ΛΙΓΟ, επιστημολογικά, επισφαλής μπορεί να είναι. Ωστόσο, η θεωρία του μαύρου κύκνου –του εντελώς απρόβλεπτου γεγονότος που επιβάλλεται στην πραγματικότητα –είναι κάτι που γοητεύει. Μόνο που, στη φάση που βρισκόμαστε, οι κύκνοι οι οποίοι δεν είναι λευκοί πολλαπλασιάζονται. Πάρτε την περίπτωση του Brexit. Το «Οχι» φαίνεται να κερδίζει έδαφος τις τελευταίες ημέρες. Είναι οι δημοσκοπήσεις που δίνουν ντέρμπι. Είναι ο όγκος των στοιχημάτων υπέρ του «Ναι» που έχει μειωθεί. Είναι η τοποθέτηση υπέρ του «Οχι» της εφημερίδας «Σαν», μιας ανεμοδούρας που ταυτίζεται με τη μέση Βρετανία σε στιγμές εκλογών. Το Brexit δεν έχει λογική. Οι πρώτοι που θα χάσουν χοντρά λεφτά είναι οι Βρετανοί. Παρ’ όλα αυτά, έντρομοι οι οπαδοί του «Ναι» βλέπουν να εκδηλώνονται κατά της Ευρώπης στο άμεσο περιβάλλον τους άνθρωποι που δεν τους περίμεναν έτσι. Και που δεν έχουν αυτό το προφίλ. Θεωρητικά, η μακρο-εικόνα –οι μετρήσεις των τελευταίων δέκα ετών –δείχνει ότι η χώρα, αρχίζοντας από τους νέους και τα δυναμικά στρώματα, έχει πάρει τη φιλευρωπαϊκή στροφή. Αν πήγαιναν να ψηφίσουν όλοι, το «Ναι» θα κέρδιζε. Αλλά τότε γιατί το «Οχι» είναι τόσο δημοφιλές και τόσο απενεχοποιημένο; Είναι η κάλπη γκαστρωμένη;

Δεν θα έπρεπε να συμβεί –στο κάτω κάτω και το δημοψήφισμα για τη Σκωτία τελευταία στιγμή δεν χάθηκε. Ωστόσο, το ρίσκο είναι μεγάλο. Κυρίως το πολιτικό ρίσκο. Μια οριακή νίκη του «Ναι» μπορεί να οδηγήσει στην ανατροπή του Ντέιβιντ Κάμερον. Το «Οχι» θα τον εξαναγκάσει σε παραίτηση. Η αλήθεια είναι ότι έπαιξε τη χώρα κορόνα – γράμματα υποσχόμενος δημοψήφισμα για να ενώσει το Συντηρητικό Κόμμα και να κερδίσει τις εκλογές του 2015. Διότι ο ευρωσκεπτικισμός είναι ιδεοληψία του παρωχημένου κομματιού της βρετανικής Δεξιάς εδώ και σαράντα χρόνια. Δεν ήταν κάτι που δίχαζε συνολικά τη χώρα. Οπως πάντα, όμως, η αποσταθεροποίηση είναι συστημική. Το «Οχι» δεν θα είχε πάρει τα πάνω του αν οι Εργατικοί είχαν σοβαρή ηγεσία και όχι τον παρωχημένο αριστερίζοντα Τζέρεμι Κόρμπιν που κάνει καμπάνια υπέρ της Ευρώπης από υποχρέωση. Αυτό δεν θα είχε αφήσει τόσο ελεύθερο χώρο στη δημόσια ζωή, ώστε να μπορεί να αλωνίζει ο οπορτουνιστής δεξιός Μπόρις Τζόνσον που βλέπει στο Brexit μια ευκαιρία να γίνει αρχηγός και –γιατί όχι; –πρωθυπουργός.

Τελικά, δεξιά ή αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει σχολή. Και δεν είναι μόνο ο Κόρμπιν. Ας πούμε ότι την Πέμπτη οι Βρετανοί ψηφίζουν «Οχι». Κανονικά –τυπικά –το Λονδίνο πρέπει να ζητήσει ενεργοποίηση του άρθρου 50 που ορίζει τη διαδικασία διαζυγίου μιας χώρας με την ΕΕ. Πολιτικά δεν είναι όμως υποχρεωμένοι να το κάνουν. Στο κάτω κάτω, εξηγείται, «και ο Τσίπρας δεν υλοποίησε το Οχι στο δημοψήφισμα της 15ης Ιουλίου. Αντί να γυρίσει την πλάτη στο πρόγραμμα της τρόικας, τελικά το υπέγραψε». Αντίστοιχα, μια κυβέρνηση Brexit μπορεί να αναζητήσει κατευθείαν καλύτερους όρους στη σχέση με την ΕΕ χωρίς να βγει έξω. Διαπραγματεύεσαι, άλλωστε, καλύτερα από μέσα. Οχι ότι συμφωνούν όλοι στην Ευρώπη με μια τέτοια εκδοχή πραγμάτων. Υπάρχουν όμως και αρκετοί που φοβούνται πολύ την αναστάτωση μιας βρετανικής εξόδου –έστω κι αν σε δεύτερο χρόνο θα γίνει διαπραγμάτευση για το αν οι Βρετανοί θα μπουν σε καθεστώς τύπου Νορβηγίας. Και προτιμούν να δώσουν κατευθείαν στους Βρετανούς τη συμμετοχή α λα καρτ στην ΕΕ που αυτοί θέλουν. Κάπως έτσι το Brexit μπορεί να είναι άλλος ένας μεγάλος εκβιασμός. Ο κύκνος είναι βαμμένος μαύρος, αλλά από κάτω παραμένει λευκός –δηλαδή προβλέψιμος. Εν πολλοίς, ψηφίζω να φύγω για να μείνω με καλύτερους όρους. Είναι ένα σενάριο –το πιθανότερο σε περίπτωση «Οχι» –που θα ζορίσει την Ευρώπη. Αυτή όμως είναι σε φάση που δέχεται χτυπήματα από παντού.

Τελευταία Νέα