Η Σαντορίνη και το ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου βρέθηκαν στο επίκεντρο επιστημονικού ενδιαφέροντος, ύστερα από τις δεκάδες χιλιάδες σεισμικές δονήσεις, που καταγράφηκαν στην ευρύτερη περιοχή στις αρχές του 2025. Σύμφωνα με μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, το «σεισμικό σμήνος» των περίπου 25.000 μικροσεισμών δεν προμήνυε καταστροφικό γεγονός, αλλά προκλήθηκε από την οριζόντια μετακίνηση τεράστιων ποσοτήτων μάγματος σε βάθος άνω των 10 χιλιομέτρων κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα.
Από τον Ιανουάριο του 2025, κάτοικοι και επισκέπτες σε Σαντορίνη, Αμοργό και Ανάφη βίωναν συνεχείς σεισμούς, αρκετοί εκ των οποίων ξεπερνούσαν τα 5 Ρίχτερ. Η έντονη δραστηριότητα προκάλεσε ανησυχία για πιθανή έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο ή για μεγάλο σεισμό, όπως εκείνον των 7,7 Ρίχτερ το 1956.
Η νέα μεθοδολογία των επιστημόνων
Η διεθνής ερευνητική ομάδα, υπό τον γεωφυσικό Άντονι Λόμαξ και τον σεισμολόγο Στίβεν Χικς του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου, εφάρμοσε μια καινοτόμο προσέγγιση. Κάθε μικρός σεισμός αντιμετωπίστηκε ως εικονικός αισθητήρας, επιτρέποντας μέσω Φυσικής, τρισδιάστατων γεωλογικών μοντέλων και τεχνητής νοημοσύνης την ανάλυση των υπογείων μοτίβων.
Το μοντέλο αποκάλυψε ότι τεράστιος όγκος λιωμένου πετρώματος —όσο θα γέμιζε 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων— μετακινήθηκε οριζόντια κάτω από τη Σαντορίνη και το Κολούμπο. Καθώς το μάγμα προχωρούσε, προκαλούσε ρήξεις στα πετρώματα, δημιουργώντας χιλιάδες μικρούς σεισμούς, που συνέθεσαν το χαρακτηριστικό «σμήνος» της περιόδου.
Τα ευρήματα και οι εκτιμήσεις
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι το μάγμα παρέμεινε σε βάθος μεγαλύτερο των 8 χιλιομέτρων και ότι, καθώς η σεισμική δραστηριότητα έχει πλέον μειωθεί, είναι σχεδόν βέβαιο πως η κίνηση σταμάτησε. «Γνωρίζουμε ότι το μάγμα μπορεί να ανέβει γρήγορα προς την επιφάνεια και να προκαλέσει έκρηξη μέσα σε ώρες ή ημέρες», σημειώνει ο Χικς. «Αλλά όταν η δραστηριότητα πέφτει για εβδομάδες, είναι ένδειξη ότι η κίνηση έχει σταματήσει».
Παρότι η άμεση απειλή φαίνεται να έχει εκλείψει, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η περιοχή δεν μπορεί να θεωρηθεί πλήρως ασφαλής μακροπρόθεσμα. Τα ηφαίστεια συχνά περνούν φάσεις αστάθειας, που διαρκούν χρόνια, όπως δείχνει και το παράδειγμα της Ισλανδίας.
Η συμβολή της τεχνητής νοημοσύνης
Η μελέτη θεωρείται σημαντικό βήμα για την επιστημονική κατανόηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας. Για πρώτη φορά, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιήθηκε για να ερμηνεύσει τα μοτίβα σεισμικών σμηνών και να εντοπίσει την αιτία τους. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η μέθοδος αυτή μπορεί να αποτελέσει στο μέλλον εργαλείο πρόγνωσης ηφαιστειακών εκρήξεων, ιδιαίτερα σε περιοχές με υψηλή τουριστική κίνηση, όπως το Νότιο Αιγαίο.
«Κάθε φορά, που βλέπουμε συστάδες σεισμών, αυτό είναι δεδομένο, που μπορεί να μας δείξει τι συμβαίνει βαθιά στη Γη», υπογραμμίζει ο Χικς «Ο συνδυασμός φυσικής και τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να γίνει το κλειδί για να διατηρούμε τους ανθρώπους ασφαλείς».
