28η Οκτωβρίου 2011: Η παρέλαση που δεν έγινε

Είναι η μόνη παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου που θα περάσει στα πολιτικά χρονικά. Κι αυτό γιατί δεν έγινε. Είναι ημέρα Παρασκευή, του σωτηρίου έτους 2011, και ο Κάρολος Παπούλιας με τον Πάνο Μπεγλίτη, Πρόεδρος της Δημοκρατίας και υπουργός Αμυνας, είναι εγκλωβισμένοι στην εξέδρα των επισήμων με θέα τον Θερμαϊκό καθώς «κόκκινοι» και «μαύροι» διαδηλωτές έχουν κατέβει στην άσφαλτο και συγκλίνουν προς το μέρος τους, ευρισκόμενοι σε απόσταση μόλις εβδομήντα μέτρων. Ανατομία μιας ημέρας που, τελικά, έριξε την κυβέρνηση Παπανδρέου. Ο παρ’ ολίγον παρών στη Θεσσαλονίκη τότε πρωθυπουργός επηρεάστηκε τόσο από τα γεγονότα που αποφάσισε ότι έπρεπε να πάει τη χώρα σε δημοψήφισμα

«Καλά δεν ντρεπόσαστε;»

Το τηλεφώνημα ήρθε από τον Σωτήρη Λύτρα. Ως γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου χειριζόταν τα της εκπροσώπησης της κυβέρνησης στις εξέδρες επισήμων των παρελάσεων. Ο Πάνος Μπεγλίτης θα είχε αυτόν τον ρόλο στις παρελάσεις της Θεσσαλονίκης. Εκεί θα κορυφώνονταν και οι εορτασμοί με την καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση. Ως υπουργός Αμυνας, ο Μπεγλίτης ήταν αναμενόμενο να ανέβει στη συμπρωτεύουσα. Αυτό που δεν ήταν εντελώς αναμενόμενο ήταν το κλίμα. Πληροφορίες της Αστυνομίας αλλά και η εικόνα που υπήρχε γενικά στην κυβέρνηση ήταν ότι η συμπρωτεύουσα έβραζε. Ενα περίεργο και ετερόκλητο μείγμα φιλάθλων του Ηρακλέους, αποστράτων και απολυμένων των κοινωνικών υπηρεσιών του Δήμου Θεσσαλονίκης είχε δημιουργήσει μια εκρηκτική ατμόσφαιρα. Στο μείγμα προστίθεται και η αναστάτωση από τις δικαστικές περιπέτειες του περιφερειάρχη Παναγιώτη Ψωμιάδη έναν χρόνο μετά την εκλογή του. Ο κίνδυνος της έκπτωσης του Πανίκα αρχίζει να διαγράφεται.

Ο συνδυασμός αυτός πληροφοριών εξηγεί μια απουσία. Ο Αγιος Δημήτριος εορτάζεται την Τετάρτη 26 του μηνός. Η μαθητική παρέλαση είναι στις 27. Και η στρατιωτική παρέλαση είναι στις 28 Οκτωβρίου, ημέρα Παρασκευή. Ο αρχικός σχεδιασμός είναι να ανέβει και ο Γιώργος Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη αυθημερόν. Ο τότε πρωθυπουργός επρόκειτο να παραστεί στην παρέλαση πλάι στον Μπεγλίτη με τον οποίο συνδέεται μια δεκαπενταετία, από εποχής που υπουργείου Εξωτερικών, και στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια. Αλλά το κλίμα είναι κακό. Και ο Παπανδρέου δεν ανεβαίνει. Εχοντας επιστρέψει από τις Βρυξέλλες – όπου η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει ένα δεύτερο PSI, μετά το πρώτο κούρεμα του Ιουλίου της ίδιας χρονιάς – ο πρωθυπουργός πηγαίνει να ξεκουραστεί στην Κρήτη. Η διευθέτηση του χρέους είναι σε θετική κατεύθυνση. Είναι ένα καλό νέο που η κυβέρνηση περιμένει να το δει να αναπαράγεται στα ΜΜΕ και να συντελεί στη βελτίωση της ατμόσφαιρας. Ωστόσο, η μιντιακή υποδοχή δεν είναι θετική και αυτό ρίχνει λάδι σε μια θεωρία συνωμοσίας που «τρέχει» στο παπανδρεϊκό στρατόπεδο και θέλει τα μεγάλα συμφέροντα να αντιτίθενται για δικούς τους λόγους στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Κατά τραγική ειρωνεία, τη θεωρία αυτή θα επικαλεστεί ο ίδιος ο Παπανδρέου στη νυχτερινή εμφάνιση ενώπιον του «G20» των Καννών, ενώπιον Μέρκελ και Σαρκοζί, μια εβδομάδα αργότερα. Ούτε θα πείσει ούτε θα εισακουστεί.

Πολιούχος πολιορκημένος

Οταν αποφασίζεται να μην ανέβει τελικά ο Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη αλλά να πάει σε ένα ριζόρτ μεγάλης αλυσίδας ξενοδοχείων κοντά στο Ηράκλειο, κανείς δεν έχει συναίσθηση ότι σε ένα δεκαήμερο δεν θα είναι πια πρωθυπουργός. Πείσμων, αλλά έχοντας και αίσθηση των απαιτήσεων του χαρτοφυλακίου του, ο Μπεγλίτης πηγαίνει στη Θεσσαλονίκη και παίρνει μια πρώτη γεύση του κλίματος στον περίβολο της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Πίσω από τις κορδέλες στον δρόμο βρίσκονται απολυμένοι των κοινωνικών υπηρεσιών του Δήμου Θεσσαλονίκης που φωνάζουν πολιτικά συνθήματα κατά του Μνημονίου. Ο υπουργός Αμυνας θα πει στα όρθια δυο κουβέντες μαζί τους. Στον περίβολο όμως είναι ένα περίεργο μείγμα αποστράτων, μελών παραστρατιωτικών οργανώσεων, φιλάθλων του Ηρακλέους και χρυσαυγιτών, οι οποίοι βρίζουν χυδαία τον Μπεγλίτη με τη γνωστή ποδοσφαιρική ορολογία.

Μέσα στην εκκλησία, ο Μπεγλίτης δέχεται την υποστήριξη του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ανθιμου. Και βρίσκει τους βουλευτές της ΝΔ Κώστα Γκιουλέκα, Γιάννη Ιωαννίδη και άλλους που, καλά πληροφορημένοι για τις διαθέσεις του πλήθους, έχουν μπει από την πίσω πόρτα. Στη λειτουργία κανείς δεν είναι συγκεντρωμένος. Ολοι σκέφτονται πώς θα βγει ο υπουργός Αμυνας για να πάει στο αυτοκίνητό του. Στο τέλος γίνεται μια μίνι σύσκεψη, ενώπιον του Ανθιμου, οπότε προτείνεται στον Μπεγλίτη να φύγει από την πίσω πόρτα. Αρνείται. Με λίγη καθυστέρηση, βγαίνει από μπροστά και γίνεται δεκτός με ένα μπαράζ από ύβρεις για τον ίδιο και την οικογένειά του. Σταματάει, πλησιάζει τους συγκεντρωμένους και τους απευθύνει τη φράση: «Καλά, δεν ντρεπόσαστε;».

Ο πλωτάρχης

της Χρυσής Αυγής

Η ανικανότητα της Αστυνομίας να χειριστεί την κατάσταση έχει ήδη γίνει φανερή. Αλλά το 48ωρο που ακολουθεί δεν θα γίνει τίποτε για να διασφαλιστεί η στρατιωτική παρέλαση. Ο Μπεγλίτης είναι ενοχλημένος – αλλά είναι πιο ενοχλημένος από το γεγονός ότι δεν δέχεται ούτε ένα τηλεφώνημα κυβερνητικής συμπαράστασης, με μεγάλο απόντα τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Χρήστο Παπουτσή. Ο μόνος που του τηλεφωνεί είναι ο αντιπρόεδρος τότε της κυβέρνησης Θεόδωρος Πάγκαλος. Η αναταραχή σε Δήμο και Περιφέρεια Θεσσαλονίκης δεν έχει να κάνει με το υπουργείο Αμυνας. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους αποστράτους και τις παραστρατιωτικές οργανώσεις. Αυτή τείνει να λάβει τα χαρακτηριστικά βεντέτας. Από το καλοκαίρι, ο Μπεγλίτης έχει φωνάξει στο γραφείο του στο Πεντάγωνο τις ενώσεις αποστράτων. Τους ζητάει καλύτερο συντονισμό με το υπουργείο και τους υπενθυμίζει ότι χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό του. Τα υβριστικά σχόλια για την ηγεσία του υπουργείου Αμυνας και την κυβέρνηση στις ιστοσελίδες των αποστράτων δεν συνάδουν με αυτήν την πραγματικότητα. Παρ’ όλα αυτά, οι περικοπές στις απολαβές των ενστόλων έχουν οξύνει την κατάσταση.

Μερικές εβδομάδες νωρίτερα, ενώ ο Μπεγλίτης είναι επί ώρες στη Βουλή απαντώντας σε επερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ για το άνοιγμα στο Ισραήλ, συμβαίνει ένα πρωτοφανές γεγονός. Απόστρατοι διαμαρτυρόμενοι για τις περικοπές εισβάλλουν στο Πεντάγωνο. Η έρευνα θα δικαιολογήσει μετά την εντύπωση ότι υπήρξε βοήθεια από μέσα. Θα ταυτοποιήσει επίσης πρόσωπα με κεντρικό ρόλο στην «άλωση» του υπουργείου Αμυνας – μεταξύ αυτών ένας απόστρατος πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού, γνωστός πλέον ως ενεργό στέλεχος της Χρυσής Αυγής στον Πειραιά. Η ημέρα είναι, πάντως, σουρεαλιστική, με τον τότε αρχηγό ΓΕΣ αντιστράτηγο Φραγκούλη Φράγκο να απευθύνεται στους εισβολείς στο προαύλιο του Πενταγώνου σε μια προσπάθεια να τους κατευνάσει. Η κυβέρνηση θα το δει ως «σόου» του αρχηγού ΓΕΣ. Ηδη υπάρχει η αίσθηση ότι ο Φράγκος κάνει προσωπικό παιχνίδι και έχει μεγάλες φιλοδοξίες, ενώ έχει ανοίξει και απευθείας δίαυλο με την Προεδρία της Δημοκρατίας όπου έχει επαφή με τον Κάρολο Παπούλια. Σε αυτό έχει συμβάλει και ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος, ο κορυφαίος διπλωμάτης που είναι επικεφαλής του γραφείου του Προέδρου, και έχει συνυπηρετήσει στο παρελθόν με τον Φράγκο στην ελληνική πρεσβεία στην Αγκυρα.

«Μαυροκόκκινα» συνθήματα

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ξανά στα γεγονότα της Θεσσαλονίκης, την Τετάρτη 27 Οκτωβρίου ο Μπεγλίτης είναι σε «λευκή απεργία» στα των παρελάσεων. Αρνείται να πάει στη μαθητική παρέλαση. Περιορίζεται να δώσει ξίφη στους Ευέλπιδες σε εκδήλωση χωρίς παρατράγουδα. Την επομένη, ο υπουργός Αμυνας υποδέχεται στην έδρα του Τρίτου Σώματος Στρατού τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον ενημερώνει για την ατμόσφαιρα στη Θεσσαλονίκη που είναι τοξική. Ο Κάρολος Παπούλιας είναι ανήσυχος. Μπαίνουν στα αυτοκίνητα και πηγαίνουν στην κεντρική εξέδρα των επισήμων, στην παραλιακή λεωφόρο με θέα τον Θερμαϊκό όπου αντιμετωπίζουν μια πρωτοφανή ατμόσφαιρα. Από την απέναντι πλευρά, ένα αγριεμένο πλήθος έχει συσσωρευθεί πίσω από τις κορδέλες στα πεζοδρόμια. Από τη μία είναι οι «κόκκινοι» με επικεφαλής τον βουλευτή Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Τάσο Κουράκη που τον αναγνωρίζουν από την εξέδρα χάρη στο γνωστό του κοτσιδάκι. Από την άλλη, από δεξιά είναι οι «μαύροι» – χρυσαυγίτες, απόστρατοι, παρακρατικοί και άλλοι. Οι ομάδες είναι χωριστές. Αλλά τα συνθήματα για κατοχική κυβέρνηση και άλλα δημοφιλή θέματα της εποχής εκείνης συγκλίνουν.

Στην εξέδρα ο Παπούλιας είναι ενοχλημένος και στενοχωρημένος να ακούει τέτοια πράγματα ενώ είχε πολεμήσει τους Γερμανούς στην Κατοχή «παιδάκι» πριν κλείσει τα 18. Η ώρα περνάει και στην εξέδρα επικρατεί πρώτα ανησυχία και μετά αναποφασιστικότητα. Το πλήθος φωνάζει όλο και πιο δυνατά. Και σε μια στιγμή σπρώχνει τις κορδέλες και τα κιγκλιδώματα και κατεβαίνει στην άσφαλτο. Η Αστυνομία της Θεσσαλονίκης δεν ξέρει τι να κάνει. Κατεύθυνση από την Αθήνα δεν δίνεται. Ο επικεφαλής της Ασφάλειας της Προεδρίας της Δημοκρατίας ζητάει να κληθούν τα ΜΑΤ, αλλά ο Μπεγλίτης το απορρίπτει ως πολιτικά απαράδεκτο και επιχειρησιακά επικίνδυνο. Οταν θα επιστρέψει στην Αθήνα θα έχει ένα εξαιρετικά έντονο τηλεφώνημα με τον τότε υπουργό Προστασίας του Πολίτη Χρήστο Παπουτσή. Οι ανώτεροι αξιωματικοί του Στρατού είναι συνοφρυωμένοι αλλά έτσι κι αλλιώς είναι υποχρεωμένοι να κάθονται και να ακούνε, αφού δεν έχουν αρμοδιότητα.

«Πάμε να φύγουμε»

Οταν «κόκκινοι» και «μαύροι» συγκλίνουν στα εβδομήντα μέτρα από την εξέδρα, λαμβάνεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον υπουργό Αμυνας η απόφαση να μη γίνει η παρέλαση. «Πάμε να φύγουμε», λένε, και είναι μια κουβέντα έτσι όπως είναι περικυκλωμένοι. Τελικώς, η ασφάλεια του Προέδρου «επιτάσσει» ένα VW τύπου Passat της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, στο οποίο μπαίνουν ο Παπούλιας, ο Μπεγλίτης, ο οδηγός του Προέδρου και ένας αστυνομικός του. Στο μεταξύ ο πρωθυπουργός – που είναι στην Κρήτη – έχει αναζητηθεί τηλεφωνικά από τον υπουργό Αμυνας. Αρχικά δεν βρίσκεται αλλά σε λίγο τηλεφωνεί πίσω και μιλάει με τον Παπούλια και τον Μπεγλίτη, λαμβάνοντας ενημέρωση για την κατάσταση. Είναι Παρασκευή. Μέχρι την Κυριακή ο Γιώργος Παπανδρέου θα έχει αποφασίσει να τραβήξει το – μοιραίο όπως θα αποδειχθεί – χαρτί του δημοψηφίσματος. Τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου ενημερώνει σχετικά την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ που μένει άφωνη. Την Τρίτη 1 Νοεμβρίου, πριν από το Υπουργικό Συμβούλιο, συνεδριάζει το ΚΥΣΕΑ και επιφέρει αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος. Ο Φραγκούλης Φράγκος δεν θα γίνει αρχηγός ΓΕΕΘΑ παρά τις αναγνωρισμένες επιχειρησιακές του ικανότητες. Θα γίνει όμως υπηρεσιακός υπουργός Αμυνας στην κυβέρνηση Πικραμμένου οκτώ μήνες αργότερα.

Το ΚΥΣΕΑ θα τροφοδοτήσει επί μήνες τις φήμες περί πραξικοπήματος. Κι αυτό γιατί δίνει την εντύπωση ότι γίνεται άρον άρον μετά τις παρελάσεις και προτού ο Παπανδρέου φύγει για τις Κάννες. Λες και κάτι συμβαίνει στην κορυφή του στρατεύματος που πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα. Ο Μπεγλίτης επιμένει ότι ήθελε να το κάνει από το καλοκαίρι για να διορθώσει τις κρίσεις που είχε πραγματοποιήσει ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης μερικές εβδομάδες πριν από τις εκλογές του 2009. Αλλά τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο γίνεται χαμός με τους Τούρκους λόγω των ερευνών των Κυπρίων για αέριο. Σε ένα ταξίδι λεπτών χειρισμών – που δεν θα δημοσιοποιηθούν – ο υπουργός Αμυνας πάει στο Ισραήλ και συζητάει με την κυβέρνηση Νετανιάχου σενάρια για την περίπτωση που οι Τούρκοι προσπαθήσουν να παρέμβουν στις πλατφόρμες όπως στις βραχονησίδες των Ιμίων. Δεν είναι ώρα για αλλαγές στο Πεντάγωνο. Η έρευνα για την εισβολή των αποστράτων στο Πεντάγωνο δεν θα οδηγήσει σε διώξεις από την Εισαγγελία. Κι ένα περιστατικό που συμβαίνει εν αγνοία των Παπούλια και Μπεγλίτη – τα υβριστικά και εθνικιστικά συνθήματα Ευέλπιδων που επιστρέφουν στο πούλμαν – θα έχει συνέχεια στη Σχολή Ευελπίδων, όπου θα έχουμε χουντικό ρετρό.