Στο μικροσκόπιο των ψυχολόγων και ψυχιάτρων έχει βρεθεί τον τελευταίο χρόνο ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump. Συχνά, συμπεριφορές και αποφάσεις του φαίνεται πως αποκλίνουν από τις «λογικά ορθές», με αποτέλεσμα πολλοί ειδικοί να συγκλίνουν στο ότι ο πρόεδρος πάσχει από βαθιά κοινωνικοπαθητικά συμπλέγματα και βαριά μορφή «κακοήθους ναρκισσισμού». Είναι, ωστόσο, ικανή μια τέτοια διάγνωση να δώσει εξήγηση στο φαινόμενο «Trump»; Εστιάζοντας και αναλύοντας λίγο βαθύτερα τον τρόπο που κινείται ο πρόεδρος, φαίνεται ότι γνωρίζει και εφαρμόζει σημαντικές αρχές της πολιτικής ψυχολογίας προκειμένου να χειραγωγήσει τη μάζα.

Η πρόκληση φόβου και η δημιουργία ενός αισθήματος ανασφάλειας αποτελούν ισχυρό εργαλείο στο οπλοστάσιο του Trump. Η σύγχρονη τεχνολογία, όπως τα κοινωνικά μέσα, παρέχει το τέλειο μέσο για την επίθεση στους υποτιθεμένους εχθρούς και ο Trump έχει επωφεληθεί σίγουρα από αυτό. Οταν η πίεση για παραίτησή του έγινε έντονη, οδηγήθηκε στο να εκφοβίσει τον αμερικανικό λαό λέγοντας ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο θα προκαλούσε τη συντριβή της οικονομίας. «Νομίζω ότι όλοι θα καταλήξουν φτωχοί» είπε στο Fox News, προσπαθώντας να προκαλέσει φόβο στις καρδιές των Αμερικανών.

Ερευνες δείχνουν την επίδραση του φόβου ως έναν καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση της πολιτικής στάσης των ανθρώπων. Ο φόβος ενισχύει τη συλλογή πληροφοριών γύρω από το απειλητικό μήνυμα και ισχυροποιεί τον ρόλο των εκφοβιστικών πληροφοριών στη λήψη αποφάσεων, καθιστώντας πιθανότερη την αλλαγή στάσης πάνω σε ζητήματα, ακόμα και σε αυτά που το άτομο μπορεί να έχει κατασταλαγμένες πολιτικές απόψεις. Συνεπώς λειτουργεί ενισχυτικά προς την αλλαγή στάσεων της κοινής γνώμης αλλά ταυτόχρονα και αποτρεπτικά για την πολιτική συμμετοχή, μειώνοντας το κίνητρο ενεργής εμπλοκής και καλλιεργώντας ένα αίσθημα μαθημένης αβοηθησίας.

Το δεύτερο στοιχείο που χαρακτηρίζει τον πρόεδρο Trump είναι ότι χρησιμοποιεί συστηματικά ρητορική που υποκινεί θυμό στους Αμερικανούς και στις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος. Για τους υποστηρικτές του, η αντιμεταναστευτική και αντιμουσουλμανική ρητορική τους ενσταλάζει θυμό προς τους αντιλαμβανόμενους εχθρούς τους, ενώ η ίδια ρητορική προκαλεί τους επικριτές του, των οποίων ο θυμός απευθύνεται στον ίδιο τον Trump.

Ο θυμός λειτουργεί ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο απ’ ό,τι ο φόβος. Μειώνει την τάση για συλλογή νέων πληροφοριών και ενισχύει τον ρόλο των ιδεολογικών προδιαθέσεων στον σχηματισμό πολιτικής γνώμης. Κατά συνέπεια ο θυμός μειώνει την πιθανότητα αλλαγής πολιτικών στάσεων ακόμα και σε περιπτώσεις στις οποίες ένας υπερβολικός αριθμός δεδομένων τείνει προς την αντίθετη κατεύθυνση των πολιτικών επιλογών του ατόμου.

Η χρήση από τον Trump τέτοιων τεχνικών που ενισχύουν τον θυμό μπορεί να είναι επιζήμια για το αμερικανικό έθνος, ωστόσο τον ίδιο τον ωφελεί πολιτικά, σταθεροποιώντας τη βάση του και πιέζοντας τους αντιπάλους σε πιο ακραίες πολιτικές στάσεις που είναι λιγότερο δημοφιλείς για τον μέσο ψηφοφόρο.

Ψυχικά ασταθής ή πολιτική ιδιοφυΐα ο Donald Trump; Η Ιστορία θα αποφανθεί…

Η Ειρήνη Κρυσταλλίδου είναι ψυχολόγος