Ο άγνωστος πόλεμος των τρολ

Αν ο πολιτικός πόλεμος έχει τα συμβατικά του όπλα, τα οποία επιστρατεύουν όλες οι μεριές, όλο και εντονότερα γίνονται ευρέως γνωστά και τα πιο ανορθόδοξα. Κύριο και κεντρικό στη μάχη αυτή είναι η σύγκρουση των τρολ στο Ιντερνετ. Μια σύγκρουση με μπόλικο μπούλινγκ, ασύμμετρο τρόπο, στρατολογήσεις, τεράστια επιδραστικότητα. Για να εξηγούμαστε και να κάνουμε καθαρό για τι μιλάμε. Μιλάμε για έναν άγνωστο πόλεμο που πια δεν διεξάγεται απλά στο υπογάστριο της πολιτικής αντιπαράθεσης, αλλά έχει καταλάβει το κύριο πεδίο της σύγχρονης πολιτικής αντιπαράθεσης. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως η μάχη της επίδρασης –το πόσο viral γίνεται κάποιος –είναι το νέο άγιο δισκοπότηρο στη δημόσια σφαίρα.

Ξεκινάμε από τα βασικά: τρολ είναι οι ανώνυμοι χρήστες του twitter ή ευρέως του Ιντερνετ. Λέω του twitter, αφού σε αυτό το μέσο κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπεται να έχει κάποιος ψεύτικο λογαριασμό. Να μην απαιτείται να δίνει τα στοιχεία του όπως –πλέον –στο facebook. Ας μην προτρέχουμε, καταδικάζοντας την ανωνυμία στο μέσο τούτο. Μην ξεχνάμε πως το δικαίωμα σε αυτήν ή το δικαίωμα σε ψεύτικο όνομα είναι κάτι προαιώνιο. Το συναντούμε από παλιά και στη λογοτεχνία. Παγκόσμια και ελληνική. Πολύ πρόσφατα έχει, για παράδειγμα, τροφοδοτήσει μεγάλη σεναριολογία η ευπώλητη συγγραφέας Φεράντε για το ποιος κρύβεται από πίσω. Ο Πεσόα είχε παράλληλο όνομα.

Η αρχή. Δεκάδες χρήστες στο ελληνικό twitter εδώ και περίπου μία επταετία έχουν ψεύτικα άβαταρ με ευφάνταστα ονόματα. Η όξυνση της κρίσης, η απομάγευση του πολιτικού συστήματος, η φτωχοποίηση και ο θυμός μετά το μοιραίο Καστελλόριζο και την πρώτη υπαγωγή της χώρας στο ΔΝΤ –τότε –όξυναν, κλιμάκωσαν και αναβάθμισαν ποιοτικά τον πόλεμο και την πολιτική αντιπαράθεση. Νέα μεταβλητή της νέας πραγματικότητας ήταν οι Πλατείες της Αγανάκτησης και η ραγδαία ηγεμόνευση του ΣΥΡΙΖΑ ως κυρίαρχου αντισυστημικού πόλου. Ταχύτατα, το ελληνικό Ιντερνετ κατακλύστηκε την περίοδο 2010-2015 με επιχρωματισμένα ιδεολογικά άβαταρ. Μέσα στο απίθανο χιούμορ και τα πρωτότυπα τρολαρίσματα διέκρινες βέβαια και τον πρώτο συντεταγμένο πόλεμο, τις επιθέσεις, τον θυμό, τα «ψόφα» και τη διαπόμπευση. Ολα υιοθετήθηκαν από όλες τις ιδεολογικές πτέρυγες. Και ανάμεσα στη σκόνη των χαρακωμάτων αναδείχθηκαν κορυφαίοι και δημοφιλείς χαρακτήρες που ηγήθηκαν του κάθε στρατού.

Ποιοτική τομή ήταν η στρατηγική της Κεντροδεξιάς επί Σαμαρά να ριχθεί στον πόλεμο, ενισχύοντας τα επιχειρήματα κατά των «ψεκασμένων» και του «παλαβού» ΣΥΡΙΖΑ που άρχισε να καλπάζει δημοσκοπικά και αναλογικά. Ο διευθυντής του γραφείου Τύπου του Σαμαρά, όταν ο τελευταίος ήταν πρωθυπουργός, ήταν ένα πρόσωπο καθοριστικό για τον εν λόγω πόλεμο. Η «Ομάδα Αλήθειας» και τα καθημερινά της επιχειρήματα εναντίον της Αριστεράς απέκτησαν κεντρικό ρόλο στη μάχη των ιδεών. Γρήγορα ή παράλληλα, η άλλη πλευρά αντέδρασε στα λεγόμενα «μουροτρόλ» –που παρεμπιπτόντως ποτέ δεν αποδείχθηκε η έμμισθη σχέση τους με τα τότε κεντρικά της ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε γραμμή για τη μάχη του τρόλινγκ και νεολαίοι του κόμματος συγκρότησαν ομάδα στα γραφεία της Κουμουνδούρου που καθημερινά επέλεγε και την έπεφτε στα δεξιά τρολ. Σημειωτέον: ούτε εδώ υπήρχε η απόδειξη για έμμισθη σχέση των αριστερών τρολ με την Κουμουνδούρου, ίσως μόνο ο κομματικός πατριωτισμός τους και η πίστη στον προμνημονιακό ΣΥΡΙΖΑ.

Η έκρηξη. Ο πόλεμος άναψε καθώς καλπάζαμε για την πρώτη φορά Αριστερά, με διάφορες αφορμές –όπως η υπόθεση του πολιτικού κρατουμένου Νίκου Ρωμανού και η απεργία πείνας του. Συχνά, από το 2014 το οξυμμένο ή πεπαιδευμένο ιντερνετικό μάτι εντόπιζε τα ευφυολογήματα ή τα απόλυτα οξυδερκή τιτιβίσματα εκατέρωθεν να υιοθετούνται από τους πολιτικούς και να αιμοδοτούν το πολιτικό τοπίο. Μέρος της πολιτικής είχε μεταφερθεί ή είχε συγχρονιστεί με τα τρολ. Τότε δεν είχαμε απλώς τρολ που πολιτικολογούσαν, αλλά συχνά και πολιτικούς που τρόλαραν. Μην ξεχνάμε όμως πως την ίδια στιγμή το τρόλινγκ δεν ακολουθούσε την πιο πολιτισμένη οδό. Συχνά, δημόσια πρόσωπα λιντσάρονταν ψηφιακά από ορδές τρολ. Τα πιο οξυδερκή ήταν πια οι νέοι σταρ με χιλιάδες followers (ακόλουθοι), ενώ ακόμη και τα τηλεοπτικά κανάλια αναπαρήγαν ρήσεις, φράσεις, σχόλιά τους. Η πρώτη γραμμή των τρολ παρήγε πια πολιτική, αφήνοντας πίσω τους bloggers τύπου Πιτσιρίκος ή Old Boy. Τα νέα μεγάλα ονόματα της ψηφιακής πίστας ήταν πια κάτι σαν αγκιτάτορες της νέας πολιτικής ζωής. Μοιραία, κάποιοι στρατολογήθηκαν από κόμματα ή λόμπι. Εδώ, για την ακρίβεια, είχαμε μια ανάποδη πορεία. Πρώτα κάποιος γινόταν δημοφιλής μόνος του. Και μετά τον προσεταιριζόταν κάποιο κόμμα. Να σημειώσουμε επίσης πως οι δύο κυρίαρχοι πόλοι του συστήματος προχώρησαν συντεταγμένα σε διαμόρφωση των νέων στρατών. Το ΚΚΕ, για παράδειγμα, έμεινε έξω από όλο αυτό το παιχνίδι με γραμμή του ίδιου του Περισσού. Το ίδιο όμως και τα ΠΑΣΟΚ – Ποτάμι, που πάντως είχαν επίσημη και συχνή παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα, ως κομματική χρέωση και ως δεδομένη ανάγκη των καιρών.

Η προχθεσινή ασύμμετρη επίθεση του Σταύρου Θεοδωράκη στη Βουλή σε γνωστό τρολ του Ιντερνετ –μιλώ για τον Γαλαξιάρχη –άναψε τα αίματα εκ νέου στο πολιτικό σκηνικό. Κι αυτό αφού ο εν λόγω χρήστης και πολύ δημοφιλής αριστερός τουιτεράς σκοτώθηκε πρόσφατα σε τροχαίο. Πολύ περισσότερο, η επίθεση στον εκλιπόντα τουιτερά τροφοδοτήθηκε από την παραδοχή της Ολγας Γεροβασίλη πως ο ίδιος εργαζόταν στο γραφείο Τύπου της. Να βάλω πάντως δύο σοβαρές παραμέτρους: η πρώτη είναι πως ο Γαλαξιάρχης, που όντως σήκωνε μεγάλο βάρος της επίθεσης στη ΝΔ και στο ΠΑΣΟΚ, δεν είχε ξανατουιτάρει από τον Απρίλιο του 2015. Επίσης, ο Σταύρος Θεοδωράκης –που πυροδότησε μαζικά θυμό με τη στάση του –δεν διευκρίνισε καθόλου στον λόγο του πως το «απόβρασμα» στο οποίο αναφερόταν δεν είναι πια στη ζωή. Γρήγορα το hastag «Ποτάμι Ξεφτίλες» ομαδοποίησε τα επιθετικά χιλιάδες τιτιβίσματα χρηστών (όχι μόνο τρολ) κατά του αρχηγού του Ποταμιού. Οι υποστηρικτές του Γαλαξιάρχη τόνιζαν πως ο εν λόγω στεκόταν πολύ κριτικά στον ΣΥΡΙΖΑ, άρα δεν ήταν απλώς ένα τρολ έμμισθο. Οι επικριτές του σημείωσαν την επικίνδυνη τροπή, τα κόμματα να οργανώνουν ψηφιακό «παρακράτος» που θα λασπολογεί ή θα υβρίζει τους αντιπάλους του. Το σίγουρο είναι πως η εποχή του μνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ (από το καλοκαίρι του 2015) άλλαξε τους όρους αλλά όχι τη φόρμα των πραγμάτων. Δεκάδες αριστερά τρολ δεν συνέχισαν να υποστηρίζουν τον Τσίπρα. Αλλα πάλι συνέχισαν πιο κριτικά και εξακολουθώντας να σφυροκοπούν τον δικομματισμό των ΠΑΣΟΚ – ΝΔ. Η αλήθεια είναι πως ο πόλεμος των τρολ είναι πια κυρίαρχη πλευρά ενός πολιτικού συστήματος που αναζητεί τη φαντασία, τα επιχειρήματα και την πρωτοτυπία από παιδιά ή μοναχικούς τύπους που κλεισμένοι στο μπούνκερ τους ή σε κάποιο γραφείο ή σε κάποια καφετέρια πελεκάνε τον άξονα που κάθεται ο κάθε φορά εχθρός τους.