Ενα ενθύμιο της διχοτόμησης του Βερολίνου ήρθε στο φως πριν από λίγες ημέρες, ακριβώς κάτω από την είσοδο του Mauerpark (Πάρκο του Τείχους), στην καρδιά της γερμανικής πρωτεύουσας: η είσοδος μιας μυστικής σήραγγας διαφυγής στην πλευρά της πρώην Δυτικής Γερμανίας. Πέντε μόλις μέτρα κάτω από την επιφάνεια, ένα στενό υπόγειο πέρασμα μήκους 80 μέτρων περνά κάτω από το Τείχος και καταλήγει μπροστά σε ένα σπίτι της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.

«Ηταν πολύ συγκινητικό. Μου ξύπνησε αναμνήσεις από τα νιάτα μου, όταν ήθελα να παλέψω για να πέσει το Τείχος» είπε στους «New York Times» ο Καρλ – Βόλφγκανγκ Χόλτσαπφελ, 73χρονος συνταξιούχος που τη δεκαετία του 1960 είχε συμμετάσχει στο σκάψιμο μιας σήραγγας κάτω από το Τείχος του Βερολίνου. Η ανακάλυψη έγινε από την ομάδα του αρχαιολόγου Τόρστεν Ντρέσλερ, όταν εντόπισε τα θεμέλια μιας αποθήκης και εντός αυτής ένα φρεάτιο μπαζωμένο με χώμα. Η διάνοιξη της σήραγγας ήταν η αγωνιώδης προσπάθεια μιας οικογένειας να επανενωθεί. Τον Αύγουστο του 1961, με την ανέγερση του Τείχους, πολλές οικογένειες και φίλοι χωρίστηκαν. Δύο χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1963, τέσσερις Δυτικογερμανοί άρχισαν να σκάβουν σε ένα εγκαταλελειμμένο αμαξοστάσιο τρένων. Η δουλειά τούς είχε ανατεθεί από τον Γκέρχαρντ Βάινσταϊν ο οποίος ήθελε να φτάσει στο υπόγειο ενός διαμερίσματος στην άλλη πλευρά του Τείχους. Εκεί, στον αριθμό 31 της οδού Ομπερμπεργκερ, θα έβρισκε τη μικρή του κόρη, συγγενείς και φίλους και θα τους φυγάδευε στο Δυτικό Βερολίνο. Το αμαξοστάσιο και το υπόγειο, που απείχαν παρασάγγας πολιτικά, αλλά μια ανάσα χωροταξικά, θα προστάτευαν την ομάδα διάσωσης και τους διασωθέντες από τα βλέμματα των συνοριακών φυλάκων και θα διασφάλιζαν τη διέλευσή τους στην άλλη πλευρά.

Το σχέδιο όμως απέτυχε. Λίγο πριν ολοκληρωθεί η διάνοιξη της σήραγγας, η Στάζι έκανε την εμφάνισή της. Ενας γνωστός του Βάινσταϊν που επρόκειτο να ενημερώσει την οικογένεια για το σχέδιο διαφυγής, συνελήφθη και αποκάλυψε το μυστικό. Η σήραγγα σφραγίστηκε και οι 21 επίδοξοι φυγάδες συνελήφθησαν. Μία εξ αυτών πέθανε στη φυλακή. Η σήραγγα εγκαταλείφθηκε και ξεχάστηκε, μέχρι πριν από λίγες ημέρες, όταν αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής. Επειτα από προσεκτική μελέτη φακέλων της Στάζι, ο Ντρέσλερ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν άλλες τρεις σήραγγες κοντά στην είσοδο του Mauerpark. Ο συνολικός αριθμός των σηράγγων κάτω από το Τείχος ξεπερνά τις 70. Εντοπίζονται κυρίως γύρω από την οδό Μπέρναουερ, που ακολουθεί διαδρομή παράλληλη με του Τείχους. Σε αυτή την οδό βρίσκεται και το Μνημείο του Τείχους του Βερολίνου. Η πρώτη σήραγγα διανοίχθηκε τον Οκτώβριο του 1961, δύο περίπου μήνες μετά την ανέγερσή του, και η διάνοιξη της τελευταίας απέτυχε το 1984. Η πιο εντυπωσιακή εξ αυτών ένωνε ένα παλιό αρτοποιείο με μία εξωτερική τουαλέτα σε αυλή. Το φθινόπωρο του 1964, 57 άνθρωποι κατάφεραν να περάσουν μέσω αυτής στη δυτική πλευρά. Αυτή η διαφυγή, ωστόσο, δεν έμοιαζε με τις άλλες. Ενας ανατολικογερμανός συνοριοφύλακας σκοτώθηκε σε ανταλλαγή πυρών μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και της ομάδας διαφυγής. Ο 21χρονος Εγκον Σουλτς έγινε ήρωας μετά θάνατον στην Ανατολική Γερμανία, εγείροντας στη δυτική πλευρά προβληματισμό για το κατά πόσον η τακτική των σηράγγων ήταν συνετή.

Ισως γίνει επισκέψιμο

Εμφαση στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης

Ενα ασπρόμαυρο αγγλόφωνο ντοκιμαντέρ διάρκειας 90 λεπτών που γύρισαν τρεις δυτικογερμανοί φοιτητές έφερε το 1962 μια άλλη «απόδραση» στο επίκεντρο της προσοχής και επικρίθηκε γι’ αυτό, καθώς επικρατούσε η τάση της πλήρους εξάλειψης οποιασδήποτε ένδειξης που να παραπέμπει στο Τείχος. Στο για πολλούς αμφιλεγόμενο «The Tunnel» («Η Σήραγγα») καταγράφηκε ο τρόπος με τον οποίο οργανώθηκε η διαφυγή 29 συγγενών και φίλων των δημιουργών μέσω διάνοιξης μυστικής σήραγγας κάτω από το Τείχος.

Στη Γερμανία παρατηρείται μια στροφή στον τρόπο αντιμετώπισης του Τείχους, καθώς προσδίδεται πλέον ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. «Πρόκειται για μοναδική ευκαιρία. Ισως μπορέσουμε να φτιάξουμε μία κατασκευή, ώστε η σήραγγα να είναι επισκέψιμη», δήλωσε στην «Tagesspiegel» ο Ντίτμαρ Αρνολντ, επικεφαλής της εταιρείας Verein Berliner Unterwelten, που καθιστά επισκέψιμα υπόγεια κτίσματα και πραγματοποιεί ξεναγήσεις σε αυτά, αναφερόμενος στην ανακάλυψη του Ντρέσλερ. «Η ταυτοποίηση των ερειπίων του Τείχους αποτελεί την εγγύηση ότι η ιστορία και οι άνθρωποι που επηρεάστηκαν από αυτήν δεν θα ξεχαστούν», είπε ο Ντρέσλερ.

Τελευταία Νέα