Ο Νίκος Στεφάνου, ένας από τους τελευταίους μεγάλους της παλιάς γενιάς Ελλήνων ζωγράφων, έφυγε από τη ζωή αφήνοντας πίσω του μια σημαντική καλλιτεχνική πορεία.
Στις 27/07/2019 είχε παραχωρήσει συνέντευξη στην εφημερίδα «Τα Νέα» και στη Μαίρη Αδαμοπούλου, στην οποία μιλούσε για τη δουλειά και τη ζωή του, τη μεγάλη έκθεση με πίνακες, μακέτες σκηνογραφιών και κατασκευές στην Υδρα.
«Τα μαλλιά του ολόλευκα, αλλά ανακατωμένα. Το τσιγάρο δεν ξεκολλάει ούτε λεπτό από τα δάχτυλά του, σε βαθμό που σε κάνει να αναρωτιέσαι πώς κρατά τα μολύβια και τα πινέλα του όταν ζωγραφίζει. Παρά το γεγονός ότι έχει περάσει τα 85 και είναι ένας από τους τελευταίους σπουδαίους της παλιάς γενιάς που βρίσκονται εν ζωή και εξακολουθεί να δημιουργεί, ο Νίκος Στεφάνου στο βάθος μοιάζει με παιδί που δεν έχει μεγαλώσει. Η αθωότητα πηγάζει από τον λόγο του, είναι ορατή στους ζωγραφικούς του κόσμους, στα παιχνίδια που σκαρώνει, στα σκηνικά που δημιουργεί. Κι αυτόν τον κόσμο, δέκα χρόνια μετά τη μεγάλη αναδρομική στο Μουσείο Μπενάκη, αποφασίζει να τον ξεδιπλώσει μέσα από 40 ζωγραφικά έργα, άλλες τόσες μακέτες σκηνογραφιών, και πολλές κατασκευές – ορισμένες από τις οποίες θα βρουν μόνιμα τη θέση τους μετά από δωρεά στο λιμάνι και τον παιδότοπο – αυτή τη φορά στην Υδρα, στην έκθεση «Τα παιχνίδια της ζωής μας. Το μυστικό εργαστήρι του Νίκου Στεφάνου», που διοργανώνει η Κοινωφελής Επιχείρηση του Δήμου Υδρας και επιμελείται ο ζωγράφος και συλλέκτης Αλέξης Βερούκας.
Τι περιέχει λοιπόν το μυστικό εργαστήρι του Νίκου Στεφάνου;
Ο,τι μπορείτε να φανταστείτε. Μπήκε ο Αλέξης Βερούκας μέσα και τα σήκωσε όλα. Σχεδιάκια, σημειώσεις, χαρτάκια, παιχνίδια… Δεν άφησε τίποτα. Πιστεύω ότι στήνει μια έκθεση που θα δίνει την αίσθηση στον επισκέπτη ότι έχει μπει στην «κουζίνα μου από το 1950 μέχρι σήμερα».
Γιατί φτιάχνετε παιχνίδια;
Διότι είμαι μικρός ακόμη και τα φτιάχνω για να παίζω. Το αγαπημένο μου παιχνίδι όμως είναι να παίζω με τους ανθρώπους. Ξέρω ότι μπορεί να ακούγεται περίεργο κι ότι έχει διττή σημασία, αλλά ναι, αποδέχομαι τη διττή αυτή σημασία. Σου λέει ο άλλος «μα παίζεις μαζί μου;». Ε, ναι, παίζω. Κι εμένα όταν μου το λένε, άλλες φορές το αποδέχομαι και άλλες το απορρίπτω, διότι υπάρχουν και στιγμές που δεν χωράνε παιχνίδια. Ωστόσο πιστεύω ότι τη ζωή δεν πρέπει να την παίρνουμε στα σοβαρά.
Ποιο είναι εκείνο το στοιχείο της ζωγραφικής που σας οδήγησε να της αφοσιωθείτε;
Η τρέλα της, το γεγονός ότι αφήνεσαι στη μαγεία της να σε πάει. Αν πέτυχες δεν το ξέρεις. Το μόνο που ξέρεις είναι ότι πλησιάζεις, αλλά πάντα θα λείπει κάτι. Ξέρεις απλώς ότι τελείωσες με το έργο όταν τελειώνει μέσα σου. Είναι η στιγμή που νιώθω μια ησυχία, μια ευχαρίστηση, αλλά πάντα σκέφτομαι πως ό,τι κάνουμε είναι λίγο.
Γιατί εκτός από τις δύο διαστάσεις της ζωγραφικής αισθάνεστε την ανάγκη να βγείτε και στις τρεις διαστάσεις με τη δημιουργία κατασκευών;
Διότι η τρίτη διάσταση είναι ένας άλλος κόσμος. Και τη ζωγραφική σαν παιχνίδι την είδα. Δεν σοβαρολογώ μαζί της. Είναι ένας άλλος τρόπος για να ξεφεύγεις από τον εαυτό σου. Ζωγραφίζεις όσα κουβαλάς. Φεύγουν, τα βγάζεις από πάνω σου. Γι’ αυτό κι ενοχλούμαι όταν όλοι αυτοί οι θεωρητικοί αρχίζουν τις αναλύσεις που κάνουν τον κόσμο να αισθάνεται άσχημα ότι δεν καταλαβαίνει. Ο καθένας είναι ελεύθερος να καταλάβει ό,τι θέλει, δεν μπορείς να τον υποχρεώσεις να δει αυτό που έχεις δει κι εσύ. Μερικές φορές όλοι αυτοί οι ειδικοί παρεκτρέπονται, ψάχνουν πράγματα που δεν υπάρχουν σε ένα έργο και βασανίζονται.
Έχετε καταστρέψει ποτέ έργα σας είτε επειδή δεν τα πιστεύατε είτε επειδή σας ενόχλησε κάποια αρνητική κριτική;
Δεν είχα ποτέ την αίσθηση ότι κάτι είναι για πέταμα. Δεν έχω γενικά αμφιβολίες. Τόσο μπορούσα, τόσο έκανα. Αν μπορούσα να κάνω άλλα, θα τα είχα φτιάξει. Κάποτε είχα αρχίσει να καταστρέφω και λυπήθηκα που έχασα εκείνα τα έργα. Έχω ακόμη κάποια σκισμένα. Είναι προσβολή, αναίρεση αυτού που είσαι. Το λάθος πάει μαζί με τη ζωή. Είμαι ευχαριστημένος όταν ανακαλύπτω ένα σφάλμα. Φαίνεται ότι μαθαίνω από αυτά. Δεν ήθελα ούτε παλιότερα ούτε τώρα να γίνω κάτι σπουδαίο. Γι’ αυτό και η κριτική δεν με ενοχλεί και δεν με επηρεάζει.
Είναι αλήθεια ότι δεν ανεβαίνατε στη σκηνή να υποκλιθείτε με τους υπόλοιπους συντελεστές σε τόσες παραστάσεις που έχετε φιλοτεχνήσει σκηνικά και κοστούμια;
Ποτέ. Παρέδιδα ό,τι έπρεπε δυο μέρες πριν από την πρεμιέρα κι έφευγα. Πολλές φορές δεν πήγαινα να δω ούτε την παράσταση. Η επιτυχία ή αποτυχία ήταν δουλειά άλλου. Δεν με ενδιέφερε. Όταν τελείωνα τη δουλειά, τελείωναν όλα μέσα μου. Δεν είχα αγωνία. Έρχονταν άλλα, πιο ωραία. Δεν κυνηγούσα τίποτα.
Ποια είναι η σχέση σας με τον θεατή;
Δεν θέλω να τον ξαφνιάσω. Αν συμβεί αυτό, θα γίνει από μόνο του. Είναι σημαντικό να είναι προετοιμασμένος για να δει κάτι. Δεν έχουν όλοι διάθεση να σταθούν απέναντι σε ένα έργο τέχνης. Μερικά από τα έργα στην Υδρα – το ομοίωμα του ανεμοπλάνου-υδροπλάνου του Δημητρίου Καμπέρου με το οποίο πέταξε από το Φάληρο στο Μανδράκι της Υδρας και οι δύο Αρχαίοι Πύργοι – θα μπορούν οι επισκέπτες να τα αγγίξουν κι αυτό ελπίζω να τους ξεκλειδώσει και να τους δώσει τη δυνατότητα να ονειρευτούν.
Σε 70 χρόνια καριέρας πόσο και ποια πράγματα έχουν αλλάξει στη ζωγραφική σας;
Σχεδόν τίποτα. Είμαι ξεροκέφαλος και δεν θέλω αλλαγές. Είμαι μια χαρά έτσι.»
