Η «Ευρώπη» του Ανρί Λεβί, οι πρόσφυγες του Ρόζι

Οι σέρβοι συναδέλφοί μου έφυγαν βρίζοντας από την αίθουσα προβολής τού «Θάνατος στο Σαράγεβο» του (Βόσνιου) Ντάνις Τάνοβιτς και, μεταξύ μας, είχαν άδικο καθώς ο σκηνοθέτης του εξαιρετικού «No man’s land» (είχε βραβευτεί το 2002 με Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας) επιστρέφει στο Σαράγεβο με ακόμα πιο καυστική διάθεση. Απέναντι σε όλους. Στο στόχαστρό του τα τραύματα που άφησε πίσω της μια σπαρακτική εμφύλια διαμάχη αλλά και η υποκρισία μιας Ευρώπης που παρατηρεί και επεμβαίνει μονάχα όταν διακυβεύονται τα οικονομικά της συμφέροντα. Θεμιτά όλα αυτά σε μια ιστορία που λαμβάνει χώρα σε πολυτελές ξενοδοχείο σημειολογικά χτισμένο: στο υπόγειο, με κόκκινους φωτισμους, η «κόλαση», δηλαδή ένα άντρο απατεώνων που καθαρίζουν για λογαριασμό του ξενοδόχου, ξυλοφορτώνοντας απεργούς. Στο ισόγειο, οι προετοιμασίες και οι πολυτελείς ατραξιόν. Γιατί ο Τάνοβιτς έπρεπε να «σπάσει» τη θεατρικότητα του αυθεντικού. Ναι, ξέχασα να σας πω, πρόκειται για μεταφορά του «Hotel Europa» που έγραψε πριν από λίγα χρόνια ο Μπερνάρ – Ανρί Λεβί. Και εδώ ξεκινούν τα προβλήματα. Γιατί οι κούφιες, διδακτικές και αφελείς σημάνσεις του αυθεντικού βρίσκουν τον δρόμο τους και στη μεγάλη οθόνη. Κι ας κάνουν ό,τι μπορούν οι ηθοποιοί, κι ας στροβιλίζεται αδιάκοπα η steadycam.

Μιας και βρισκόμαστε σε τερέν πολιτικό, ρωτάει προχθές μια δημοσιογράφος τον Τζιανφράνκο Ρόζι, σκηνοθέτη του συγκλονιστικού «Fuocoammare» («Φωτιά στη θάλασσα») που καταγράφει μοναδικά την προσφυγική κρίση: «Γιατί επιλέξατε να κάνετε μια πολιτική ταινία δίχως μια ξεκάθαρη πολιτική δήλωση;». Και ο καημένος ο άνθρωπος κάθησε και της απάντησε στα σοβαρά: «Φιλμογράφησα μια τραγωδία, τη μεγαλύτερη που συντελέστηκε ποτέ, μπροστά στα μάτια μας, μετά το Ολοκαύτωμα». Δεν σκέφτηκε αυτός ο σπουδαίος ντοκιμαντερίστας να της απαντήσει κάτι σε «Δήλωση; Ολόκληρη ταινία έκανα!». Κι άντε τώρα να το εξηγήσεις αυτό σ’ εκείνους που έρχονται στο κινηματογράφο για να πάρουν απαντήσεις. Θεωρώντας πως η φιλμογράφηση του προβλήματος δεν αρκεί. Πως όλα πρέπει απαραιτήτως να «χωρούν» σε ένα tweet. Ας το πούμε κι αυτό: η κατανομή έμπνευσης, ιδεών και χρημάτων στον κινηματογράφο τα τελευταία 15 χρόνια αποτελεί ένα πεδίο ανεξερεύνητο από τους οξυδερκείς οικονομολόγους μας. Κι όμως, οι αναλογίες είναι ηλίου φαεινότερες.