Αναζήτηση
Τον τελευταίο καιρό, όλο και συχνότερα εμφανίζονται πληροφορίες περί αύξησης του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ. Τα επιχειρήματα που διασταυρώνονται ένθεν κακείθεν παρουσιάζουν ποικίλο βαθμό σοβαρότητας. Στην προσπάθειά μου να συμβάλω στον προβληματισμό για να ληφθεί από τους υπευθύνους μια σωστή για το πανεπιστήμιο απόφαση, θα καταθέσω μερικές διαπιστώσεις:
1. Αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση, με πρωτοβουλία του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή, πολλοί έλληνες επιστήμονες διευκολύνθηκαν να έλθουν από την αλλοδαπή και να στελεχώσουν τα τέσσερα τότε μεγάλα ΑΕΙ: πανεπιστήμια Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Πολυτεχνείο Αθήνας. Οι δάσκαλοι αυτοί, από πέρυσι, έχουν αρχίσει να συνταξιοδοτούνται –το 2015 θα έχει ολοκληρωθεί η συνταξιοδότηση του 95% και πλέον.
2. Προκήρυξη νέων θέσεων για διορισμό νέων επιστημόνων για τους οικονομικούς λόγους που είναι σε όλους μας γνωστοί δεν γίνεται και δεν προβλέπεται να γίνει μέχρι και το 2016. Στο Τμήμα Βιολογίας, π.χ., συνταξιοδοτούνται κατ’ έτος αρκετά μέλη ΔΕΠ που δεν αναπληρώνονται ούτε δημιουργούνται νέες θέσεις. Ετσι το επιχείρημα ότι η παράταση του ορίου ηλικίας των υπηρετούντων μελών ΔΕΠ θα παρεμποδίσει τον διορισμό νέων επιστημόνων είναι τουλάχιστον αίολο.
3. Λόγω της μη αναπλήρωσης των συνταξιοδοτουμένων η υλοποίηση του προγράμματος σπουδών των διαφόρων τμημάτων παρουσιάζει ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα. Ηδη οι γενικές συνελεύσεις διαφόρων τμημάτων άρχισαν να αποφασίζουν την αναστολή της διδασκαλίας μαθημάτων που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών.
4. Ο αριθμός των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, για το οποίο έχω στοιχεία, με διάφορες νομοθετικές ρυθμίσεις και υπό την εύλογη κοινωνική πίεση λόγω της οικονομικής κατάστασης, αυξάνεται σημαντικά. Στο Τμήμα Βιολογίας, π.χ., οι εισακτέοι είναι 100, αλλά το επόμενο έτος θα εγγραφούν περισσότεροι από 160.
5. Η συνταξιοδότηση των μελών ΔΕΠ των πανεπιστημίων στα 67 έτη είναι σήμερα αντιοικονομική αν κανείς σταθμίσει ότι η πολύχρονη, πολυεπίπεδη και πολυδάπανη εκπαίδευση ενός καθηγητή διαρκεί συνήθως με εντατικούς ρυθμούς, μέχρι το τεσσαρακοστό έτος. Επιστήμονες με τεράστια γνώση και πείρα, για την απόκτηση των οποίων ξοδεύτηκαν από την κοινωνία αρκετά χρήματα, συνταξιοδοτούνται. Οι γνώσεις αυτές είτε παραμένουν αδρανείς είτε παρέχονται στον ιδιωτικό τομέα. Μοντέλο καθαρά ελληνικό καθότι, ως γνωστόν, στα αμερικανικά πανεπιστήμια τα οποία «διάφοροι σοφοί» θέλουν άκριτα να μιμηθούν δεν υφίσταται όριο ηλικίας, όπως υπάρχει στη χώρα μας.
6. Από την αύξηση του ορίου ηλικίας δεν προκαλείται καμία δημοσιονομική δαπάνη, διότι ούτως ή άλλως η σύνταξη ύστερα από τριάντα πέντε και πλέον χρόνια υπηρεσίας είναι ακόμη στα ίδια περίπου επίπεδα με τον μισθό, αν προσθέσει κανείς τις επιχορηγήσεις των Ταμείων. Επιπρόσθετα, θα μετατεθεί τουλάχιστον μία τριετία η χορήγηση του εφάπαξ. Το πόσοι θα μείνουν δεν επηρεάζει σε καμία περίπτωση το πόσοι θα διοριστούν. Απλώς θα υπάρχει μεγαλύτερη κρίσιμη μάζα στα ΑΕΙ, κάτι που είναι αιτούμενο επί χρόνια.
7. Πρόβλημα χώρων και εγκαταστάσεων, τουλάχιστον στα μεγάλα πανεπιστήμια, δεν υφίσταται. Επιπρόσθετα, η διεκδίκηση ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων από έμπειρους επιστήμονες θα αποφέρει χρήματα στα πανεπιστήμια που παρακρατούν ως overhead το 15% από την όποια επιχορήγηση.
8. Ευτυχώς, οι διοικητικές θέσεις στα πανεπιστήμια είναι αιρετές, που σημαίνει ότι η αρχαιότητα είναι μία παράμετρος άνευ σημασίας. Είμαι βέβαιος ότι οι εκλέκτορες νηφάλια μπορούν να αποφασίζουν για την εκλογή των καταλλήλων σε κάθε θέση.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος και εφόσον δεν υπάρχουν δεύτερες σκέψεις, που εγώ τουλάχιστον δεν θέλω να πιστεύω, υπάρχουν τρεις κατά τη γνώμη μου λύσεις
Α. Παράταση του ορίου ηλικίας μέχρι το 69ο ή το 70ό έτος. Ενέργεια στην οποία προχωρούν πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.
Β. Κανονική συνταξιοδότηση των μελών ΔΕΠ, παραμένοντας όμως στις θέσεις τους και ασκώντας πλήρως τα καθήκοντα τους μέχρι να διοριστεί ο αντικαταστάτης τους.
Γ. Κανονική συνταξιοδότηση αλλά με νομοθετημένο δικαίωμα για προπτυχιακή και μεταπτυχιακή διδασκαλία, καθώς και διεξαγωγή ερευνητικού έργου χωρίς χρονικό περιορισμό. Η λύση αυτή εφαρμόζεται στη συντριπτική πλειονότητα των μεγάλων αμερικανικών πανεπιστημίων.
Ποια λύση θα επιλεγεί, εναπόκειται στους πολιτικούς. Είναι όμως αναγκαίο να γίνει απολύτως κατανοητό ότι η νομοθετική ρύθμιση της λύσης που θα επιλέξουν πρέπει να είναι άμεση, διότι οι συνέπειες της αδιαφορίας είναι μεγάλες και ο κίνδυνος πλήρους απαξίωσης και κατάρρευσης της δημόσιας ανώτατης παιδείας υπαρκτός.
Ο Εμμανουήλ Γ. Φραγκούλης είναι καθηγητής Βιοχημείας, πρόεδρος του Τμήματος Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
