Αναζήτηση
Η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να αποτελέσει βασική υπόθεση των λαών
της ηπείρου μας. Να μην είναι πεδίο άσκησης μόνο της εφαρμοσμένης οικονομικής
πολιτικής. Τα κοινωνικά κινήματα ενδιαφέρονται για την πραγματική σύγκλιση των
οικονομιών, για την ευρωπαϊκή συνοχή αλλά και για την ίδια την πολιτική
φυσιογνωμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποιο είναι όμως το πορτρέτο της Ευρώπης;
Υπάρχει ιδιότητα Ευρωπαίου πολίτη; Εδώ οι απαντήσεις είναι σύνθετες και μάλλον
έχουν αντιφάσεις. Η ίδια η ιστορική εξέλιξη και περιπέτεια της Ευρώπης βρίθει
τέτοιων αντινομιών. Γιατί εδώ αναδύθηκαν τα μεγάλα διαφωτιστικά ρεύματα της
ανθρωπότητας, αλλά και εδώ λειτούργησαν φρικιαστικές μηχανές του πολέμου.
Γιατί εδώ φύτρωσαν και ρίζωσαν ο ορθολογισμός, ο πολιτικός ουμανισμός, γενιές
και γενιές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και από εδώ ξεκίνησαν επεκτατικές
επιχειρήσεις εις βάρος άλλων λαών.
Η δυναμική της ευρωπαϊκής ηπείρου δεν κρίνεται μόνον από την οικονομική και
πολιτική της δύναμη. Μεγάλης ιστορικές περίοδοί της έχουν συνδεθεί με την
ανάπτυξη μορφωτικών ρευμάτων, με τις οσμώσεις που συνέδεαν τη διανόηση και την
πνευματική δυναμική μιας χώρας με την άλλη. Άλλωστε, η βιομηχανική επανάσταση
και η ισχυροποίηση της Ευρώπης δεν τροφοδοτήθηκαν από το κοσμοείδωλο της
σύγχρονης επιστήμης που γεννήθηκε στην ήπειρό μας; Το νήμα της κλασικής
παιδείας, που ξεκινά από τον αρχαίο ελληνικό διαφωτισμό με την εγκαθίδρυση του
ορθολογισμού, συνεχίζεται με τον αναγεννησιακό διαφωτισμό και με τα μηνύματα
των μεγάλων κοινωνικών επαναστάσεων και οδήγησαν τον άνθρωπο σε νέους τόπους
των ιστορικών του αναζητήσεων. Η Ευρώπη πάντα είχε κι έχει έναν στοχαστικό
πλούτο, έναν αστερισμό διανοουμένων, που δίνουν ένα στίγμα της ευρωπαϊκής
κουλτούρας και εικόνας. Η πολιτική φυσιογνωμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως
εκφράζεται στην καθημερινή ζωή, διαμορφώνει νοοτροπίες και συμπεριφορές στους
πολίτες, διαπαιδαγωγεί θετικά ή αρνητικά. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, η εκπαίδευση
να δώσει το δικό της παιδαγωγικό «παράδειγμα». Να εκφράσει την πολιτιστική
κληρονομιά των λαών της Ευρώπης και τη σημερινή προοπτική τους με βάση τις
θεμελιακές αξίες της αγωγής.
Δικός μας στόχος είναι η προαγωγή μιας κοινωνικής αλληλεγγύης, η οποία
αποτελεί άλλωστε βασικό σημείο του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Παράλληλα
με αυτό τον στόχο είναι η προσπάθεια για μετάβαση από την οικονομία της
πληροφορίας στην κοινωνία της γνώσης και της μάθησης. Οι σημερινοί μαθητές μας
θα ζήσουν ως πολίτες και ως επαγγελματίες μια αρκετά διαφορετική
πραγματικότητα. Και το σχολείο είναι υποχρεωμένο να τους προετοιμάσει γι’
αυτήν την εξέλιξη. Τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να «βλέπουν» την αγορά
εργασίας και την επαγγελματική εξέλιξη των νέων. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα
γίνει εις βάρος των βασικών αξιών της διαπαιδαγώγησης και της πνευματικής
ανάπτυξης του ανθρώπου. Ο ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης είναι κρίσιμος και
καθοριστικός για το μέλλον των σύγχρονων κοινωνιών, των κοινωνιών της γνώσης.
Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, η διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και οι
αλλαγές στο περιεχόμενο του σχολείου είναι απαραίτητα στοιχεία και για την
προώθηση της ευρωπαϊκής υπόθεσης. Να ασχοληθούμε πιο συστηματικά με τα
προγράμματα ανταλλαγών και κινητικότητας μεταξύ των σχολικών μονάδων των
διαφόρων εθνών, γιατί αποτελούν το έδαφος για να ριζώσουν νέες στάσεις στους
μαθητές για την ευρωπαϊκή προοπτική. Να ενταθεί η συζήτηση για το περιεχόμενο
της ευρωπαϊκής διάστασης της εκπαίδευσης.
Η Ευρώπη υπήρξε γενέθλιος γη των ανθρώπινων και κοινωνικών δικαιωμάτων και
πρέπει να υπηρετήσει αυτά τα αγαθά. Να αγωνισθούμε για την προαγωγή της
ειρήνης, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης. Να αντισταθούμε
αποτελεσματικά στα φαινόμενα εθνικισμού και ρατσισμού. Εμείς θέλουμε μια
Ευρώπη των κοινωνικών κινημάτων, μια Ευρώπη του διαφωτισμού. Το όλο εγχείρημα
της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν θα κριθεί μόνο στο πεδίο της οικονομίας, αλλά και
στο αν δώσει ένα καινούργιο διαφωτιστικό πεδίο συνυφασμένο με την κουλτούρα
των κοινωνικών κινημάτων, όπου θα ανθοφορούν οι πνευματικές αναζητήσεις της
ανθρώπινης σκέψης, με ένα μορφωτικό ρεύμα που θα ανάγει τη γνώση σε πολιτική
αρετή της δημοκρατίας. Άλλωστε, αν υπάρξει πράγματι κοινωνία της μάθησης, θα
συνδεθεί με ένα ευρύ μορφωτικό κίνημα, με ένα ρεύμα διαφωτισμού.
Ο Νίκος Τσούλιας είναι πρόεδρος της ΟΛΜΕ.
