«Το μέλλον σύντομα θα αλλάξει γεύση»

Τετράγωνα κρουασάν. Τρισδιάστατα κέικ. Τροφές γεμάτες αέρα. Νερό σε διάφορες μορφές. Βρώσιμες συσκευασίες. Αφράτες υφές. Φαγητά από τρισδιάστατους εκτυπωτές. Ρίζες σαν σοκολάτες. Αυτά είναι μερικά από τα τρόφιμα του μέλλοντός μας. Το μέλλον θα έχει άλλη γεύση. Και αυτό το μέλλον φαίνεται να ξεκινά πολύ σύντομα: σε λίγους μήνες.

Η Μοργκέιν Γκέι είναι ειδικός για το μέλλον. Και ιδιαίτερα για τις μελλοντικές τάσεις στα τρόφιμα. Παρατηρεί τις εξελίξεις, καταγράφει, διαμορφώνει άποψη και κάνει προτάσεις σε πολυεθνικές εταιρείες τροφίμων σε ποια διατροφικά προϊόντα θα πρέπει να επενδύσουν εκατομμύρια. «Το φαγητό είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή» λέει. «Ολοι το έχουμε ανάγκη. Χρειάζονται περίπου τρία-πέντε χρόνια για μια ιδέα να βγει στην αγορά. Οπότε πρέπει να υπάρχει προετοιμασία για το μέλλον».

Για όλα αυτά και για πολλά άλλα, η βρετανίδα ειδικός, καλεσμένη του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, έρχεται στην Ελλάδα την ερχόμενη Τρίτη, όπου θα μιλήσει σε ημερίδα του ΕΒΕΑ την οποία διοργανώνει σε συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού με επικεφαλής τον Ιωάννη Μαστρογεωργίου. Θα είναι η πρώτη από έναν νέο κύκλο συζητήσεων που έχουν σχεδιάσει οι δύο φορείς, με τίτλο «Τhe future of…», στόχος του οποίου είναι η διερεύνηση των τάσεων και των προοπτικών, όπως διαμορφώνονται στους κύριους κλάδους της οικονομίας στην Ελλάδα και τον κόσμο, με έναυσμα κάθε φορά ενός εξειδικευμένου και διεθνούς κύρους καλεσμένου.

H Μοργκέιν Γκέι τονίζει ξανά και ξανά πως «τα τρόφιμα δεν βρίσκονται σε κενό αέρος». Οποιος διαβλέπει τις τάσεις σε έναν τομέα πρέπει να έχει σφαιρική άποψη για τις εξελίξεις. Και αυτό οδηγεί σε προβλέψεις τάσεων και σε άλλους τομείς. Σε δημόσιες ομιλίες της είχε κάνει λόγο για Brexit πολύ πριν η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ αρχίσει να συζητείται. Είχε προβλέψει ότι κάποια στιγμή ο Ντόναλντ Τραμπ θα γινόταν πρόεδρος, όταν ακόμη δεν είχε θέσει καν υποψηφιότητα. Στις αρχές του 2019 σε ομιλία της – απόσπασμα της οποίας υπάρχει στο YouTube – ανέφερε ότι στο εγγύς μέλλον οι πάντες θα φορούσαν μάσκες και η κύρια κουβέντα θα ήταν για ιούς. Είχε πει χαρακτηριστικά: «Η ζωή θα αλλάξει το 2020, δεν θα αναγνωρίζετε τη ζωή σας». Προσθέτει σήμερα: «Οσοι το άκουσαν τότε δεν το κατάλαβαν. Διότι οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι αλλαγές στο μέλλον δεν έχουν να κάνουν με εκείνους».

Μάρτιος 2023: Η αλλαγή

Υπάρχει ένα γράφημα που έδειχνε από το 2020: Ανέφερε ότι από το 2021 έως και το 2022 θα επικρατούσε χάος. Ωστόσο έδειχνε επίσης πως από τον Μάρτιο του 2023 η κατάσταση θα αλλάξει σημαντικά. Πώς έφτασε σε αυτό το συμπέρασμα; «Είναι μεγάλο το θέμα και για αυτό θα μιλήσω κατά την επίσκεψή μου στην Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι βρισκόμαστε σε μια διαταρακτική φάση από το 2020 και μετά. Εχουμε δει μεγάλες, απροσδόκητες αλλαγές τα τελευταία τρία χρόνια. Τον Μάρτιο, σε λίγες εβδομάδες δηλαδή, θα σημειωθεί μια μεγάλη στροφή: θα αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε πώς έχουν τα πράγματα, να κοιτάμε πραγματικά τα όσα έγιναν. Δεν τα έχουμε μελετήσει ακόμη με ησυχία. Θα σημειωθεί αλλαγή στο πώς είμαστε εμείς. Τι θέλουμε, ποιες είναι οι προσδοκίες μας και πώς θα αλλάξει το μέλλον». Θα κοιτάμε πίσω; «Φυσικά. Στο επόμενο κύμα θα δούμε πολλή νοσταλγία. Ο κόσμος θα κοιτά πίσω και θα λέει πόσο υπέροχα ήταν το 2019! Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν τόσο υπέροχα, αλλά έτσι θα το αισθανόμαστε στο μέλλον. Επειδή υπάρχει η τάση να αγνοούμε τις αλλαγές».

Είναι σίγουρη ότι «στα επόμενα πέντε-έξι χρόνια θα επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος». Εξηγεί: «Υπάρχει η φύση και υπάρχουμε εμείς. Τα είχαμε διαχωρίσει αυτά πριν από την COVID. Ωστόσο συνειδητοποιήσαμε έντονα ότι είμαστε κομμάτι της. Και όταν σταματήσαμε να μολύνουμε τη φύση πολλά οικοσυστήματα ανέκαμψαν. Είδαμε τι είμαστε ως είδος, τι κάνουμε στον πλανήτη. Αλλά επίσης διαπιστώσαμε και όλα όσα είμαστε ικανοί να επιτύχουμε. Για παράδειγμα, στη διάρκεια της πανδημίας όλα τα σόου μόδας έγιναν με άβαταρ – υπέροχα πλάσματα στην πασαρέλα. Δεν χρειάζονται πια ανθρώπους. Αρα ποιος είναι ο ρόλος μου στον κόσμο αν τόσο πολλές δουλειές μπορεί να γίνουν από άβαταρ, ρομπότ ή υπολογιστές όλο και περισσότερο;».

Εμείς και οι άλλοι

Η Μοργκέιν Γκέι θεωρεί πως τώρα που συνειδητοποιήσαμε περισσότερο από ποτέ ότι είμαστε μέρος της φύσης ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: «Ποιες είναι οι φιλοδοξίες μου; Δεν είμαι μια μηχανή που εργάζεται. Ποιος, ποια είμαι; Αυτό που δεν έχουμε καταλάβει είναι πόσο συνδεδεμένοι είμαστε με τους γύρω μας. Δεν κατανοούμε ακόμη πώς δουλεύει ο εγκέφαλός μας. Σε πρόσφατες έρευνες νευροεπιστημόνων διαπιστώθηκε το εξής καταπληκτικό: Εάν έχεις έναν γείτονα που είναι δυστυχισμένος – δεν χρειάζεται να τον ξέρεις ούτε να του έχεις μιλήσει καν -, εσύ ο ίδιος είσαι 11% λιγότερο ευτυχής. Απλώς επειδή ζεις δίπλα του. Είμαστε τόσο ευαίσθητοι στο μυαλό και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων – δεν έχουμε καταλάβει καν τη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού. Προς το παρόν η τεχνολογία είναι εξωτερική, όμως σύντομα θα ενσωματωθεί μέσα μας. Θα αλλάξει το τι είμαστε ως άνθρωποι. Αυτό θα είναι το επόμενο ερώτημα».

Εν τω μεταξύ, αλλάζει και ο τρόπος που βλέπουμε και χρησιμοποιούμε τα τρόφιμα. «Το γιατί γίνονται οι αλλαγές είναι πολύ σημαντικό – διότι αλλιώς μιλάμε για μόδες που περνάνε πολύ γρήγορα. Στα τρόφιμα νομίζουμε ότι έχουμε επιλογή – ότι μας αρέσει αυτό το φαγητό και όχι το άλλο. Ωστόσο μας αρέσουν οι τροφές που καταναλώνουμε επειδή είμαστε ανάμεσα σε ανθρώπους που τις τρώνε. Κοινωνικοποιούμαστε γύρω από τις τροφές – μεγαλώνουμε στην Αγγλία, στη Βρετανία, στο Μεξικό και μαθαίνουμε αυτές τις τροφές μέσα από τον κοινωνικό μας περίγυρο. Δείχνουμε ποιοι είμαστε με τις επιλογές μας – είμαστε χορτοφάγοι, πάμε σε φαστ φουντ ή προτιμάμε το καλό φαγητό. Η τροφή είναι κοινωνικός δείκτης».

Οι εταιρείες τι ρόλο παίζουν; «Οι εταιρείες πιέζονται από τους καταναλωτές για πιο σωστές και φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Καταργήθηκαν οι πλαστικές σακούλες, πηγαίνουμε να πάρουμε καφέ με τη δική μας κούπα. Στη δεκαετία του ’70 μπορεί να λερώναμε τις παραλίες, σήμερα δεν είναι κοινωνικά αποδεκτό κάτι τέτοιο. Αυτά αρχίζουν να γίνονται κομμάτι της κουλτούρας κάθε λαού».

Αέρας και νερό

Ποιες είναι λοιπόν κάποιες από τις μελλοντικές τάσεις στα τρόφιμα; «Ο αέρας και το νερό θα είναι δύο σημαντικές τάσεις, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο. Θα υπάρχουν τροφές γεμάτες αέρα – που θα καταναλώνονται σαν σνακ: αβοκάντο, τυρί. Η κατανάλωση αλκοόλ θα μειωθεί. Θα έχουμε νερό με χρυσό, νερό με πρόσθετο οξυγόνο. Και σε όλα αυτά οι συσκευασίες θα είναι βρώσιμες, θα μπορούμε να τις τρώμε. Η χορτοφαγία είναι μια τάση που θα ενισχυθεί στο μέλλον, καθώς θα αναζητούμε λύσεις που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Θα καταναλώνουμε όλο και λιγότερο κρέας. Ηδη το 1/5 των νέων γυναικών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης ακολουθούν τη χορτοφαγία. Θα δοθεί βάρος στα πράσινα τρόφιμα, θα έχουμε χόρτα σε ποπ κορν, θα χρησιμοποιούμε φύκια ως συσκευασίες. Θα καταναλώνουμε ρίζες σε μορφή σοκολάτας».

Τι είναι αυτό που θα αναζητάμε; «Την άνεση και πιο μαλακές υφές – αυτό ισχύει από τη μόδα έως τη γαστρονομία. Θα έχουμε παγωτά-μαρέγκα και θα γίνουν μόδα οι ιαπωνικές τηγανίτες που είναι πάρα πολύ αφράτες. Τα κέικ θα γίνουν τρισδιάστατα σαν γλυπτά. Θα υπάρχει τρισδιάστατη εκτύπωση στα τρόφιμα. Θα έχουμε παλιά προϊόντα σε νέες υφές, ώστε η παράδοση να συνδεθεί με τους νέους ανθρώπους. Για παράδειγμα, τα κρουασάν θα βγαίνουν σε σχήμα κύβου. Θα δούμε πολλές παραλλαγές σε παγωτά, γλειφιτζούρια».

Σε χώρες με ισχυρή γαστρονομική παράδοση, όπως η Ελλάδα, θα σημειωθούν αλλαγές άραγε; Διότι η παραδοσιακή κουζίνα μας είναι σημαντική και για τους τουρίστες. «Η τροφή είναι μητέρα και είναι κληρονομιά. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό γεύμα. Είναι κομμάτι του ποιοι είμαστε. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να αλλάξει. Εχει την αίσθηση και τη σημασία της θρησκείας, της οικογένειας. Είναι συγκολλητική ουσία της κουλτούρας. Στους τουρίστες μπορεί να αρέσει ή όχι, αυτοί έρχονται και φεύγουν. Η κουζίνα της κάθε χώρας είναι πιο σημαντική για τους κατοίκους της. Ανάλογα με τη χώρα, ειδικά για την Ελλάδα και την Ιταλία, η κοινωνική διάσταση του φαγητού παραμένει έντονα παρούσα. Είναι εκείνα που έτρωγαν οι παππούδες σου, είναι τα οικογενειακά τραπέζια, η διασκέδαση. Η ισχυρή παράδοση θα αναμειχθεί με τις νέες τάσεις. Δεν μπορείς να εμποδίσεις την πρόοδο. Κάποια φαγητά δεν θα γίνουν ποτέ τάση στην Ελλάδα, γιατί δεν ταιριάζουν με τις πολιτισμικές αξίες. Ωστόσο και εδώ, όπως και αλλού, έχεις την παρουσία των μεγάλων brands. Μαγειρεύεις σπίτι, όμως ακόμη αγοράζεις τρόφιμα από πολυεθνικές εταιρείες. Υπάρχει και αυτή η μοντέρνα εκδοχή μαζί με την παράδοση».

Κέρδη από τα σκουπίδια

Η βρετανίδα ειδικός θεωρεί ότι θα γίνουν πλούσιοι όσοι ασχοληθούν με τα σκουπίδια. «Δεν θα υπάρχει σχεδόν τίποτα που να πηγαίνει χαμένο. Θα χρησιμοποιούμε το μαγειρικό λάδι από τα φαστ φουντ ή το ληγμένο γάλα για να κάνουμε υφάσματα για ρούχα και για παπούτσια. Θα φτιάχνουμε μελάνι από το δέρμα σολομού, θα μετατρέπουμε το περίβλημα του ανανά σε δέρμα, τις φλούδες από πορτοκάλι σε μετάξι. Εκεί είναι τα χρήματα στο μέλλον: στα σκουπίδια. Οι περισσότερες εταιρείες έχουν σκουπίδια. Στο Τορόντο του Καναδά υπάρχει μια εταιρεία που πηγαίνει σε όλα τα εστιατόρια και συλλέγει τα χρησιμοποιημένα ξυλάκια φαγητού, τα τσόπστικς. Από αυτά φτιάχνει έπιπλα. Κάθε εταιρεία μπορεί να βγάλει χρήματα από τα σκουπίδια της ή τα σκουπίδια των άλλων».

Αυτή η τάση για χρήση φυσικών υλικών θα επεκταθεί και σε άλλους τομείς; «Ηδη έχουν αρχίσει να κατασκευάζονται οικοδομικά υλικά από μανιτάρια και η χρήση τους θα επεκταθεί σύντομα. Στη διακόσμηση θα δούμε περισσότερα μοτίβα που έχουν σχέση με τη φύση, όπως και στα επιτραπέζια σκεύη. Σπίτια θα κατασκευάζονται σαν κάψουλες πάνω στο νερό. Ολο και περισσότερα ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών θα φτιάχνουν σκηνές για τους πελάτες τους, ώστε να βρίσκονται πιο κοντά στη φύση».

Πώς εντοπίζει τις τάσεις; Ποιους παράγοντες εξετάζει; «Αναζητώ νέες ιδέες. Μια ιδέα που μοιάζει περίεργη, ενδιαφέρουσα, ακόμα και ενοχλητική. Κάτι που θα ακούσω ή θα δω, κάτι ασυνήθιστο που μπορεί ακόμα και να μη μου αρέσει. Κάτι που προκαλεί συναίσθημα. Κατόπιν αρχίζω να ρωτάω να μάθω περισσότερα και μετά αναζητώ παραδείγματα αυτής της ιδέας σε διάφορες κατηγορίες. Κατόπιν προσπαθώ να επικυρώσω ή να απορρίψω μια θεωρία που έχω αρχίσει να σχηματίζω. Συνήθως το κάνω αυτό στην αρχή κάθε χρόνου, όπως τώρα. Και το συνεχίζω όλη τη χρονιά. Το περιεργάζομαι και το τεστάρω σε διάφορα ζητήματα. Το παγώνω ή το απορρίπτω ή το προχωράω αν δω ότι έχει κι άλλο. Είναι σαν χιονοστιβάδα. Οικοδομείς μια θεωρία, που δεν τελειώνει ποτέ, υπάρχει συνεχής κίνηση».

Μια παλιά, νέα συζήτηση: Ο θάνατος

Ποια τάση βλέπει στο μέλλον μας, η οποία σήμερα μπορεί να δείχνει περίεργη; «Θα προσεγγίσουμε περισσότερο και πιο άνετα τον θάνατο. Θα αρχίσουμε να έχουμε μεγαλύτερες συζητήσεις, θα βρούμε άλλους τρόπους ταφής, κάποιες φορές οι άνθρωποι θα μπορούν να επιλέγουν πώς θέλουν να πεθάνουν. Ο θάνατος είναι κάτι με το οποίο αποφεύγαμε να ασχοληθούμε εκτενώς μέχρι τώρα, γιατί μας σοκάρει. Ωστόσο θα γίνει μέγα θέμα συζήτησης. Θα αρχίσουμε να βλέπουμε πράγματα φτιαγμένα από τους νεκρούς μας. Για παράδειγμα, μπορούμε να κάνουμε τους δικούς μας, μετά την καύση, διαμάντια – γιατί είναι άνθρακας. Να κάνεις με τη μητέρα σου διαμαντένια δαχτυλίδια, να φοράνε τα παιδιά της.

Επίσης, θα αναθεωρήσουμε πώς χρησιμοποιούμε τη γη για να τους θάβουμε. Μέχρι τώρα παίρνουμε τη σορό άθικτη και τη θάβουμε στη γη. Καταλαβαίνουμε ότι δεν μας περισσεύει πια γη για αυτόν τον σκοπό. Τα χημικά που εμπλέκονται στις ταφές μπαίνουν στη γη και στον υδροφόρο ορίζοντα. Θα σκεφτούμε να τα αλλάξουμε αυτά στο μέλλον. Ισως θάβονται σε σάκους σαν μήτρες και εκεί φυτεύουμε κάποιο δέντρο. Ολα αυτά έχουν να κάνουν με όσα σάς έλεγα στην αρχή: θα ξανασκεφτούμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος και κομμάτι της φύσης. Τι κάνουμε με τους νεκρούς μας στον κόσμο. Αυτή θα είναι μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον που δεν κάνουμε τώρα».