Από την οικονομική ανάπτυξη στην κοινωνική ευημερία

Από την οικονομική ανάπτυξη
στην κοινωνική ευημερία

Το μεγάλο πρόταγμα για την ελληνική οικονομία τα επόμενα χρόνια είναι η ανάπτυξη. Σταθερή, βιώσιμη και με υψηλούς ρυθμούς, ανώτερους από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, ώστε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος από τη δεκαετή κρίση και τη βαθιά ύφεση.

Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε ανάπτυξη, όχι όμως οποιαδήποτε ανάπτυξη. Πρέπει να έχει τουλάχιστον τρία νέα χαρακτηριστικά για να υπηρετεί την επιστροφή της χώρας σε μια θέση στην Ευρώπη και τον κόσμο την οποία είχε κατακτήσει κατά την ένταξη στην ευρωζώνη. Πρώτον, ένα διαφορετικό αναπτυξιακό πρότυπο. Επιστροφή σε ανάπτυξη βασισμένη στην κατανάλωση ούτε νοείται, ούτε είναι και εφικτή. Η Ελλάδα βίωσε με τον πιο σκληρό τρόπο το αδιέξοδο του μη παραγωγικού μοντέλου και τον κοινωνικό του αντίκτυπο. Επομένως, χρειάζεται ανάπτυξη με επενδύσεις, ξένες αλλά και εγχώριες, τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές, με υγιείς επιχειρήσεις, διεθνώς ανταγωνιστικές, με εξαγωγικό προσανατολισμό και δυνατότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας. Δεύτερον, υπό την πίεση της κλιματικής αλλαγής, η ανάπτυξη πια σε παγκόσμια κλίμακα προσαρμόζεται στις προδιαγραφές της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Το κόστος της μετάβασης σε μια οικονομία που δεν θα υπονομεύει την επιβίωση του πλανήτη είναι υψηλό και οι προκλήσεις, πολιτικές και τεχνολογικές, μεγάλες. Αλλά για την Ελλάδα αποτελεί και μια ευκαιρία, καθώς η χώρα έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις ΑΠΕ, τις οποίες μπορεί και πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω. Και, τέλος, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Η ανάπτυξη δεν μπορεί να είναι οικονομικός αυτοσκοπός, και αυτό πρέπει να το λάβει, όπως και όλα τα παραπάνω, υπόψη του το τραπεζικό σύστημα στην καθημερινή λειτουργία και τις επιχειρηματικές του στοχεύσεις και αποφάσεις. Η κοινωνική διάχυση των ωφελημάτων της, η μετάβαση στην συμπεριληπτική ανάπτυξη, αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική σταθερότητα. Η πρόκληση, επομένως, αφορά μια σταθερή, ισχυρή, διατηρήσιμη ανάπτυξη, περιβαλλοντικά βιώσιμη και κοινωνικά ισόρροπη. Η μετεξέλιξη, δηλαδή, του στόχου της ανάπτυξης σε στόχο κοινωνικής ευημερίας.

Ο Φωκίων Καραβίας είναι διευθύνων σύμβουλος της Eurobank

Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας:
Eνδογενείς προκλήσεις και τα μη εφ' ημίν

Πέραν των τακτικών πόρων που θα λάβουμε από τον προσφάτως ψηφισθέντα - και πλέον γενναιόδωρο από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης - ενωσιακό προϋπολογισμό, εντός των επόμενων ετών η Ελλάδα πρόκειται να επωφεληθεί και από την έκτακτη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το Ταμείο, το οποίο αποτελεί το ενωσιακό εργαλείο αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης της Covid-19, αναμένεται να παράσχει στα κράτη μέλη επιχορηγήσεις και δάνεια, με τους πόρους του να προέρχονται από δανεισμό της ίδιας της Ενωσης από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές.

Ενώ η χώρα μας αναμένεται να αντλήσει από το Ταμείο Ανάκαμψης περίπου 30 δισ. ευρώ, η χρηματοδότηση αυτή συνοδεύεται από μια σειρά προκλήσεων, εξωγενών αλλά και ενδογενών.

Η πρώτη κατηγορία προκλήσεων συνδέεται με την ίδια τη σύσταση και λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, με αποτέλεσμα να εκφεύγει του άμεσου ελέγχου μας και να κατατάσσεται στα μη εφ' ημίν. Τη βασικότερη εξωγενή πρόκληση αποτελεί σήμερα η προσφυγή που εκκρεμεί ενώπιον του γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου και στρέφεται εναντίον της γερμανικής έγκρισης της εξουσιοδότησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δανειστεί από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του Ταμείου. Δεδομένου ότι η νομική ισχύς της εξουσιοδότησης αυτής προϋποθέτει ομόφωνη απόφαση των Κοινοβουλίων των κρατών μελών, τυχόν απόρριψη της γερμανικής έγκρισης ως αντισυνταγματικής θα αρκούσε για να θέσει συνολικά εν αμφιβόλω το ενωσιακό εγχείρημα.

Εκτός, όμως, από εξωγενείς υφίστανται και ενδογενείς προκλήσεις, η έκβαση των οποίων εξαρτάται άμεσα από τους εσωτερικούς μας χειρισμούς. Οι προκλήσεις αυτές άπτονται, αφενός, της λήψης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, η οποία είναι συνυφασμένη με την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που συμπεριελήφθησαν στο εθνικό μας σχέδιο ανάκαμψης και εγκρίθηκαν από τους ενωσιακούς θεσμούς τον περασμένο Ιούλιο. Αφετέρου, της απορρόφησης της ενωσιακής χρηματοδότησης και της αποτελεσματικότερης δυνατής διοχέτευσής της στην ελληνική αγορά, προκειμένου να ενισχυθεί η πραγματική οικονομία και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τη σταδιακή στροφή της Ελλάδας προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο.

Η Κωνσταντίνα Γεωργάκη είναι λέκτορας Ευρωπαϊκού και Συνταγματικού Δικαίου (Κολλέγια Mansfield και St Catherine's, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης)

Επείγει η μεταρρύθμιση του ΕΣΥ

Η χώρα διαθέτει έναν πλήρη οδικό χάρτη για τη δομή και το περιεχόμενο της απαιτούμενης μεταρρύθμισης του ΕΣΥ. Η σχετική μελέτη έχει γίνει από επτά καθηγητές που προέρχονται από πέντε πανεπιστήμια της χώρας και έχει δημοσιευτεί από τη διαΝΕΟσις.

Εάν το Εθνικό Σύστημα Υγείας αποπολιτικοποιηθεί, μέσω των παρεμβάσεων που προτείνονται, τότε σύντομα θα ξεπεράσει το επίπεδο υπηρεσιών των ιδιωτικών νοσοκομείων, όπως συμβαίνει με τα δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ευρώπη. Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει την προσέλκυση σημαντικών εισροών από την ιδιωτική ασφαλιστική αγορά, η οποία σύντομα θα προσεγγίσει το €1 δισεκατομμύριο σε ασφάλιστρα υγείας. Τα ποσά αυτά θα πολλαπλασιαστούν εάν υλοποιηθεί με επιτυχία η προτεινόμενη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αυτή η νέα ροή πρόσθετων πόρων στο ΕΣΥ θα είναι σταθερή διαχρονικά, καθώς οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες θα έχουν βρει μια αξιόπιστη εναλλακτική έναντι των ολιγοπωλιακών καταστάσεων που αντιμετωπίζουν με τα ιδιωτικά νοσοκομεία τα τελευταία 30 χρόνια.

Οι πρόσθετες εισροές στο ΕΣΥ θα οδηγήσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα στον διπλασιασμό των αμοιβών των γιατρών και του λοιπού νοσηλευτικού προσωπικού, κατά μέσο όρο, με αποτέλεσμα οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να έχουν ισχυρά κίνητρα για την υποστήριξη των αλλαγών που θα δημιουργήσουν ένα νέο Εθνικό Σύστημα Υγείας στο οποίο θα είναι υπερήφανοι να εργάζονται.

Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς

Η πρόκληση του Ταμείου Ανάκαμψης

Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια παρέμβαση γιγαντιαίων διαστάσεων για τα ελληνικά δεδομένα - με την αναμενόμενη μόχλευση αντιστοιχεί σε 7% του ΑΕΠ κάθε χρόνο επί μια πενταετία. Iσοδυναμεί με την εκτέλεση 50 έργων σαν την Αττική Οδό σε μια πενταετία και παράλληλα 3.000 επιχειρήσεις εκτελούν επενδυτικά έργα 10 εκατομμυρίων ευρώ η καθεμία. Από τον προγραμματισμό μέχρι την ολοκλήρωση σε μόνο πέντε χρόνια, ενώ παράλληλα θα «τρέχει» το νέο ΕΣΠΑ.

Η «παραδοσιακή» απορρόφηση του 50%-60% των προγραμμάτων του παρελθόντος, μετά από παρατάσεις μάλιστα, δεν είναι αρκετή. Το μέγεθος του εγχειρήματος βάζει διαχειριστικές προκλήσεις σε όλα τα επίπεδα - στο Δημόσιο, στις τράπεζες, στις επιχειρήσεις, στην τεχνική κοινότητα, στο χρηματιστήριο. Η ΕΕ πρέπει να εφαρμόσει ευέλικτες πρακτικές διαχείρισης και παρακολούθησης των έργων. Η φθηνή ρευστότητα που παρέχει η ΕΚΤ στις τράπεζες πρέπει να μην περιοριστεί δραστικά. Με παρεμβάσεις και κίνητρα πρέπει να διευρυνθεί το σύνολο των επιλέξιμων επιχειρήσεων για τραπεζική χρηματοδότηση, ώστε τα άμεσα οφέλη να φτάσουν στη μεσαία και μικρή επιχειρηματικότητα.

Το φιλόδοξο σχέδιο αλλαγής του οικονομικού μοντέλου της χώρας έχει πιθανότητες επιτυχίας εάν καταφέρουμε όλοι να αλλάξουμε και να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του σχεδίου - πρώτα απ' όλα βέβαια πρέπει να ανταποκριθεί ο κρατικός μηχανισμός.

Ο Γιώργος Προκοπάκης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων

Ευκαιρίες και κίνδυνοι
για την ελληνική οικονομία

Σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο και αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον, η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει αναπτυξιακές ευκαιρίες αλλά και κινδύνους. Είναι γεγονός ότι το τρέχον έτος τομείς όπως ο τουρισμός, η μεταποίηση αλλά και η κτηματαγορά ξεπέρασαν προφανώς τις προσδοκίες. Για την αμέσως επόμενη περίοδο αναμένονται επίσης τα πρώτα χρήματα από το ευρωπαϊκό πακέτο επιδοτήσεων και δανείων. Οι ρυθμοί οικονομικής μεγένθυσης ήδη υπολογίζονται ότι θα ενισχυθούν επιπροσθέτως για τα επόμενα πέντε χρόνια για περίπου 7%. Από την άλλη πλευρά, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον δεν φαίνεται να είναι όσο ευνοϊκό τουλάχιστον φαινόταν να είναι πριν από λίγους μήνες. Δεν είναι μόνο ότι η πανδημία δεν έχει υποχωρήσει, αλλά μαζί της έχει εμφανιστεί ένας επίμονος και υψηλός πληθωρισμός. Πληθωρισμός ο οποίος μάλιστα έχει αρχίσει να εκδηλώνεται έντονα και στην ελληνική οικονομία. Αυτή τη στιγμή ο κίνδυνος είναι ο εισαγόμενος πληθωρισμός κόστους να έχει έναν δεύτερο γύρο αυξήσεων που θα γενικεύσει την άνοδο των τιμών. Ηδη πάντως πρέπει να τονιστεί ότι εδώ και καιρό ο πληθωρισμός αυτός κόστους συνοδεύεται επίσης από έναν πληθωρισμό ζήτησης. Η δύσκολη αυτή κατάσταση δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί με τα εργαλεία, ακόμα και τα αντισυμβατικά, της νομισματικής πολιτικής. Από τη μια πλευρά μια απότομη απόσυρση των νομισματικών διευκολύνσεων θα μπορούσε να επιφέρει πλήγμα στην ανάκαμψη, από την άλλη όμως ο υψηλός πληθωρισμός οπωσδήποτε θα περιορίσει την αγοραστική δύναμη με αποτέλεσμα να επιφέρει κάποιο πλήγμα στον ρυθμό της οικονομικής μεγέθυνσης.

Ο Θεόδωρος Πελαγίδης είναι υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Ο τουρισμός μπορεί να συμπαρασύρει και άλλους τομείς της οικονομίας στην ανάπτυξη

Από τα συμπεράσματα σημαντικών μελετών που έχουν γίνει την τελευταία δεκαετία, όπως του ΚΕΠΕ και του ΙΟΒΕ, προκύπτει ότι ο πολλαπλασιαστής του τουρισμού σε όλη την οικονομία είναι από 2,25 έως 2,65.

Αυτό δείχνει ότι ήδη υπάρχει διασύνδεση του τουρισμού με άλλους τομείς της οικονομίας. Το ζήτημα είναι πώς θα αναδείξουμε περαιτέρω αυτήν τη διασύνδεση και πώς θα συνεχίσει η τουριστική δραστηριότητα να αναπτύσσεται, συμπαρασύροντας μαζί και άλλους τομείς της οικονομίας, ώστε το ποσοστό του τουρισμού στο ΑΕΠ να παραμείνει υψηλό, με το ΑΕΠ όμως υψηλότερο. Στο πλαίσιο αυτό, η μεγαλύτερη διασύνδεση του τουρισμού αποτέλεσε και στρατηγική στόχευση του ΣΕΤΕ πολύ πριν από την κρίση της πανδημίας.

Παράλληλα, βασική προτεραιότητα για την επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού είναι η βελτίωση των υποδομών, με τη συνεργασία κυρίως κυβέρνησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Αν γίνει σωστή αξιοποίηση των κονδυλίων, για παράδειγμα του Ταμείου Ανάπτυξης, προκειμένου να βελτιωθούν οι υποδομές, τότε μπορεί ο τουρισμός να συνεχίσει να αναπτύσσεται, να καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος της περιόδου, οι προορισμοί να εξελιχθούν και να μπορούν να συμβιώνουν οι κάτοικοι με τους επισκέπτες σε πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο.

Ο Γιάννης Ρέτσος είναι πρόεδρος ΣΕΤΕ, CEO Electra Hotels & Resorts

ΚΥΚΛΟΣ  ΙΙΙ       Η ανασυγκρότηση της Δύσης μετά το Αφγανιστάν: οι επιπτώσεις στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια

Οι διεθνείς εξελίξεις
την εποχή της αβεβαιότητας

Τα διεθνή γεγονότα των τελευταίων ετών αναδεικνύουν μια αυξανόμενη αστάθεια παγκοσμίως και δημιουργούν αβεβαιότητα ως προς την αποτελεσματικότητα των θεσμών που είναι επιφορτισμένοι με τη διατήρηση της σταθερότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Τα αίτια της αστάθειας είναι πολιτικά και μη, για παράδειγμα η πανδημία ή η κλιματική κρίση. Προεξάρχον πολιτικό αίτιο αποτέλεσε ο λαϊκισμός όπως εκδηλώθηκε στις χώρες-πυλώνες του διεθνούς συστήματος, στις ΗΠΑ με την ανάδειξη του Τραμπ και στη Βρετανία με το Βrexit. Είναι δείγμα υγείας του αμερικανικού πολιτικού συστήματος ότι απαλλάχθηκε από τον Τραμπ, δεν είναι ωστόσο βέβαιο ότι η βαθιά διαίρεση της αμερικανικής κοινωνίας θα εκλείψει.

Ενα δεύτερο αίτιο είναι ότι έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο ανταγωνισμού υπερδυνάμεων με δεδομένη την άνοδο της Κίνας στο οικονομικό πεδίο και ανοιχτό το ζήτημα του πώς και αν θα συνδυάσει την οικονομική με πολιτική και στρατιωτική ισχύ και επιρροή πέραν της γεωγραφικής της περιοχής.

Καθοριστικής σημασίας θα είναι η αντίδραση-απάντηση της πολιτικής Δύσης. Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα πρέπει να είναι στο ίδιο μήκος κύματος καθώς το διακύβευμα δεν είναι οικονομικό, είναι το πολιτισμικό μας μοντέλο και το σύστημα αξιών που ανέδειξε τον δυτικό πολιτισμό κυρίαρχο. Η πολιτική πρέπει να ξαναβρεί τον ρόλο της και να προσφέρει απαντήσεις στις κοινωνίες που έχουν πλείστους λόγους να αισθάνονται ανασφαλείς.

Η Ινώ Αφεντούλη είναι στέλεχος της Διεθνούς Γραμματείας του ΝΑΤΟ, Διεύθυνση Δημόσιας Διπλωματίας

Για το ΝΑΤΟ σήμερα

Η Ατλαντική Συμμαχία αντανακλά το τέλμα της ιδέας της ενωμένης Δύσης, του «ελεύθερου κόσμου» όπως έλεγαν κάποτε - το ΝΑΤΟ μοιάζει με εσχατόγερο που σέρνει τις παντόφλες του. Ο αμερικανικός επαρχιωτισμός, που ευθύνεται εν πολλοίς και για τις αποτυχίες των αμερικανικών επεμβάσεων - οι ΗΠΑ δεν έχουν τα εργαλεία για να κατανοήσουν τον κόσμο - συμπαρασύρει όλους όσοι ταξινομούνται συχνά με τον αναχρονιστικό όρο Αγγλοσάξονες. Το αποτέλεσμα είναι πολλαπλές ρήξεις στο εσωτερικό του δυτικού κόσμου, οι οποίες επιδεινώνονται εξαιτίας των αντιδράσεων και της δυσπιστίας έναντι του ευρω-αμερικανικού πολιτισμού. Πολλές πολιτικές παρατάξεις αρνούνται να τον υπερασπιστούν χωρίς να έχουν κάτι να τον αντικαταστήσουν, όπως είχαν π.χ. οι κομμουνιστές στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Αν και βεβαίως τότε η Ανατολή δεν σήμαινε Orient όπως σήμερα· σήμαινε μια παραλλαγή του δυτικού πολιτισμού που, στα μάτια των κομμουνιστών, ισοδυναμούσε με την εξύψωση και τη διεύρυνσή του.

Σήμερα το ΝΑΤΟ έχει δύο εμπορικούς ανταγωνιστές - τη Ρωσία και την Κίνα - και έναν πολιτιστικό εχθρό, το διεθνές Ισλάμ, το οποίο ασκεί εισοδιστική και τρομοκρατική πολιτική. Ετσι, αν επί τέσσερις δεκαετίες η Βορειοατλαντική Συμμαχία προχωρούσε πάνω σε συγκεκριμένες ράγες με την έμμονη ιδέα της κομμουνιστικής απειλής, τώρα καλείται να αντιμετωπίσει μια δέσμη προκλήσεων που διαφέρουν μεταξύ τους: η εξίσωση έχει πολλούς άγνωστους παράγοντες. Και παρ' όλ' αυτά, η διάλυσή του θα ήταν αυτοκτονική χειρονομία· αυτοκτονική είναι και η διατήρησή του χωρίς εκσυγχρονισμό και χωρίς επαναπροσανατολισμό.

Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι συγγραφέας, ιστορικός των ΗΠΑ