Οι νεοφιλελεύθεροι με σφραγίδα, όπως εγώ, που στις αρχές της δεκαετίας του ’90

ζητήσαμε να ελευθερωθούν οι ροές κεφαλαίων, είχαμε συγκεκριμένο όραμα στο

μυαλό μας. Όμως, το μέλλον στο οποίο ελπίζαμε τελικά δεν ήρθε.

Βλέπαμε πόσο ισχυρό ήταν το σύστημα που διαμόρφωνε τις τιμές εις βάρος των

φτωχών. Πόσο φθηνά ήταν τα προϊόντα τα οποία εξήγαν (οι φτωχές χώρες) και πόσο

ακριβά ήταν τα αγαθά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή, υλικά τα οποία έπρεπε

να εισάγουν οι χώρες αυτές προκειμένου να βιομηχανοποιηθούν και να

αναπτυχθούν.

«Γιατί να μην απελευθερώσουμε τη ροή κεφαλαίων και να μην ενθαρρύνουμε έναν

δανεισμό μεγάλης κλίμακας από τους πλούσιους στους φτωχούς;», ρωτούσαμε. Ένας

τέτοιος δανεισμός μπορεί να μειώσει κατά μία γενιά τον χρόνο που απαιτείται

για να υπάρξει σύγκλιση των φτωχών με τις πλούσιες χώρες, στο επίπεδο

διαβίωσης και στη βιομηχανική ανάπτυξη.

Αντίστροφη ροή

O Bradford DeLong είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της

Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ

Ένας δανεισμός τόσο μεγάλης κλίμακας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα τέλη του

19ου αιώνα. Ο Καναδάς, οι δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, η Αυστραλία, η Νέα

Ζηλανδία, η Χιλή, η Αργεντινή, η Ουρουγουάη και η Νότια Αφρική, όλες

αναπτύχθηκαν πριν από έναν αιώνα χάρη στις εισροές ξένων κεφαλαίων. Όμως, τα

πράγματα ήταν διαφορετικά αυτή τη φορά. Αντί να υπάρχει ροή κεφαλαίων από τις

πλούσιες χώρες στις φτωχές, συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Υπήρξε ροή κεφαλαίων

από τις φτωχές χώρες στις πλούσιες, με το μεγαλύτερο ποσοστό των κεφαλαίων

αυτών να καταλήγει στις ΗΠΑ. Ο ρυθμός εισροής κεφαλαίων στις ΗΠΑ είναι τώρα ο

μεγαλύτερος, σε σύγκριση με οποιαδήποτε χώρα.

Ποιος, όμως, τροφοδότησε τις εισροές; Μια πηγή είναι οι κεντρικές τράπεζες

(φτωχότερων χωρών), οι οποίες ήθελαν να κρατήσουν χαμηλά τις ισοτιμίες των

εθνικών τους νομισμάτων, ώστε οι εργαζόμενοι στις χώρες αυτές να μπορέσουν να

κερδίσουν από την εξαγωγή προϊόντων στις πλούσιες χώρες.

Άλλη πηγή είναι οι επενδυτές που φοβήθηκαν μήπως χάσουν τα χρήματά τους μετά

την κατάρρευση πολλών αναπτυσσόμενων αγορών στη δεκαετία του ’90. Ακόμη μια

πηγή είναι οι υπέρμαχοι της τεχνολογίας που ψάχνουν να βρουν το «χρυσάφι» το

οποίο η έκρηξη της τεχνολογίας στις ΗΠΑ υποσχόταν ότι θα προσφέρει. Μια ακόμη

πηγή είναι οι πλούσιοι του Τρίτου Κόσμου, οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι καλό

να έχουν έναν λογαριασμό στη Deutsche Bank, για την περίπτωση που χρειαστεί να

εγκαταλείψουν τη χώρα τους με λίαρ τζετ ή με φουσκωτό.

Όλες αυτές οι πηγές συνεισέφεραν στην εισροή κεφαλαίων στις Ηνωμένες

Πολιτείες, με αποτέλεσμα η χώρα αυτή να καταφέρει να επενδύσει πολύ

περισσότερα από όσα είχε αποταμιεύσει. H αμερικανική οικονομία έγινε – και

παραμένει – μια τεράστια ηλεκτρική σκούπα, που τράβηξε ό,τι μετρητά υπήρχαν

στον κόσμο και προορίζονταν για επενδύσεις.

Δύο επιχειρήματα

Οι πλούσιοι του Τρίτου Κόσμου θεωρούν καλό να έχουν έναν λογαριασμό στην

Deutsche Bank ή σε άλλη μεγάλη τράπεζα του εξωτερικού, για την περίπτωση που

χρειαστεί να εγκαταλείψουν τη χώρα τους με λίαρ τζετ ή με φουσκωτό

Έτσι, όσοι από εμάς είμαστε υπέρμαχοι της διεθνούς ροής κεφαλαίων, έχουμε

απομείνει με δύο βασικά επιχειρήματα:

Το πρώτο και το πιο σημαντικό είναι ότι ο έλεγχος των κεφαλαίων δημιουργεί

ιδανικές συνθήκες για να αναπτυχθεί διαφθορά. Με τον έλεγχο των κεφαλαίων,

όσοι έχουν ανάγκη να μεταφέρουν κεφάλαια έξω από τα σύνορα δεν μπορούν να το

κάνουν – εκτός κι αν βρουν κάποιον συνεργάσιμο γραφειοκράτη. Όμως, για να

υπάρχει αποτελεσματική ελεύθερη οικονομία, θα πρέπει να μειωθούν τα κίνητρα

και οι ευκαιρίες εκδήλωσης διαφθοράς.

Το δεύτερο επιχείρημα είναι ότι η εισροή κεφαλαίων στις ΗΠΑ ίσως να ήταν (και

να παραμένει) δικαιολογημένη. Ίσως να υπάρχει κάτι μοναδικά πολύτιμο στις

επενδύσεις στην Αμερική, σήμερα. Όμως, αν συμβαίνει αυτό, αν οι επενδυτικές

ευκαιρίες είναι τόσο μεγάλες, γιατί οι ίδιοι οι Αμερικανοί δεν αποταμιεύουν

περισσότερα – είτε οι ιδιώτες είτε το κράτος – ώστε να εκμεταλλευτούν τις

ευκαιρίες;

Μεγαλύτερο λάθος

Δεν είναι δυνατόν για έναν δηλωμένο νεοφιλελεύθερο, όπως εγώ, να ευχηθεί

τίποτε άλλο από το να ελαχιστοποιηθούν οι έλεγχοι για την αντιμετώπιση των

κερδοσκοπικών κινήσεων στις αγορές κεφαλαίου. Οι κεφαλαιαγορές μπορεί να

κάνουν λάθος σχετικά με την κατανομή των επενδύσεων, αλλά οι κυβερνήσεις

μπορεί να κάνουν ακόμη μεγαλύτερο λάθος από τις κεφαλαιαγορές. Τα κίνητρα

ανάπτυξης διαφθοράς ανάμεσα στους γραφειοκράτες πρέπει να διατηρηθούν στα

χαμηλότερα δυνατά επίπεδα.

Αστήρικτη ελπίδα

H ελπίδα για μια επανάληψη της εμπειρίας του 19ου αιώνα έχει αποδειχτεί, μέχρι

στιγμής, αστήρικτη. Δυστυχώς, σε αντίθεση με αυτά που πρεσβεύει ο

φιλελευθερισμός, χρήματα από τις πλούσιες χώρες του κόσμου δεν πρόκειται να

προσφέρουν σε περιφερειακές οικονομίες το ανεκτίμητο δώρο της ταχείας,

επιτυχημένης ανάπτυξης.

© Project Syndicate, Ιανουάριος 2004

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος

Τελευταία Νέα