεν κάνει χώρο ούτε στην ανθρωπιά (την ταφή της σορού του Πολυνείκη, αδελφού της Αντιγόνης) ούτε στα νιάτα, φθάνει στο τέλος να γέρνει στην ίδια κούνια, συντετριμμένος (από την ίδια του την άτεγκτη απόφαση και την άτεγκτη επιβολή της;)

Πάντως, η παράσταση… αριθμολογικά είχε να κάνει αρκετά με τον αριθμό 3. Τρία κρατικά θέατρα, το Εθνικό, το ΚΘΒΕ και ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου, ένωσαν τις δυνάμεις τους σε αυτόν τον Λόγο, που εν τέλει αποδείχτηκε πρωταγωνιστής και αποθεώθηκε με χειροκρότημα από τουλάχιστον 6.000 θεατές την Παρασκευή και sold out (9.500), κατά το Εθνικό, το Σάββατο, μετά την άτυπη πρεμιέρα της στις 7 Ιουλίου στους Δελφούς. Τρεις επίσης ήταν και οι γενιές ηθοποιών που ένωσε η παράσταση. Τα χειροκροτήματα που διέκοπταν τη ροή (και) του κειμένου ήταν περισσότερα.

Και αυτό προτού την Τετάρτη 20 Ιουλίου η δραστήρια ψυχοθεραπευτική θεατρική ομάδα anima vita προτείνει στο αρχαίο στάδιο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου με ελεύθερη είσοδο (και «πλασάρισμα» α λα παλαιά στην Αρχαία Επίδαυρο: με ντουντούκες!) τη δική της εκδοχή της «Αντιγόνης».

Την ώρα που και το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου έφθανε σε συμφωνία για να δοθεί οριστική λύση, από του χρόνου επισήμως, στο ζήτημα του φωτισμού των παραστάσεών του (μέχρι τώρα νοικιαζόταν σταθερά ο εξοπλισμός). Ζήτημα «καυτό» που έφθασε να προκαλέσει ακόμη και ζημία στο Δημόσιο επί προηγούμενης διοίκησης και το οποίο φέρεται να κοστίζει στον θεσμό ετησίως από 950.000 ευρώ έως πάνω από 1 εκατ. Με κοντά 2 – 2,5 εκατ., με λίζινγκ (και τη βοήθεια της Εθνικής Τράπεζας), φαίνεται ότι το Φεστιβάλ θα αποκτήσει δικά του «φωτιστικά» εφεξής, κλείνοντας την πόρτα σε προμήθειες από τον ιδιωτικό τομέα. Είναι ένα λιθάρι για το μέλλον κι αυτό.