Οεπόμενος πόλεμος δεν θα γίνει ούτε για το πετρέλαιο ούτε για το νερό. Θα γίνει για τα σύμβολα. Αυτό φαίνεται να έχει περισσότερο ανάγκη σήμερα η ανθρωπότητα. Ο,τι ακριβώς δηλαδή έσπευδε να αποσείσει τη δεκαετία του 1990, τότε που ενόψει της νέας χιλιετίας οραματιζόμασταν έναν καινούργιο κόσμο, «χωρίς βαρίδια». «Το τέλος των συμβόλων» θυμάμαι να γράφει στο εξώφυλλό του το «Time» (ή το «Newsweek»;) παραμονές του Millennium. Δεν βαριέστε. Συμβολικό, όπως αποδείχθηκε, ήταν κι αυτό.

Γιατί να ‘μαστε πάλι τώρα με το «Je suis Charlie» να έχει γίνει παγκόσμιο σύμβολο – σύνθημα για περισσότερη ελευθερία, έννοια που πριν από μερικά χρόνια θεωρούσαμε ότι είχαμε φθάσει στα όριά της. Η λέξη «σύμβολο» όμως προέρχεται από το ρήμα «συμβάλλω» που προϋποθέτει συμμετοχή. Τι είδους συμμετοχή μπορεί να συνδέει τον Τζορτζ Κλούνεϊ που συστήθηκε ως Charlie λίγο πριν ή λίγο μετά τη δημόσια ερωτική εξομολόγηση στη σύζυγό του στις Χρυσές Σφαίρες και την 22χρονη φοιτήτρια που το ζωγραφίζει στα Τ-shirt της και η οποία όταν τελειώσει το Πανεπιστήμιο θα βρει στην καλύτερη περίπτωση δουλειά σε καφετέρια;

Την απάντηση (και αυτή συμβολική) μου την έδωσε ένα μοναχικό πλακάτ στην πορεία ενότητας στο Παρίσι. «Ενοικιάζεται δυάρι» έγραφε. Και ήταν σαν να επαναλάμβανε ένα παλιό σύνθημα, παραφρασμένο «Ο Θεός πέθανε, ο Μαρξ πέθανε, η νέα χιλιετία είναι στην Eντατική κι εγώ δεν αισθάνομαι πολύ καλά τελευταία». Τελικά, τα στοιχήματα του Millennium πήγαν στον κουβά.