Ο «Σπάιντερμαν του 18ου»

Το 2014, ο Μοσέν Ουκασί, ένας νεαρός Τυνήσιος, παράτυπος μετανάστης, έσωσε από πυρκαγιά πολλούς ενοίκους του κτιρίου του, στο Ομπερβιλιέ του Σεν Σαν Ντενί, στα περίχωρα του Παρισιού. Αλλά η ηρωική του πράξη δεν απαθανατίστηκε σε βίντεο, ο Ουκασί επιβραβεύτηκε μόνο με μία ανανεώσιμη άδεια παραμονής ενός έτους και έκτοτε αναγκάζεται να αντιμετωπίζει κάθε χρόνο τη γραφειοκρατία.

Το 2015, κατά την τρομοκρατική επίθεση στο Hyper Cacher της porte de Vincennes, στο Παρίσι, ο Λασανά Μπατιλί, ένας νεαρός από το Μάλι, παράτυπος μετανάστης, έσωσε έξι ανθρώπους βοηθώντας τους να κρυφτούν σε έναν ψυχρό θάλαμο του εβραϊκού παντοπωλείου. Ως ανταμοιβή, του χορηγήθηκε η γαλλική υπηκοότητα. Αλλά η Γαλλία ήταν τότε βυθισμένη στο πένθος, η πράξη του δεν πήρε τη δημοσιότητα που ενδεχομένως να της έπρεπε.

Το βράδυ του περασμένου Σαββάτου, ο Μαμουντού Γκασαμά, ένας 22χρονος παράτυπος μετανάστης από το Μάλι, σκαρφάλωσε μέσα σε 30 δευτερόλεπτα με γυμνά χέρια τέσσερις ορόφους μιας πολυκατοικίας της οδού Μαρξ-Ντορμουά, στο 18ο διαμέρισμα του Παρισιού, προκειμένου να σώσει ένα τετράχρονο αγοράκι κρεμασμένο στο κενό. Χάρη στο βιντεάκι που ανέβηκε στα σόσιαλ μίντια, έγινε ο νέος ήρωας της Γαλλίας.

Το όνομά του είναι πια διάσημο, δεν χρειάζεται καν επώνυμο, είναι «ο Μαμουντού», ο «Σπάιντερμαν του 18ου». Χρειάστηκαν μόλις λίγες ώρες ώστε να προσκληθεί ο 22χρονος στο Ελιζέ –όσο να ελέγξει πρώτα εξονυχιστικά το υπουργείο Εσωτερικών το προφίλ του. Ολη η Γαλλία τον παρακολούθησε να γίνεται δεκτός την περασμένη Κυριακή από τον Εμανουέλ Μακρόν, σεμνός και χαμογελαστός, φορώντας ένα απλό τζιν και ένα λευκό αμάνικο πουκάμισο. Ολη η Γαλλία άκουσε τις πρώτες δηλώσεις του γάλλου προέδρου: «Μπράβο! Γίνατε ένα πρότυπο». Οι δυο τους συζήτησαν κατόπιν χωρίς κάμερες και στο τέλος ο Μακρόν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να κάνει αυτό που ζητούσαν ακόμα και ακροδεξιοί: ο Μαμουντού έλαβε ήδη προσωρινή άδεια παραμονής, σε έναν μήνα θα λάβει δεκαετή άδεια και σε τρεις μήνες θα του χορηγηθεί η γαλλική υπηκοότητα. Παράλληλα, υπέγραψε δεκάμηνη σύμβαση εθελοντικής απασχόλησης στην πυροσβεστική υπηρεσία του Παρισιού. «Είναι η πρώτη φορά που κερδίζω ένα βραβείο σαν αυτό», δήλωσε περιχαρής, κρατώντας το μετάλλιο που του απονεμήθηκε. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, οπότε έφτασε στο Παρίσι έπειτα από πενταετή οδύσσεια, ο νεαρός ζούσε μαζί με άλλους επτά άνδρες, δύο από αυτούς αδέλφια του, άλλοι ξαδέλφια, σε ένα δωμάτιο 11 τ.μ., σε μια εστία για μετανάστες στο Μοντρέιγ του Σεν Σαν Ντενί. Δούλευε, όποτε δούλευε, σε οικοδομές. Η ζωή του άλλαξε κυριολεκτικά μέσα σε 30 δευτερόλεπτα.

Αθελά του, ωστόσο, βρέθηκε παράλληλα στο επίκεντρο μιας πολεμικής: για την Αριστερά και τις οργανώσεις αρωγής των μεταναστών ο Μαμουντού έγινε ένα σύμβολο της υποκρισίας του Μακρόν: γιατί ο γάλλος πρόεδρος εφαρμόζει μια από τις σκληρότερες μεταναστευτικές πολιτικές των τελευταίων χρόνων. Και αρκετοί τον καταγγέλλουν ότι εκμεταλλεύτηκε επικοινωνιακά τον Μαμουντού ώστε να δικαιώσει επιτέλους τον όρο «ανθρωπισμός» στο δίπτυχο «ανθρωπισμός και πραγματισμός» που θεωρητικά πρεσβεύει.

Παραδόξως, ένας από αυτούς που έσπευσαν να υπερασπιστούν τον Εμανουέλ Μακρόν ήταν ο Λοράν Ζοφρέν, ο διευθυντής της (αριστερής) «Libération». Εκείνοι που του ασκούν κριτική πρέπει να αναρωτηθούν τι θα έλεγαν αν ο γάλλος πρόεδρος είχε λάβει την αντίθετη απόφαση, σημείωσε καταρχήν. Κι έπειτα, δεν υπάρχει καμία ασυναρτησία στη στάση του: ο ίδιος ξεκαθάρισε ότι απαντά σε μία «σπάνια πράξη, μία πράξη ηρωισμού», με μία «σπάνια απόφαση» –η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Ο Ζοφρέν προτίμησε να σταθεί κάπου αλλού.

Πριν από πέντε χρόνια, ο Μαμουντού ζούσε σε ένα μικρό χωριό του Μάλι, το Γιαγκινέ. «Δεν είχα μέσα, κανέναν να με βοηθήσει. Ο πατέρας μου ήταν απών». Ο αδελφός του, εγκατεστημένος χρόνια στη Γαλλία, τον κάλεσε κοντά του. Πέρασε από την Μπουρκίνα Φάσο, τον Νίγηρα, τη Λιβύη. Εμεινε έναν χρόνο εκεί, «υπέφερε πολύ»: «Μας έπιαναν, μας χτυπούσαν, αλλά δεν έχασα το θάρρος μου». Διέσχισε τη Μεσόγειο με πλοιάριο, κατάφερε να βγει ζωντανός στην Ιταλία. Και από εκεί, με τα χρήματα που του είχε στείλει η οικογένειά του, και ένα χαρτί που είχε πάρει από την ιταλική ακτοφυλακή, ταξίδεψε με τρένο στη Γαλλία. Αόρατος, μέχρι το περασμένο Σάββατο.

«Η ηρωική πράξη του Μαμουντού Γκασαμά δεν έχει καμία σχέση με την κατάστασή του ως παρία ή το αβέβαιο νομικό του καθεστώς. Είναι μια χειρονομία απλής ανθρωπιάς, που μεγεθύνεται από τον κίνδυνο που διέτρεξε. Εκφράζει, χωρίς υπολογισμούς, το αντανακλαστικό της αλληλεγγύης που παρατηρούμε σε όλα τα πλάτη και όλες τις κουλτούρες. Δείχνει, μέσα στην απλότητά του, ότι οι οικουμενικές αξίες δεν έχουν τίποτε το αφηρημένο ή το θεωρητικό.

Υπάγονται αντίθετα σε αυτή την «common decency» για την οποία μιλούσε ο Οργουελ ή και αυτή την ιδέα της αδελφότητας που αναγράφεται στην προμετωπίδα των δημόσιων κτιρίων στη Γαλλία, η οποία δεν έχει εφαρμογή μόνο στους Γάλλους αλλά στο σύνολο του ανθρωπίνου είδους, σαν ένας θεμελιώδης κανόνας της ζωής μας στην κοινωνία. Οχι για να ανοίξουμε διάπλατα τα σύνορα. Αλλά για να αντιμετωπίζουμε εκείνους που βρίσκονται εδώ και εκείνους που έρχονται από αλλού με την έγνοια μιας ισότιμης αξιοπρέπειας. Από αυτήν την έννοια και μόνο μπορούμε να στηλιτεύσουμε την αντίφαση που κηλιδώνει την προεδρική χειρονομία».