Από το 1970 ώς το 2010, ο Δείκτης Ζωντανός Πλανήτης –που μετρά την εξέλιξη 10.380 πληθυσμών 3.038 ειδών θηλαστικών, πτηνών, ερπετών, αμφιβίων και ψαριών –σημείωσε πτώση κατά 52%.

WWF (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση)

Τα καλοκαίρια συνηθίζουμε να πίνουμε καφέ στη σκιά της φόσας (καμάρα) συζητώντας περί ανέμων και θαλασσών. Συχνά στην παρέα συμμετέχει και ο αναπόφευκτος καθηγητής Παλαιοανθρωπολογίας. Και τότε προκύπτει ένα θερινό «πανεπιστήμιο» με θέματα της επιστήμης του. Με γλαφυρό ύφος μας διηγείται τις τελευταίες έρευνες και απαντάει με χιούμορ αλλά και αυστηρή επιστημονικά ορολογία. Αλλοτε για τα μιμίδια και τους πιθήκους της Ιαπωνίας. Αλλοτε για τις τρεις αναδύσεις του νησιού. Και άλλοτε για το tiktaalik rose που γεφύρωσε τη μετάβαση από τα ψάρια στα ερπετά. Μεταξύ μας, υποπτεύομαι, ότι εκτιμά κάπως περισσότερο τα πιθηκάκια, τους ουραγκοτάγκους και τους χιμπαντζήδες παρά τους Homo Sapiens… Και μεταξύ μας, πάλι, έχει δίκιο.

Φέτος λοιπόν, αφού μας αποκάλυψε τη διαπίστωση της ύπαρξης του μεσανθρώπου, ενός είδους μεταξύ του ανθρώπου της Χαϊδελβέργης και των παρόντων στην παρέα, μας πληροφόρησε ότι τα τελευταία χρόνια η συζήτηση στους κύκλους του περιστρέφεται στην πιθανότητα να έχουμε εισέλθει για τα καλά στην περίοδο της έκτης εξαφάνισης. Ο τίτλος και μόνο προκάλεσε πλήθος ερωτήσεων.

Μάθαμε λοιπόν ότι οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει πέντε εξαφανίσεις του μεγαλύτερου μέρους των ειδών τα τελευταία 450 εκατομμύρια χρόνια. Οι λόγοι που εξαφανίστηκε σχεδόν η ζωή στον ταλαίπωρο και ανυπεράσπιστο πλανήτη μας ήταν διάφοροι. Αλλοτε ήταν αστρονομικοί –πτώση μεγάλου αστεροειδούς. Αλλοτε έκρηξη σούπερ ηφαιστείου, που σκέπασε τη Γη μας με σωματίδια τέφρας για πολλά χρόνια με τα γνωστά αποτελέσματα και άλλοτε με την έκλυση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακος, που δηλητηρίασε τα ύδατα των ωκεανών. Για να καταλάβετε το μέγεθος της καταστροφής, στη χειρότερη από τις πέντε εξαφανίσεις το 95% των θαλάσσιων ειδών και το 70% των ειδών που κατοικούσαν στη στεριά έπαψαν να υπάρχουν. Παράδειγμα οι δεινόσαυροι που χάθηκαν ανεπιστρεπτί πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια.

Γενικά οι εξαφανίσεις χαρακτηρίζονται ως τέτοιες, όταν πεθαίνουν από 50% και άνω των ειδών και σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Η φύση από μόνη της εξαφανίζει και παράγει νέα είδη, μέσα από τη διαδικασία της φυσικής επιλογής, αλλά σε χρονικά διαστήματα και ρυθμούς πολύ πιο χαμηλούς. Τα τελευταία λοιπόν χρόνια, είπε, όλο και περισσότεροι εκτιμούν ότι έχουμε εισέλθει στην περίοδο που προετοιμάζει την έκτη εξαφάνιση. Κακό που μας βρήκε, είπε ο ένας. Και πότε θα γίνει; ρώτησε η άλλη. Και σε τι θα οφείλεται; ρώτησε ο τρίτος.

Αυτή τη φορά θα είναι ο άνθρωπος και οι δραστηριότητές του που θα προκαλέσουν τον αφανισμό του, αφού πρώτα αφανίσουν τα είδη της διατροφικής αλυσίδας. Κι αυτό θα συμβεί σε 10 ή 100 ή 1.000 χρόνια και απότομα.

Οι δραστηριότητες που προκαλούν τις κατακλυσμικές μεταβολές είναι πολλές. Εχουν σχέση με την ενέργεια, την αποψίλωση των δασών, την υπεραλίευση, τη δημογραφική εξέλιξη και άλλες επικερδείς δραστηριότητες.

Γυρνώντας στην Αθήνα, διαβάσαμε τα αποτελέσματα της μελέτης του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση. Για το μέλλον των ειδών και του καταστροφέα τους. Σε 40 χρόνια ο άνθρωπος εξαφάνισε τα μισά άγρια ζώα του πλανήτη.

Μελαγχολήσαμε. Υστερα από 20 χρόνια παγκόσμιας κινητοποίησης για τη σωτηρία του πλανήτη από τη διεθνή κοινότητα (Διάσκεψη του Κιότο) δεν είχαμε αποτέλεσμα. Ο άνθρωπος πιεζόμενος για διαρκή αύξηση κερδών τόσο από τα κράτη και τις εταιρείες όσο και από το οργανωμένο έγκλημα που ανθεί και στο θέμα της «προστασίας» του πλανήτη, αποδεικνύεται ανίκανος να τιθασεύσει την απληστία του και τις ανάγκες του.

Ισως τελικά ο νομπελίστας καθηγητής της συμπεριφοράς των ζώων Κόνραντ Λόρεντς να είχε δίκιο. Τότε που ισχυριζόταν ότι ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος από το πιο πολύτιμό του όργανο –τον εγκέφαλο –να εξαφανίσει όχι μόνο το ζωικό βασίλειο, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.

Τελευταία Νέα