By the book

Ο Ντίνος Σιώτης βρίσκεται στον αντίποδα της σύγχρονης ψευδοσεφερικής ποιητικής, η οποία έχει ως γνωρίσματα τον άναρχο και αδιαμόρφωτο ελεύθερο στίχο, και την απουσία μίας προσωπικής αίσθησης της γλώσσας. Σε κάθε συλλογή ξετυλίγει ένα ελεύθερο αφήγημα, το οποίο συμμορφώνεται προς το σχήμα τρίστιχων ενοτήτων. Στο συγκεκριμένο είδος κατέληξε επηρεασμένος από την πολυετή επαφή του με […]

Στο συναρπαστικό ταξίδι των ιδεών, η σκυταλοδρομία κρατά αιώνες. Οι υπόγειες διαδρομές που συνδέουν Ανατολή και Δύση είναι πάμπολλες και όχι συχνά ευδιάκριτες. Ο «Δρόμος του λόγου», ένα φιλοσοφικό μυθογράφημα του 12ου αιώνα, είχε τεράστια επίδραση στη σκέψη της Δύσης του 17ου και του 18ου αιώνα και η έκδοσή του στα ελληνικά αποτελεί ευκαιρία να […]

Με την κυκλοφορία του πρώτου τόμου των Απάντων του Κωστή Παλαμά ξεκίνησε η υλοποίηση ενός από τα πιο φιλόδοξα και μεγαλεπήβολα εκδοτικά προγράμματα της νεοελληνικής φιλολογίας. Οπως είναι γενικά γνωστό, τα λεγόμενα Απαντα του Παλαμά, που εκδόθηκαν στο διάστημα 1962-1969 σε δεκαέξι τόμους, με την «επιμέλεια του Ιδρύματος Κωστή Παλαμά» (ουσιαστικά επιμελητής τους ήταν ο […]

Ο αρχαίος μύθος μάς μιλάει πως όταν βγήκε στον δρόμο για τη ζωή ο Ηρακλής βρέθηκε σ’ ένα σταυροδρόμι όπου δύο φιγούρες (της φαντασίας γεννήματα;), η Αρετή και η Κακία, του υπόσχονταν η καθεμιά πως αν πάρει το δικό της μονοπάτι, τον ανέμενε ένα τέλος ευδαιμονίας και δικαίωσης. Αυτός ο συμβολικός μύθος στοιχειώνει εδώ και […]

Το Ελ Σαλβαδόρ είναι η μικρότερη και η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα της Κεντρικής Αμερικής. Στο μικρό αυτό κράτος περισσεύουν τα ηφαίστεια, οι σεισμοί και το οργανωμένο έγκλημα. Εκεί οφείλεται άλλωστε το ότι θεωρείται μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες στον κόσμο. Η φωτιά του εμφυλίου πολέμου που κατάφερε να κατακάψει σχεδόν ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, […]

Στο ευμετάβλητο και άκρως συγκεχυμένο ιστορικό περιβάλλον το οποίο διανύουμε, πολύς λόγος έχει γίνει για την περίφημη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Εχουν αναλυθεί εκ νέου οι λόγοι και τα αίτια της πτώσης, η πολιτική δομή, ενώ παράλληλα προστέθηκαν νέες προσεγγίσεις περί των κομματικών δυνάμεων και του κοινωνικού ιστού, με στόχο την αποσαφήνιση του ναζιστικού φαινομένου. Το […]

Σε αυτό το βιβλίο μπορεί ο βιαστικός αναγνώστης να φοβηθεί ότι θα διαβάσει τα ίδια πράγματα που έχει διαβάσει και σε προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα. Αλλά ο βρετανός ιστορικός έχει μια ικανότητα σε κάθε βιβλίο του, εκεί που φαίνεται να επαναλαμβάνεται, να προσθέτει νέες γνώσεις αλλά και να ανάβει νέες εστίες δημιουργικού προβληματισμού. Το παρουσιαζόμενο […]

Να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους. Κάθε βιβλίο έχει τον τρόπο του να αυτοσυστήνεται. Και η ρητή αναφορά του Θωμά Ψύρρα, ότι ο τίτλος του βιβλίου του «Θα βοσκήσω το μαύρο» προέρχεται από έναν στίχο του ποιητή Ν.Δ. Καρούζου (άσχετα αν το «μαύρο» στον δημιουργό των «Πενθημάτων» έχει σαφώς υπαρξιακή διάσταση, ενώ στον […]

Ο αντιγερμανισμός και ο φιλογερμανισμός φαίνεται πως είναι πολύ παλιά ιστορία. Τον 4ο αι. μ.Χ., ο εκ Κυρηναϊκής Συνέσιος, με τη διατριβή του «Περί βασιλείας», προέτρεπε τον βυζαντινό αυτοκράτορα να απαλλάξει την αυτοκρατορία από τα γοτθικά στίφη. Οι Γότθοι είχαν εμφανιστεί στα βόρεια σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και, αντίθετα από άλλους «βαρβάρους», είχαν στιβαρή στρατιωτική […]

Ο Αρης Μπερλής έχει χαρακτηριστεί «σεσημασμένος μεταφραστής» από την επίσης σημαντική μεταφράστρια και κριτικό Αθηνά Δημητριάδου (βλ. άρθρο της στο σχετικό αφιέρωμα του περιοδικού «The Athens Review of Books», Σεπτέμβριος 2017) με την οποία είχε διά βίου συνεργασία. Υπονοείται προφανώς η πίστη του στο λειτούργημα της μεταφοράς στη γλώσσα μας του νοήματος και των συμφραζομένων […]

Ο Μάθιου Γουάιτ «Ματ» Ρίντλεϊ (1958), πέμπτος υποκόμης Ρίντλεϊ, απόφοιτος του Ιτον και της Οξφόρδης, όπου σπούδασε ζωολογία, πτυχιούχος στη συνέχεια του τμήματος Ανθρωπιστικών Σπουδών, ερευνητής τoυ αναπαραγωγικού συστήματος των κοινών φασιανών (Phasianuscolchicus), έργο για το οποίο έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα (1983), κληρονομικώ δικαιώματι μέλος της Βουλής των Λόρδων από το 2003 (στην έδρα […]

Αν και τα δεκατέσσερα τουλάχιστον διηγήματα, σε σχέση με τα είκοσι πέντε που περιλαμβάνει το βιβλίο του Βασίλη Τσιαμπούση «Πούρα γεμιστά», έχουν ως αφετηρία τους την πόλη της Δράμας, δεν σημαίνει πως όσα διεκτραγωδούνται μέσα τους δεν θα μπορούσε να έχουν συμβεί οπουδήποτε στον κόσμο ή έστω στην Ελλάδα. Δεν είναι μόνο για τη σαφέστατη […]

…το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι πλέον δεν υπάρχει κορυφή του παγόβουνου αφού οι πάγοι λιώνουν οριστικά και αμετάκλητα Ντίνος Σιώτης, «Ωροσκόπια νεκρών» Αναρωτιέμαι πώς και πού κατατάσσεται άραγε το μυθιστόρημα της Μαρίας Καραγιάννη; Είναι μόνον αστυνομικό; μόνον πολιτικό; μόνον ιστορικό; μόνον ερωτικό; Εχω καταλήξει ότι είναι όλα τα παραπάνω σε μία γραφή παλίμψηστου ή ίσως […]

Το κορμί ως ρητορική απόκλιση. Τα έμβολα της γραφής: οι εξάρσεις των μελών, τα συνθήματα των αισθήσεων, τα ομιλήματα των οργάνων του σώματος. «Kατά βάθος, ο ποιητής έχει ένα θέμα: το ζωντανό σώμα του». Το σεφερικό αυτό πρόταγμα στοιχειώνει τον στοχαστικό βίο και την άκρως συγκινησιακή πολιτεία του πρωταγωνιστή του δράματος. Η δράση του φιλολόγου […]

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποτελεί πυρήνα της ελληνικής Ιστορίας από τον οποίο εξακτινώνονται δεκάδες πτυχές της που έχουν, κατά καιρούς, αποτυπωθεί με τη μορφή ειδικών μελετών, απομνημονευμάτων, ακόμη και μυθιστορημάτων. Η συμμετοχή του, με άλλα λόγια, στην ελληνική πολιτική ιστορία είναι τέτοιας εμβέλειας και έκτασης, που μόνο επιμέρους χαρακτηριστικά της μπορεί κανείς να συμπεριλάβει σε ένα […]

Δανείζομαι για τίτλο της σημερινής επιφυλλίδας έναν τίτλο από ένα αριστουργηματικό διήγημα του Παπαδιαμάντη, αλλά δεν θα μείνω στον μεγάλο μας πεζογράφο και στο συγκεκριμένο διήγημα ή στα ερωτικά του πεζά. Σήμερα θέλω απλώς να περιηγηθώ στο θέμα Ερωτας ως ενός κυρίαρχου μοτίβου, θέματος στη λογοτεχνία διαχρονικά. Αυτονόητο θα πει κανείς. Αλλά με ενδιαφέρει η […]

«Πάρε την λέξι μου. Δώσε μου το χέρι σου». Είναι ένας αποκαλυπτικά συνταρακτικός στίχος του Εμπειρίκου και τον σκέφτομαι κάθε φορά που, μεροκαματιάρης κι εγώ των λέξεων, αναζητώ ένα χέρι για μια οικεία χειραψία, μια αλληλεγγύη. Και μια που θα μιλήσουμε σήμερα για λέξεις, όπως θα το επιχειρήσω (πάλι η λέξη χέρι – χέρι στο […]

Στη Ρουάντα και στο Μπουρούντι, χώρες της Κεντρικής Αφρικής, τη δεκαετία του 1990 και ιδίως το 1994, έλαβε χώρα η πασίγνωστη σφαγή των Τούτσι από τους Χούτου, που χαρακτηρίστηκε, δικαίως, γενοκτονία, καθώς ειδικά στη Ρουάντα σφαγιάσθηκε το 70% του πληθυσμού της φυλής αυτής. Η προϊστορία των δύο αυτών χωρών είναι περίπου ίδια, καθώς υπήρξαν κτήσεις […]

Οι εξομολογήσεις, λιτές και διεξοδικές ταυτοχρόνως, καταφέρνουν να διατηρήσουν ανέπαφο κάθε φορά όλο το σθένος, όλη την αλκή των πρώτων εκείνων κρίσιμων εντυπώσεων. Η γραφή έμπειρη, εμπύρετη, εκ προοιμίου αποδεικτική, επαναφέρει το παρελθόν της γονιμοποιού έκπληξης στο εργαστήριο του κειμένου με μιαν άδολη, υποδειγματική παράταξη στοχαστικών αναφορών και αυτοαναφορών. Πεζόμορφα χωρία σε συνδυασμό με βραχύτατες […]

Υπάρχει στην ψυχολογία, την επικοινωνία μα και αλλού, ένας όρος που περιγράφει τη δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων με τις ελάχιστες προσφερόμενες πληροφορίες, μέσα από την ακριβή εκτίμηση ακόμα και πρωτοφανών καταστάσεων: πρόκειται για το «thin-slicing» που υποβοηθείται από την εμπειρία ή και το ασυνείδητο και που χρησιμεύει σε οποιονδήποτε καλείται να λάβει γρήγορες αποφάσεις, αλλά και […]

Ο Τζον Γουίλιαμς (1922-1994) είναι χαμηλόφωνος συγγραφέας. Διυλίζει υπομονετικά τις λέξεις, αφαιρεί τα πλουμιστά στολίδια από τις φράσεις, χαμηλώνει τους τόνους, παρακολουθεί υπομονετικά την ιστορία του να αποκτά ψαχνό προϊούσης της συγγραφής. Είχαμε πρόσφατα γράψει σε αυτές τις σελίδες για τον Στόουνερ, ένα βιβλίο που αναφερόταν στο ήθος της λογοτεχνίας με αφορμή την ήπια και […]

Γυρίζοντας την τελευταία σελίδα σκέφτομαι και γράφω ταυτόχρονα… Τι μας συνδέει τελικά; Τι είναι αυτό που είναι ικανό να μας ενώσει αληθινά, εμάς τους τόσο διαφορετικούς παράξενους ανθρώπους που κατοικούμε στον τόπο αυτόν; Ο Θανάσης Νιάρχος συνέλαβε κάτι πολύ σημαντικό στη σύνθεση ενός βιβλίου με ετερόκλητες μικρές ιστοριούλες ανθρώπων με διαφορετική γραφή, πορεία και τονικότητα […]

Η Χάνα Αρεντ, παρούσα στην δίκη του Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ (1962), κατοχύρωσε τον όρο «κοινοτοπία του κακού», προσδιορίζοντας ότι άνθρωποι ασήμαντοι, οι οποίοι εγκαταλείπουν τη δυνατότητά τους να σκεφτούν, πιστοί εκτελεστές των διαταγών που τους έχουν δοθεί, είναι ανίκανοι να αντιμετωπίσουν ηθικά διλήμματα και προβαίνουν σε αποτρόπαιες πράξεις δίχως να τρέφουν μίσος, δίχως την παραμικρή […]

Αλλο Αγορά κι άλλο Αγορές, αγαπητοί αναγνώστες. Η Αγορά λαού που μας παραδόθηκε ως πάγιος θεσμός συνέλευσης, συγκέντρωσης ανθρώπων προς λήψη αποφάσεων, αφού θα προηγούνταν δημόσιος διάλογος ανάμεσα στους έχοντες γνώμη συναθροισμένους, είναι ομηρικός τρόπος ελεύθερης επικοινωνίας για θεμελιώδη δημόσια προβλήματα, ανάγκες και αδιέξοδα. Από τον τρόπο αυτόν δημόσιας συνάντησης ονομάστηκε και Αγορά ο τόπος […]

Το βιβλίο αυτό είναι εμπνευσμένο από μια πραγματική ιστορία με μόνο τα ονόματα παραλλαγμένα. Ενας φτωχός Εβραίος, ο Γιακόβ Μποκ, κατηγορείται στις αρχές του 20ού αιώνα ότι σκότωσε έναν δωδεκάχρονο χριστιανό με τελετουργικό τρόπο, αφαιρώντας του το αίμα για τους υποτιθέμενους ανόσιους στόχους της φυλής του. Ο Μποκ είναι ένας φτωχός πολυτεχνίτης μάστορας που ζει […]

Επραξαν άριστα –θεάρεστα –οι εκδόσεις Πατάκη να συγκεντρώσουν σ’ έναν τόμο επιφυλλίδες που έγραψε στο «Βήμα» από το 1971 ώς το 1975 ο Κωστής Σκαλιόρας, «δημοσιογράφος, μεταφραστής, κριτικός, επιφυλλιδογράφος», όπως μας πληροφορεί το βιογραφικό του, κυρίως όμως ένας «άγρυπνος νους», όπως άλλωστε είναι και ο τίτλος του βιβλίου. Τίτλο βέβαια που δεν τον έδωσε ο […]

Ο δημοσιογράφος είναι ο ιστορικός του παρόντος. Συχνά τέμνεται με τα μεγάλα γεγονότα, τα καταγράφει πυρετικά, τα φωτίζει από τη γωνία του Μέσου όπου εργάζεται, τα φιλτράρει από τη δική του κουλτούρα και με τον δικό του τρόπο. Αυτό ίσχυε πάντα. Και σήμερα, στην πιο ιδιοσυγκρασιακή εποχή του Τύπου, αλλά και παλιότερα που τον τόνο […]

Οσοι έχουν οικειότητα με το έργο της συγγραφέως – και δεν είναι λίγοι στη χώρα μας – γνωρίζουν ότι εκκινεί το μυθοπλαστικό της ταξίδι από πρόσωπα που βρίσκονται στα σπλάγχνα του ιστορικού μας ορίζοντα. Οι ήρωές της βρίσκονται συνήθως σε τροχιά αμφισβήτησης των σκληρών καταναγκασμών της εποχής τους και παράλληλα οδοιπορούν σ’ ένα μονοπάτι όπου […]

Το 2017 ήταν έτος δύο μεγάλων ιωβηλαίων. Το ένα αφορά τα 100 χρόνια από τη Ρωσική Επανάσταση. Πολλά βιβλία μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν γι’ αυτήν μέσα στο έτος. Υπάρχει όμως και η επέτειος της συμπλήρωσης μισής χιλιετίας από την 31η Οκτωβρίου 1517, ημέρα κατά την οποία ο Λούθηρος θυροκόλλησε στην εξώπορτα του Μητροπολιτικού Ναού της Βιτεμβέργης […]

Ο Σπύρος Λυκούδης είναι μια μορφή της δημοκρατικής Αριστεράς που έρχεται από μακριά. Ενα πρόσωπο που δομήθηκε ως προσωπικότητα, εκτός των άλλων, από τη μειονεκτική θέση του σε μια Ελλάδα διαιρεμένη για πολιτικούς λόγους, από τη χειραφετητική ρητορική των προδικτατορικών κινημάτων αλλά, κακά τα ψέματα, και από τα ηθικολογικά στερεότυπα με τα οποία χτιζόταν η […]

Δεν μπορεί να γνωρίζει κανείς αν η Βίβιαν Στεργίου θα γράψει ένα επόμενο βιβλίο ή αν το έχει ήδη έτοιμο, είναι όμως γεγονός ότι με το «Μπλε υγρό» (μην αποκαλύψουμε τη σημασία του μπλε υγρού όπως συμπεραίνεται χάρη στη σποραδική του αναφορά και σε σχέση με τελείως διαφορετικούς, σύμφωνα με τις περιστάσεις, λόγους), το πρώτο […]

Συχνά και στη ζωή και στη λογοτεχνία ταξιδεύοντας σε άγριους, όπως τώρα, καιρούς, άλλοτε σε καράβια που παλεύουν με θεόρατα κύματα και σκισμένα πανιά, άλλοτε, συχνότατα, ναυαγοί πάνω σε μια παπαδιαμαντική σκαμπαβία σε θάλασσες αχαρτογράφητες με τους καρχαρίες να γυροφέρνουν με δίψα για αίμα, διακρίνουμε στο βάθος του σκοτεινού ορίζοντα ένα αμυδρό φωτάκι και οι […]

Η ερωτηματική φράση «Πού μας πάει αυτό το αίμα;», την οποία δανείστηκε ο τίτλος του φρεσκοτυπωμένου βιβλίου του Γιάννη Παπακώστα, ανήκει στον Γιώργο Θεοτοκά, τον αρκετά ψύχραιμο παρατηρητή της Κατοχής και του Εμφυλίου, σε μια ημερολογιακή καταγραφή του την 1η Φεβρουαρίου 1944, μετά τον φόνο του Κίτσου Μαλτέζου. Ωστόσο, δεν παραπέμπει μόνο σε εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις, […]