Η αναθεώρηση του Συντάγματος έχει διανύσει κάτι παραπάνω από τη μισή της

πορεία. Αν η σχετική διαδικασία συνεχιστεί χωρίς απροσδόκητα εμπόδια, τότε σε

λίγες εβδομάδες η αναθεώρηση θα ολοκληρωθεί.

Συνεπώς είναι εφικτό να διατυπωθούν ορισμένες διαπιστώσεις που αφορούν την

επικοινωνιακή δυνατότητα της παρούσας Ζ’ Αναθεωρητικής Βουλής, καθώς και την

ποιότητά της.

Πρώτον: Η επικοινωνιακή σχέση Αναθεωρητικής Βουλής και πολιτών, κοινής γνώμης,

κοινωνίας δεν είναι ικανοποιητική. Παρ’ ότι συζητούνται, αλλά και ρυθμίζονται,

θέματα που αφορούν α) την καλύτερη λειτουργία της κοινωνίας και την ευρύτερη

διασφάλιση δικαιωμάτων του πολίτη (απαλλοτριώσεις, βιοϊατρική κ.λπ.), β) τη

δημοκρατικότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία του κράτους (π.χ. εκλογικός

νόμος) και γ) θέματα με έντονη πολιτική φόρτιση (π.χ. διαπλοκή). Ως προς το

ζήτημα αυτό θέλω να καταγραφούν οι ακόλουθες διαπιστώσεις:

Ι. Η παρούσα αναθεώρηση είναι λειτουργική. Αν και ευρεία, δεν

εμπεριέχει θεμελιώδεις αλλαγές. Κι αυτό διότι και στον υπόλοιπο δυτικό και

προηγμένο κόσμο δεν υπάρχουν νέοι και σημαντικοί θεσμοί που θα μπορούσαμε να

ενσωματώσουμε. Κι αν εδώ αντιτείνει κανείς τα περί ιδιωτικών πανεπιστημίων,

περί Συνταγματικού Δικαστηρίου ή περί δημοψηφισμάτων, ομιλεί περί των θεμάτων

της επόμενης αναθεώρησης, αλλά που ωστόσο κι αυτά δεν έχουν καμία

επικοινωνιακή δύναμη. Εκτός ίσως του θεσμού των ιδιωτικών πανεπιστημίων, που

ενδιαφέρει ένα συγκεκριμένο και ειδικό κοινό.

ΙΙ. Ειδικά θέματα της αναθεώρησης (π.χ. οι απαλλοτριώσεις ή το

περιβάλλον ή τα περί δικαστηρίων) απασχόλησαν έντονα τους σχετιζόμενους με τα

ζητήματα αυτά φορείς (ενώσεις ιδιοκτητών, οικολογικές οργανώσεις, ενώσεις

δικαστικών λειτουργών κ.λπ.). Οι βουλευτές κατακλύστηκαν με υπομνήματα,

σκέψεις, προτάσεις, αναλύσεις.

ΙΙΙ. Οι δύο πρώτες συνεδριάσεις της Αναθεωρητικής Βουλής μεταδόθηκαν

από τη ΝΕΤ. Ταυτοχρόνως το συνδρομητικό κανάλι NOVA αναμεταδίδει όλες τις

συνεδριάσεις της Βουλής. Όπως και από το Διαδίκτυο, μεταδίδονται ζωντανά οι

εργασίες της Βουλής. Αν, ωστόσο, ο κόσμος σε γενικές γραμμές μένει

ασυγκίνητος, αυτό δεν αφορά την ίδια την αναθεωρητική διαδικασία. Αλλά

σχετίζεται με το γενικότερο ζήτημα της μείωσης του ενδιαφέροντος για την

πολιτική.

IV. Πρέπει, πάντως, να σημειωθεί πως, αν και η κοινή γνώμη δεν

παρακολουθούσε έντονα και με «συγκίνηση» την αναθεώρηση, ωστόσο για πρώτη φορά

στη συνταγματική μας ιστορία συνδιαμόρφωσε συνταγματική διάταξη (αυτή του

άρθρου 24 περί περιβάλλοντος).

Δεύτερον: Ως προς την ποιότητα των εργασιών της παρούσας Ζ’ Αναθεωρητικής

Βουλής, σημειωτέα τα εξής:

Α) Οι καταστροφικές πολιτικές εντάσεις είναι ελάχιστες.

Χαρακτηριστικότερη η περιττή διακοπή των εργασιών από τον αρχηγό της

αξιωματικής αντιπολίτευσης, για την εκφώνηση της γνωστής ομιλίας του περί

διαφθοράς. Οι εργασίες διεξάγονται σε επίπεδο συνεννόησης, εξ ου και το

γεγονός ότι πολλές διατάξεις συνδιαμορφώνονται από τους βουλευτές και τα

κόμματα.

Β) Η κοινή λογική διέπει τις πολιτικές προτάσεις όλων των κομμάτων.

Μαξιμαλιστικές ή προσχηματικές ή ανεπίγνωστες σκέψεις και προτάσεις είναι

σπάνιες. Ενδεικτικά αναφέρω την πρόταση του ΠΑΣΟΚ για αλλεπάλληλες εκλογές για

την ανάδειξη του Προέδρου Δημοκρατίας, που μπορούν να συνεχίζονται και σε

επόμενη Βουλή (!) Ή την πρόταση της Ν.Δ., τα κόμματα να ενισχύονται

αποκλειστικά από το κράτος και να ελέγχονται από το Ελεγκτικό Συνέδριο!

(κόμματα «κρατικοδίαιτα»).

Γ) Οι διαδικασίες της αναθεώρησης είναι πράγματι συμπιεσμένες. Και

διεξάγονται εν μέσω και άλλων εργασιών των κοινοβουλευτικών ομάδων ή των

διαρκών επιτροπών. Αυτό, ωστόσο, δεν εμπόδισε να επιτευχθούν συναινέσεις και

να συνδιαμορφωθούν διατάξεις, δηλαδή να καρπωθούμε τα προϊόντα του σοβαρού

διαλόγου.

Δ) Τέλος, μπορεί η Ε’ Αναθεωρητική Βουλή το 1975 να απολάμβανε τις

γνώσεις και την εμπειρία μιας σειράς εξαίρετων και με υψηλή μόρφωση πολιτικών

ή ιδιαίτερα μαχητικών νεώτερων (π.χ. Π. Κανελλόπουλος, Κ. Τσάτσος, Δ. Τσάτσος,

Κ. Στεφανόπουλος, Γ.-Α. Μαγκάκης, Θ. Κανελλόπουλος, Κ. Καραμανλής, Α.

Παπανδρέου, Ηλ. Ηλιού κ.ά. ή Απ. Κακλαμάνης, Κ. Αλαβάνος κ.α.), ωστόσο και

στην παρούσα Ζ’ Αναθεωρητική Βουλή (η ΣΤ’ ήταν αυτή του 1985) αρκετές είναι οι

καλές στιγμές στις σχετικές αγορεύσεις. Κι ας μην ξεχνάμε ότι ο πολύπειρος Κ.

Μητσοτάκης χαρακτήρισε τις εργασίες της Επιτροπής για την αναθεώρηση, τις

καλύτερες, ποιοτικώς, απ’ όσες όλες είχε ζήσει στα πενήντα χρόνια της

πολιτικής του σταδιοδρομίας.

Ο βουλευτής Ανδρέας Λοβέρδος είναι αν. καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου

στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Τελευταία Νέα