Iσχυροί συμβολισμοί, ονειρικές εικόνες

Ο ήχος της καρδιάς, ο ήχος της ζωής, ο ήχος της Ιστορίας, αλλά και ο ήχος

της ισχυρότερης ελληνικής φαντασίωσης ότι αποτελούμε, με τη μακραίωνη ιστορία

μας, την καρδιά του παγκόσμιου πολιτισμού πλημμύρισε την καλοκαιρινή νύχτα, με

τον φωτισμό του εντυπωσιακού σταδίου να ακολουθεί τους ήχους αναβοσβήνοντας

ρυθμικά.

H εικόνα μεγαλειώδης με τους συμβολισμούς της. H γιορτή Έναρξης των Ολυμπιακών

Αγώνων της Αθήνας δικαίωσε τη δική της μυθολογία, χτισμένη από τα «μυστικά»,

τα οποία ένα ένα έβλεπαν το φως αυτές τις ημέρες.

Ήταν εντυπωσιακή με την υψηλή αισθητική των χρωμάτων – γαλάζια, λευκά, απαλό

γκρι – και τους θαυμάσιους φωτισμούς να γλυκαίνουν τους όγκους και να κάνουν

ονειρικές τις μορφές των ανθρώπων.

Τελετή, την οποία συνέθεσε πλέγμα ισχυρών συμβολισμών της Ιστορίας, της

τέχνης, της μυθολογίας και μαζί της ιδεολογίας που στήριξε τη Νεοελληνική

Ιστορία εξαγνίζοντας στην αισθητική της Ολυμπιακής γιορτής τα στοιχεία της

υπερβολής που έθρεψαν τον εγωκεντρισμό του έθνους. Ας είναι. Αυτήν τη φορά

δικαιολογημένος.

H δύναμη της τηλεόρασης μετέφερε στο παγκόσμιο κοινό, με εικόνες μοναδικές

στην ιστορία παρόμοιων τελετών, τα στοιχεία εκείνα που αποτέλεσαν τον πυρήνα

της ανθρώπινης δημιουργίας από μια εποχή όπου ο αθλητισμός ήταν το συμπλήρωμα

της τέχνης και του πνεύματος και οι μύθοι τόσο συνυφασμένοι με τη ζωή ώστε να

τη λαμπρύνουν με τη θεϊκή τους λάμψη.

Οι εντυπώσεις. Μια άλλη τέχνη, εκείνη των εντυπώσεων, εκείνη της

τηλεοπτικής εικόνας που απαιτεί μεγέθη που καθηλώνουν το βλέμμα πήρε τη

σκυτάλη του χρόνου για μια στιγμή, την ελληνική στιγμή των σύγχρονων

Ολυμπιακών Αγώνων. Σκυτάλη που κρατήσαμε άξια για την εποχή μας.

Ζεϊμπέκικο του Σταύρου Ξαρχάκου, «χορός αρσενικός, μοναχικός, όπως μοναχικός

ήταν και ο αγώνας των Ελλήνων στη μακραίωνη Ιστορία τους», λέει η φωνή του

Κωστάλα και βάζει τα ιδεολογικά θεμέλια μιας γιορτής που ήθελε να κρατήσει με

πάθος τη μυθολογία των Νεοελλήνων: «μοναχικοί και υπέροχοι».

Ένας τυμπανιστής στην Αρχαία Ολυμπία ανοίγει διάλογο με τυμπανιστή στο Στάδιο.

Νερό πλημμυρίζει το στάδιο και ανεβαίνει σκεπάζοντας τα γόνατα του τυμπανιστή.

Ένας φλογισμένος κομήτης πέφτει στη γαλάζια λίμνη και ανάβει τους πέντε

κύκλους.

Ήχοι από τύμπανα και μπουζούκι ξεσηκώνουν ενθουσιώδεις και συγκινητικές

ελληνικές μνήμες. Πυροτεχνήματα ολοκληρώνουν το πάθος της μουσικής και κατόπιν

η μουσική του Χατζιδάκι γλυκαίνει την ατμόσφαιρα, καθώς ένα χάρτινο καραβάκι

με ένα χαμογελαστό αγοράκι διασχίζει τη λίμνη του σταδίου με την ελληνική

σημαία στα χέρια του.

Ζαγκ Ρογκ και Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη βρίσκονται στο κέντρο του σταδίου

και μέσα σε ενθουσιώδεις επευφημίες προσέρχεται και ο Πρόεδρος της

Δημοκρατίας. Ο μικρός έχει κατέβει από το καραβάκι και με τη σημαιούλα του

πλησιάζει τους επισήμους.

H αφήγηση. Νερό και φωτιά, στοιχεία της δημιουργίας, αποτελούν το φόντο

μιας «αφήγησης» που ξεκινά με άρματα και ανθρώπινες φιγούρες να ξετυλίγει την

Ιστορία.

H Λυδία Κονιόρδου εμφανίζεται με ένα κεφάλι αγάλματος στο χέρι. H μάνα Γη.

Ένας Κένταυρος (σύμβολο της διττής ανθρώπινης φύσης, υποθέτουμε ο Χείρων,

δάσκαλος του Αχιλλέα, προστάτης του πνεύματος) πετάει ένα κοντάρι φωτισμένο με

νέον για να διασχίσει το σκοτάδι. Ένα κυκλαδίτικο ειδώλιο αναδύεται από τη

λίμνη, διαλύεται για να αναδειχθεί ένας Κούρος και αυτός σπάει για να βγει από

τα σπλάχνα του ένα άγαλμα της Κλασικής Εποχής.

Τα θραύσματα αιωρούνται στον αέρα του σταδίου με υπόκρουση Μάλερ.

Αρχίζει το ταξίδι στη γνώση, ο κύβος του Πυθαγόρα και πάνω ένα ανθρώπινο σώμα.

Πρόσωπα προβάλλονται στις λείες επιφάνειες που αιωρούνται, για να ακουμπήσουν

απαλά στο νερό, δίνοντας την αίσθηση της ελληνικής θάλασσας με τα νησιά της.

Ωραιότατο.

Και αίφνης, ο έρωτας προβάλλει φτερωτός, η δύναμη της συνέχειας της ζωής και

ένα ζευγάρι που έχει δεχθεί τα βέλη του παίζει το παιχνίδι του στη λίμνη. Οι

φωτισμοί φροντίζουν γλυκά την ωραία εικόνα.

Τα άρματα. Φιγούρες σαν τοιχογραφίες αρχίζουν να παρελαύνουν σε άρματα,

Μινωική Εποχή, άρμα της Μυκηναϊκής Εποχής, η Γεωμετρική Περίοδος – ωραιότατο

αισθητικώς -, Κένταυροι, ο Πήγασος, οι Κούροι, οι Κόρες, ένα αρχαίο θέατρο και

μάσκες τραγωδίας, Σάτυροι, μαινάδες, ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα και μετά η

Αθηνά, η θεά της σοφίας, η Ακρόπολη, οι Καρυάτιδες, ο Ηνίοχος και η φτερωτή

Νίκη, ο Μέγας Αλέξανδρος, η Ελληνιστική Εποχή, το Βυζάντιο, χάρτινα ομοιώματα

εκκλησιών και μάσκες μετατρέπουν τα πρόσωπα σε δισδιάστατες αγιογραφίες και

μετά Καραϊσκάκης, Κολοκοτρώνης και φουστανέλες, η αναβίωση των Ολυμπιακών

Αγώνων, σκηνές με αθλήματα πάνω στα άρματα και ο Καραγκιόζης και μετά

Τσαρουχικές φιγούρες. Τα άρματα σώζονται από τους ωραίους χρωματισμούς,

θυμίζουν όμως στην κυκλική τους παρέλαση κάτι ανάμεσα σε Τσινετσιτά και

καρναβάλι. Ας κρατήσουμε ότι γίνονται ένα νήμα της Ιστορίας σε εικόνες η μία

δίπλα στην άλλη, χωρίς να δένουν οργανικά, όπως οι αρχαϊκές, αποφεύγοντας έτσι

τη ρευστότητα του χρόνου και ερμηνεύοντας τον κόσμο – τον ελληνικό κόσμο – σαν

μια στέρεα δομή του Είναι.

Άλλωστε όλο αυτό καταλήγει σε ένα θαύμα στο παιχνίδι φωτισμών, που σχηματίζουν

τον γαλαξία και στο τέλος το σχήμα του ανθρώπινου DNA.

H γιορτή των συμβολισμών ολοκληρώνεται με μια ελιά που αναδύεται από τη λίμνη

με τη φωνή της Μαρίας Κάλλας στο «Ω, πατρίδα μου» του Βέρντι να ηχεί, ενώ μια

έγκυος, με την κοιλιά φωτισμένη, έχει κατέβει στη λίμνη συμβολίζοντας την

αδιάλειπτη συνέχεια της ζωής, της Ιστορίας.

H παρέλαση των ομάδων άρχισε αμέσως μετά, με τον Πύρρο Δήμα σημαιοφόρο να

επευφημείται.

Με ανθρώπινο μέτρο και ουμανισμό

«Μέσα στο βαρύ κλίμα από το θέμα Κεντέρη – Θάνου, η γιορτή ήταν πολύ πολύ

καλή. Μας αλάφρωσε την ψυχή, εντυπωσιακή στα περισσότερα σημεία της.

Αισθητικότατη κίνηση, ενδιαφέροντα θεατρικά στοιχεία και συμβολισμοί που με

την αισθητική του Δημήτρη Παπαϊωάννου και των συνεργατών του ήταν

διασφαλισμένα. Είχε ανθρώπινο μέτρο, ουμανισμό. Το εύρημα με το νερό, οι

τυμπανιστές, ωραία στοιχεία, η Λυδία Κονιόρδου, ο Κένταυρος, οι αθλητές που

πέφτουν κάτω στους πολέμους, το “Αστέρι του Βοριά” του Μάνου Χατζιδάκι, τα

“Περβόλια” του Μίκη Θεοδωράκη. Το “ντανς” χαλί ήθελε ίσως δεύτερο κοίταγμα,

ελπίζω στην τηλεόραση να πέρασε χαμηλά. Όλα πήγαν καλά. Μπράβο τους. Άξιζε

στον απλό κόσμο η γιορτή, τον κόσμο που επωμίστηκε το βάρος με φιλότιμο και τα

κατάφερε».

Πνευματικότητα υψηλού επιπέδου

«Ένα μεγάλο μπράβο στον Δημήτρη Παπαϊωάννου. Μέσα από μια πυκνή αναφορά στον

ελληνικό πολιτισμό, έκανε την καλύτερη εισαγωγή στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Έχω

δει και τις άλλες Τελετές Έναρξης που μπορεί κάποιες να ήταν πιο εντυπωσιακές,

αλλά η δική μας είχε μια πνευματικότητα υψηλού επιπέδου. Ένα θέαμα με

ελληνικότητα και ψυχισμό μοναδικό. Μόνο η κινηματογράφηση δεν ήταν σπουδαία.

Ήταν άνευρη, ψυχρή και ουδέτερη. Λες και κινηματογραφούσε νεκρή φύση».

Προβληματική μετάδοση

«Μου άρεσε πολύ. Συγχαρητήρια. Αλλάζει με αυτήν την κίνηση η σκέψη χρήσης νέων

καλλιτεχνών σε τέτοια γεγονότα. Συγκινήθηκα την ώρα που έμπαινε η βαρκούλα στα

νερά. Μου άρεσε πολύ το φουστάνι της Γιάννας Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, το

ελληνικό βήμα του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου και ο έρωτας που ίπταται πάνω απ’

όλα. Μια παρατήρηση: δεν είχαμε καθόλου καλό ήχο στην τηλεόραση».

Το… πρώτο χρυσό

Υπάρχει αυτό το τεράστιο ψέμα που μας εμποδίζει και μας φοβίζει, ότι δηλαδή

κοινό γούστο είναι μόνο το χαμηλό. Ο Παπαϊωάννου, αντίθετα, εμπιστεύθηκε ως

κοινό σημείο όλων μας, ξένων και μη, την υψηλότερη και πνευματικότερη πλευρά

μας. Γι’ αυτό δεν πέτυχε απλά την ωραιότερη Έναρξη, κατά τη γνώμη μου, στην

ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και το πρώτο παγκόσμιας εμβέλειας ελληνικό

έργο που δεν στηρίζεται στο φολκλόρ. Για μένα αυτός και οι συνεργάτες του

είναι οι μεγάλοι Έλληνες πρωταθλητές. Δεν πέτυχαν μόνο χρυσό μετάλλιο, αλλά το

ιερό δισκοπότηρο.

Υγρό στοιχείο – Χατζιδάκις

«Παρουσιάσαμε ένα θέαμα αισθητικά τέλειο, τόσο που θα ήθελα και λίγο πιο…

χαλαρή και ανέμελη αίσθηση. Το γεγονός ότι όλο το θέαμα εξελισσόταν πάνω στο

υγρό στοιχείο, που είναι η δημιουργία της ζωής, αλλά και το σημείο αναφοράς

της χώρας μας, απογείωσε όλο το σόου. Ένα θέαμα που δεν είχε τίποτα το γραφικό

ή συμβατικά φολκλόρ. Κι όμως ήταν πολύ πολύ ελληνικό. Ένα θέαμα

ανθρωποκεντρικό. Το υγρό στοιχείο και η παρουσία της μουσικής του Μάνου

Χατζιδάκι, ενός δημιουργού που δόξασε τη χώρα μας σε όλο τον κόσμο, ήταν τα

πιο θετικά στοιχεία του θεάματος. Ωραία τα ταμπλό βιβάν με την αναπαράσταση

της Ιστορίας, αλλά αναμενόμενα. H τηλεοπτική σκηνοθεσία θα ήθελα να είναι πιο

δεμένη με τον χώρο όπου γινόταν η Τελετή. Χρειαζόταν να ”δένουν” τα κοντινά

με τα γενικά πλάνα. Όπου γινόταν αυτό, κυρίως στα γενικά πλάνα με αυτά της

πόλης, το αποτέλεσμα είχε άλλη δύναμη».

Το παρελθόν προβεβλημένο στον ουρανό του μέλλοντος

Είναι εννέα και μισή μόλις αρχίζει η παρέλαση. Κάθομαι να γράψω. H συγκίνηση,

κόμπος που δένει στον λαιμό, λύνει τα δάχτυλα. Δεν έχω άλλο παράδειγμα να

ανατρέξω, να πιαστώ από τη σανίδα της λογικής, να γλιτώσω την υπερβολή. Όμως

όχι να παραδοθώ στο αίσθημά μου. Ανίκανος να του αντισταθώ, αφήνω τις λέξεις

μόνες τους να τρέξουν. Είναι ό,τι καλύτερο έχω δει από τότε που παιδί λίγο

πριν από τον ύπνο έφτιαχνα μια παρέλαση ονείρων που είχαν όλα τους πατρίδα την

τέχνη, τον έρωτα και την Ελλάδα. Και να ‘το το όνειρο μιας ζωής τέλειο, χωρίς

κανένα ψεγάδι. Φωταγωγημένο το φως το άγιο και αμαρτωλό. Ο χτύπος της καρδιάς

που δίνει ρυθμό στο νόημα του κόσμου. Όλη η Ελλάδα με την τέχνη και τον έρωτα

αγκαλιά να ξεδιπλώνεται μπροστά μας. Πρώτη φορά το παρελθόν προβεβλημένο στον

ουρανό του μέλλοντος.

Να γίνεται μια μαζική γιορτή θέαμα το έχουμε δει. Αλλά να γίνεται θέαμα από το

υλικό της ποίησης, αυτό το νιώσαμε πρώτη φορά. Να ‘ναι καλά οι άνθρωποι που το

γέννησαν. Νιώσαμε την ποίηση και πήγαμε ένα βήμα πέρα από τη συγκίνηση. Στην

πληρότητα.

Έξοχο θέαμα

H τηλεόραση είναι δεσμευτική και πλασματική εικόνα για ένα μεγαθέαμα. Πρέπει

να πω ότι αυτά τα μεγάλα θεάματα ποσοτικής συγκίνησης και αισθητικής είναι

δύσκολο να συγκινήσουν βαθιά πιο μοναχικές υπάρξεις. Όπως είναι δύσκολο να τις

περιλάβουν στις σκέψεις τους. Όμως είναι έξοχα εκτελεσμένο θέαμα. Δεν θα ήθελα

καθόλου να το κρίνω αισθητικά, γιατί δεν είναι αυτός ο στόχος του και

πραγματικά στέκομαι, μέσα από τη δική μου διαδρομή συγκίνησης, απέναντι στον

κόπο, στη σκέψη, στην προσπάθεια, στην εκτέλεση και στην εντελώς προσωπική

κρυμμένη συγκίνηση των εκτελεστών και αυτών που το σκέφτηκαν όλο. Μου αρκεί

αυτή η έξοχη ροή, το νερό, αυτή η τρυφερή πινελιά με τον πιτσιρίκο και το

καραβάκι, ο σεμνός Πρόεδρος Κωστής Στεφανόπουλος, όλα τα νερά – μπράβο Δημήτρη

-, τα χαμόγελα τόσου κόσμου από τις εξέδρες και από τις διαδρομές. Αυτού του

πολύχρωμου κόσμου που ακόμα και από το περπάτημά τους, τον χορό τους, νομίζω

ότι καταχωρούνται στην επιτυχία της βραδιάς. Θα ήθελα να είμαστε

ευχαριστημένοι, χαρούμενοι, ψύχραιμοι. Ας ξεκινήσει η πραγματική γιορτή, οι

Αγώνες. Που για μένα είναι ο εθνικός ύμνος των ορίων του ανθρωπίνου σώματος.

Αυτήν την εμπειρία ας τη χαρούμε γιατί είναι εμπειρία αυτογνωσίας.

Από Έλληνες για όλον τον κόσμο

Σημαδιακή στιγμή για την Ελλάδα. Πρώτη φορά σε τόση μεγάλη κλίμακα βιώνω πως ο

σύγχρονος Έλληνας κουβαλάει με τόλμη, τρυφερότητα και χιούμορ τον πολιτισμό

του. Πρώτη φορά νιώθω πως όλοι εδώ κατανοούμε βαθιά μέσα μας ότι ο πολιτισμός

μας είναι δώρο. Να ‘ναι καλά αυτός ο άνθρωπος, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και η

δημιουργική ομάδα του που ξετύλιξε την ιστορία μας με τέτοιες πανέμορφες

ζωντανές εικόνες. Με ουσία και εσωτερικότητα. Με νόημα βαθιά πανανθρώπινο και

τόσο ελληνικό. Μία δημιουργία από Έλληνες για όλον τον κόσμο. Την αξία αυτής

της μεγάλης στιγμής θα συνειδητοποιήσουμε με την πάροδο του χρόνου. Μακάρι όλη

αυτή η συγκίνηση που υπάρχει εδώ να βγαίνει και από την τηλεοπτική εικόνα.

Κάτι μέσα μου κλαίει

«Από τη μία έχω επιθυμία να πανηγυρίσω, κατόπιν των τελευταίων γεγονότων, όμως

. Την ίδια τη γιορτή την κρίνω με δύο τρόπους. Ως Έλληνας τη βλέπω σαν

ασπιρίνη που πρέπει κάποιος να την καταπιεί ολόκληρη με την ελπίδα ότι θα του

κάνει καλό. Ως Τσόκλης και ως άνθρωπος του κόσμου τη βλέπω σαν ένα ψάρι που

πρέπει να βγάλω όλα τα κόκαλα και πάλι να προσέξω πριν την καταπιώ».