Δρόμοι

Οι φιλόσοφοι…

… έλεγε ο Μαρξ, περνούν τον καιρό τους προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τον

κόσμο, όμως αυτό που έχει σημασία είναι να τον αλλάξουμε. Δεν είμαστε βέβαιοι

αν είχε δίκιο που έκανε αυτή τη διάκριση. Γιατί οι φιλόσοφοι πράγματι αλλάζουν

τον κόσμο, με πολλούς τρόπους.

Ένα άτεκνο…

… ζευγάρι που κάνει εξωσωματική γονιμοποίηση, ένας νέος που αρνείται να

τρώει πτώματα, ένα ζευγάρι ομοφυλoφίλων που ενώνονται με πολιτικό γάμο, όλοι

αυτοί, επηρεάζονται στη ζωή τους από φιλοσοφικά ζητήματα: Άραγε το έμβρυο

αποτελεί ένα πρόσωπο; Μπορούμε να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα σε ανθρώπους και

ζώα; Ποιοι έχουν δικαίωμα στην ισότητα; Υπάρχουν πολλά βιβλία που γράφουν για

τη φιλοσοφία, αλλά ο Νίκολας Φερν έγραψε ένα που, όπως επισημαίνει η εφημερίδα

«Ιντιπέντεντ», είναι ίσως το πιο κατάλληλο για εκείνους που, μολονότι

ενδιαφέρονται για τη φιλοσοφία, η οκνηρία τους δεν θα τους επέτρεπε ποτέ να

την αναζητήσουν στα πρωτότυπα κείμενα των φιλοσόφων. Το βιβλίο «Φιλοσοφία»

είναι χωρισμένο σε τρία τμήματα: «Ποιος είμαι;», «Τι ξέρω;», «Τι να κάνω;». Το

πρώτο ασχολείται με τα ζητήματα του εαυτού. Είναι άραγε ο νους κάτι σαν

κομπιούτερ; Μπορούν τα κομπιούτερ να σκέφτονται; Ο συγγραφέας βάζει να του

μιλήσουν μερικοί που θεωρούνται αυθεντίες στον τομέα τους: ο Τζέρι Φόντορ που

έχει διατυπώσει τη θεωρία πως το μυαλό λειτουργεί σαν κομπιούτερ, ο Τζον Σερλ

που είναι ο αντίπαλος του Φόντορ και ο χαρισματικός δαρβινιστής φιλόσοφος

Ντάνιελ Ντένετ.

Το «Τι ξέρω»…

… πραγματεύεται τα αιωνίως ενοχλητικά ζητήματα της αλήθειας και το αν οι

ιδέες υπάρχουν έμφυτες στον νου. Μιλούν ο Νόαμ Τσόμσκι, ο Ρίτσαρντ Ρόρτι και ο

Κόλιν Μακγκίν, αρχηγός της «νέας μυστηριακής» σχολής, ένας μελαγχολικός

φιλόσοφος που πιστεύει πως ο εγκέφαλός μας είναι τέτοιος που δεν έχει τη

δυνατότητα να κατανοήσει τις βαθύτερες αλήθειες. Στο «Τι να κάνω;», ο Φερν

μιλάει με τον μακαρίτη Μπέρναρντ Ουίλιαμς για την «ηθική τύχη» (άραγε πόσο

ένοχος είναι ένας οδηγός που σε μια στιγμιαία απροσεξία σκοτώνει ένα παιδάκι;)

και με τον Πίτερ Σίνγκερ για τα δικαιώματα των ζώων.

Τα όρια…

… της φιλοσοφίας γίνονται ολοένα και πιο ακαθόριστα, καθώς οι πρόοδοι της

τεχνολογίας μεταβάλλουν συνεχώς τη φύση των φιλοσοφικών ζητημάτων. Επιστήμονες

λένε πως ήδη έχουν αρχίσει να διακρίνουν στον εγκέφαλο τις δομές που

υποστηρίζουν μερικές νοητικές λειτουργίες. Πλησιάζουμε άραγε στην εποχή που η

επιστήμη θα κάνει τη φιλοσοφία ντεμοντέ; Ίσως. Μα δεν θα πάψουμε ποτέ να

νοσταλγούμε πρωτότυπους φιλοσόφους σαν τον Εμπεδοκλή. Ο Ακραγαντίνος

παρουσιαζόταν στον κόσμο ντυμένος με πορφύρα, με ζώνη χρυσή, με χάλκινα

σαντάλια στα πόδια και δελφικό στέμμα στο κεφάλι. Πίστευε στην ενότητα των

όντων, που τα κινούσαν δύο αντίθετες δυνάμεις, ο έρωτας (φιλότης) και το μίσος

(νείκος). Ο ίδιος «θυμόταν» να είχε υπάρξει αγόρι και κορίτσι, πουλί, ψάρι,

φυτό.