Με τον πρόεδρο Μπους στο τραπέζι, οι «ειδικοί» που δίνουν μια νικηφόρο

ερμηνεία σε όλες τις ενέργειές του, δεν χρειάστηκε να χαμηλώσουν τον πήχυ των

προσδοκιών σχετικά με την έκβαση της συνάντησης της G8 στη Σκωτία. Οποιαδήποτε

συμφωνία θα εθεωρείτο σημαντικό επίτευγμα και η διαγραφή του εξωτερικού χρέους

των φτωχότερων χωρών παγκοσμίως -χάρη στην ηγεσία της Μεγάλης Βρετανίας -είναι

ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη.

Δεν αρκεί

H συμφωνία των Οκτώ πλουσιότερων χωρών του κόσμου για τη διαγραφή του χρέους

είναι σημαντικό γεγονός, αλλά δεν πρέπει να παρασυρόμαστε από τη μεγαλοψυχία

της χειρονομίας: μεγάλο μέρος του χρέους δεν θα ξεπληρωνόταν, ούτως ή άλλως.

Επιπλέον, απαιτείται μία ακόμη πιο «γενναία» διαγραφή χρέους, που θα αφορά

περισσότερες χώρες και περισσότερο χρέος. Αυτή η διαγραφή, όμως, πρέπει να

θεωρηθεί μόνο η αρχή. Όπως η ίδια η Μεγάλη Βρετανία έχει επισημάνει, οι

αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται περισσότερη βοήθεια και πιο δίκαιο διεθνές

εμπορικό καθεστώς.

Όπως ίσως ήταν αναμενόμενο, το ΔΝΤ έχει προσπαθήσει να συγκρατήσει τον διεθνή

ενθουσιασμό γι’ αυτή τη γενναιοδωρία. Νέες μελέτες, προειδοποιεί, δείχνουν ότι

η οικονομική ενίσχυση γενικά δεν οδηγεί στη γρηγορότερη ανάπτυξη. Αυτό

ανακούφισε την κυβέρνηση Μπους, η οποία υποστηρίζει ότι έχει δώσει τόσα

χρήματα όσα οι «δημοσιονομικές διαδικασίες» τής επιτρέπουν. H πλουσιότερη χώρα

παγκοσμίως που προσέφερε αφειδώς στους πλουσιότερους πολίτες της μία σειρά

φορολογικών περικοπών, αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, τώρα λέει

ότι δεν αντέχει οικονομικά να ξοδέψει περισσότερα για την οικονομική ενίσχυση

των φτωχών.

Ακόμα και μετά τις αυξήσεις στην ετήσια βοήθεια που υποσχέθηκε ο Μπους κατά τη

συνεδρίαση των Ηνωμένων Εθνών στο Μοντερέι του Μεξικού το 2002, οι Ηνωμένες

Πολιτείες δίνουν κάτι λιγότερο από το 1/4 της βοήθειας (0,7% του ΑΕΠ) που

έχουν δεσμευθεί να προσφέρουν. Τώρα, το ΔΝΤ δίνει την ακόλουθη διαβεβαίωση:

«Μπορείτε να είστε φιλάργυροι, μπορείτε να μην ανταποκρίνεστε στις υποχρεώσεις

σας. Τα χρήματα πιθανώς δεν θα είχαν κάνει ιδιαίτερη διαφορά».

Φυσικά, δεν ξοδεύονται σοφά όλα τα χρήματα της ξένης ενίσχυσης. Το ίδιο όμως

πράγμα ισχύει για τα χρήματα που ξοδεύονται, για παράδειγμα, στην άμυνα. Ακόμα

και αν Αμερικανοί δεν έχουν εξαπατηθεί από τους προμηθευτές του υπουργείου

Άμυνας, όπως η Halliburton, είναι σαφές ότι τα χρήματα που δαπανώνται στο Ιράκ

δεν έχουν «αγοράσει» την ειρήνη και την ασφάλεια στη Μέση Ανατολή. Κανένας,

όμως, δεν υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να μειώσουν τις αμυντικές τους

δαπάνες.

Σημαντικά βήματα

H παγκόσμια απήχηση του συνθήματος «κάντε τη φτώχεια παρελθόν» δείχνει πως

τελικά το ζήτημα της φτώχειας στον Τρίτο Κόσμο έχει «χτυπήσει» μια ευαίσθητη χορδή

Στόχος πρέπει να είναι η βελτίωση της αποδοτικότητας της διακυβέρνησης, για να

εξασφαλισθεί ότι παίρνουμε τη μεγαλύτερη δυνατή αξία από αυτό που ξοδεύουμε.

Σε αυτόν τον τομέα έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια. H

Παγκόσμια Τράπεζα, για παράδειγμα, έχει διαθέσει περισσότερα χρήματα στις

χώρες που αποδεδειγμένα έχουν ξοδέψει τα χρήματα με περίσκεψη. Έχει δοκιμάσει

νέους τρόπους «μεταφοράς» της ενίσχυσης, χρησιμοποιώντας μερικές φορές το

κράτος και τις τοπικές κυβερνήσεις όπου αυτές εμφανίζονται

αποτελεσματικότερες.

Ομοίως, τα αποκαλούμενα «κοινωνικά ταμεία», με τα οποία οι κοινότητες

σχεδιάζουν τα προγράμματα και ανταγωνίζονται για τα χρήματα, έχουν ενισχύσει

τη συμμετοχή και την «ιδιοκτησία» των αναπτυξιακών έργων. Σε ένα χωριό, μια

γέφυρα χτίστηκε για να συνδέσει δύο γειτονιές που χωρίστηκαν κατά τη διάρκεια

της περιόδου των βροχοπτώσεων. Ένα απλό πρόγραμμα όπως αυτό μπορεί να αλλάξει

σημαντικά τη ζωή μιας κοινότητας. Παραδείγματος χάριν, τα παιδιά που ζουν στη

μία πλευρά του ποταμού μπορούν τώρα να παρακολουθήσουν το σχολείο στην άλλη

πλευρά κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Επιπλέον, τα σχέδια μικροπίστωσης σε

όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν παράσχει χρηματοδότηση για τους φτωχούς,

ώστε να επεκτείνουν τις οικονομικές δραστηριότητές τους με πραγματικά

εντυπωσιακά ποσοστά ανταπόδοσης.

Αναξιόπιστες

Σε κάθε περίπτωση, κατά τη γνώμη μου, οι στατιστικές μελέτες του ΔΝΤ σχετικά

με τον αντίκτυπο της ξένης ενίσχυσης στην ανάπτυξη δεν θα έπρεπε να ληφθούν

σοβαρά υπ’ όψιν, επειδή τα αποτελέσματα δεν φαίνεται να είναι πολύ αξιόπιστα.

Διαφορετικές μελέτες με ελαφρώς διαφορετικά σύνολα στοιχείων, διαφορετικές

χώρες, διαφορετικές τεχνικές και διαφορετικά έτη παράγουν σαφώς διαφορετικά

αποτελέσματα. Ένα προηγούμενο σύνολο μελετών, για παράδειγμα, έδειξε ότι η

ενίσχυση έχει θετικό αποτέλεσμα στις χώρες με καλή διακυβέρνηση και υγιείς

μακροοικονομικές πολιτικές.

Εξίσου σημαντικό είναι πως ιστορικά πολλά χρήματα δόθηκαν όχι για να προωθηθεί

η ανάπτυξη, αλλά για να αγοραστεί η φιλία, ειδικά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού

Πολέμου. Όταν η Δύση έδινε τα χρήματα στο Mobutu γνώριζε ότι τα κεφάλαια

κατέληγαν σε τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία και όχι για να βοηθηθούν οι

πολίτες του Ζαΐρ (σήμερα Κονγκό). Τα χρήματα αυτά πέτυχαν τον σκοπό τους…

που δεν ήταν να προωθηθεί η ανάπτυξη, αλλά να παραμείνει το Ζαΐρ στην πλευρά

της Δύσης.

Μία καλή αρχή

Φυσικά, η άνευ προηγουμένου διαφθορά του Mobutu μας κάνει να είμαστε

επιφυλακτικοί για την ξένη βοήθεια, τόσο για το πώς ξοδεύονται τα χρήματα όσο

και για το ποιος είναι αρμόδιος για τη διανομή της βοήθειας. Μερικές

κυβερνήσεις έχουν δείξει ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια πολύ πιο

σωστά από άλλες. Στις χώρες όπου οι κυβερνήσεις είναι ανεπαρκείς ή φαύλες,

συχνά υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι βοήθειας, όπως είναι οι Μη Κυβερνητικές

Οργανώσεις. H παγκόσμια απήχηση του συνθήματος «κάντε τη φτώχεια παρελθόν»

δείχνει πως τελικά το ζήτημα της φτώχειας στον Τρίτο Κόσμο έχει «χτυπήσει» μια

ευαίσθητη χορδή. H διαγραφή του χρέους είναι μια καλή αρχή, αλλά είναι μόνον

αυτό.

Copyright:ProjectSyndicate,2005. www.project-syndicate.org

O κ. Joseph Stiglitz είναι Νομπελίστας Οικονομίας 2001 Καθηγητής

Οικονομικών στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο Κολούμπια, πρώην πρόεδρος της

Επιτροπής Οικονομικών Συμβούλων του προέδρου Κλίντον, πρώην αντιπρόεδρος της

Παγκόσμιας Τράπεζας.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

Τελευταία Νέα