Μια ξαφνική απειλή ήρθε να ενεργοποιήσει εκ νέου τον υγειονομικό συναγερμό παγκοσμίως και μάλιστα σε μία θετική στιγμή, καθώς ο SARS-CoV-2 είχε επιτέλους τεθεί υπό έλεγχο. Ετσι, για μία ακόμη φορά η επιστημονική κοινότητα εγκύπτει στα νέα δεδομένα, επιχειρώντας να λύσει τους πρόσφατους γρίφους. Υπό τις εξελίξεις αυτές «ΤΑ ΝΕΑ» συνοψίζουν σε 10 κρίσιμες ερωτήσεις - απαντήσεις όσα γνωρίζουμε αλλά και εκείνα που παραμένουν άγνωστα σχετικά με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, αντλώντας πληροφορίες από ενημερωτικό υλικό της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, του ΕΟΔΥ, των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Ευρώπης και των ΗΠΑ (ECDC, CDC αντίστοιχα) και δηλώσεις επιστημόνων.
1. Γιατί η ευλογιά των πιθήκων προκαλεί ανησυχία;
Πρώτον, εξαιτίας της απότομης ανόδου των κρουσμάτων. Μεταδόσεις έχουν καταγραφεί σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες καθώς και σε Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδά, Αυστραλία και Ισραήλ. Επίσης, άλλος λόγος ανησυχίας είναι η δυνατότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική περιοχή, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει οριζόντια μετάδοση στην κοινότητα. Μάλιστα, εξετάζεται το ενδεχόμενο να μολύνει τον πληθυσμό ως σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα.
2. Τι ψάχνουν οι επιστήμονες;
Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι, όπως επισημαίνει και ο Andrea McCollum, επιδημιολόγος στο Τμήμα Poxvirus του CDC, πόσο εύκολα μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Για τον λόγο αυτόν, ο Michael Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Λοιμωδών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου της Μινεσότας, προβλέπει την πιθανότητα δυναμικής μετάδοσης του ιού λόγω της αγνώστου μέχρι ώρας μεταδοτικότητάς του.
Αντίστοιχα, η Marion Koopmans, διευθύντρια του Τμήματος Erasmus που επικεντρώνεται στην έρευνα σχετικά με ιούς, επισημαίνει ότι η επιδημική έκρηξη αρχίζει να είναι ανησυχητική καθώς τα περιστατικά εντοπίζονται σε διαφορετικές χώρες, ασυνήθιστο για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων που δεν είναι τόσο μεταδοτικός.
3. Τι μπορώ να κάνω για να μη νοσήσω;
Απαιτείται η τήρηση των βασικών μέτρων ατομικής υγιεινής. Οι ειδικοί του ΕΟΔΥ συνιστούν τα εξής:
nΠλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό τακτικά ή χρησιμοποιείτε αλκοολούχο αντισηπτικό,
nκαταναλώνετε κρέας μόνο αν έχει μαγειρευτεί επαρκώς,
nμην πλησιάζετε άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων νεκρών ζώων,
nμην έρχεστε σε στενή επαφή και μη μοιράζεστε ρούχα με άτομα που δεν αισθάνονται καλά και παρουσιάζουν δερματικές βλάβες.
4. Θα μπορούσε να προκαλέσει μία νέα πανδημία;
H προσδοκία είναι ότι αυτό το ξέσπασμα μπορεί να περιοριστεί με τον εντοπισμό των επαφών, όπως υπογραμμίζεται σε πρόσφατο δημοσίευμα του «New Scientist». Στο πλαίσιο αυτό το Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρει εμβόλιο σε επαφές, ανάμεσά τους και υγειονομικοί, για να διασφαλιστεί ότι ο ιός δεν θα συνεχίσει να εξαπλώνεται. Αν και οι ερευνητές δεν αποκλείουν εντελώς το ενδεχόμενο μιας πανδημίας, δεν πιστεύουν ότι είναι πιθανό. «Είναι σημαντικό να μη βάζουμε τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων στο ίδιο επίπεδο με τον κορωνοϊό», επισημαίνει ο John Brownstein, επιδημιολόγος και καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι σε έρευνα του 2018 υπήρχαν προειδοποιήσεις ότι «η εμφάνιση της ευλογιάς των πιθήκων ως σημαντικό ανθρώπινο παθογόνο είναι αναμφισβήτητα ένα ρεαλιστικό σενάριο».
5. Τι είναι ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων;
Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1958 σε αποικίες πιθήκων, ενώ εντοπίστηκε για πρώτη φορά στον άνθρωπο το 1970 στο Κογκό. Ανήκει στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae, στο ίδιο γένος με τον ιό Variola, ο οποίος προκαλεί την ευλογιά και έχει εκριζωθεί παγκοσμίως από το 1980. Εκτοτε, έχουν παρατηρηθεί τοπικές επιδημικές εξάρσεις σε χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής, με τελευταία και σημαντικότερη την επιδημική έξαρση στη Νιγηρία με περισσότερα από 500 επιβεβαιωμένα και ύποπτα κρούσματα. Στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν εντοπιστεί από το 2018 επτά κρούσματα σχετιζόμενα με ταξίδι σε ενδημικές χώρες.
6. Πόσο εύκολα μεταδίδεται;
Μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων μέσω του αναπνευστικού συστήματος κατόπιν εισπνοής μεγάλου μεγέθους σταγονιδίων και μέσω επαφής με δερματικές βλάβες του πάσχοντος ή μολυσμένα υλικά (π.χ. κλινοσκεπάσματα ή πετσέτες που έχει χρησιμοποιήσει ασθενής). Ο χρόνος επώασης είναι από 5 έως 21 ημέρες. Μετάδοση καταγράφεται, επίσης, μέσω της επαφής με άγρια ζώα, συνήθως πρωτεύοντα και τρωκτικά, όπως αρουραίοι, ποντίκια και σκίουροι ή ακόμα και με ζώα συντροφιάς που έχουν μολυνθεί από τα προηγούμενα. Μπορεί σπάνια να μεταδοθεί με την κατανάλωση κρέατος από μολυσμένο ζώο που δεν έχει μαγειρευτεί επαρκώς ή με την επαφή με το δέρμα ή το τρίχωμα μολυσμένου ζώου.
7. Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα;
Η νόσος εκδηλώνεται με πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες, λεμφαδενοπάθεια και εξάνθημα, το οποίο συνήθως ξεκινά από την κεφαλή και επεκτείνεται στον κορμό, ενώ συμπεριλαμβάνει και παλάμες - πέλματα. Το εξάνθημα αρχικά εμφανίζεται με τη μορφή κηλίδων και βλατίδων, οι οποίες εξελίσσονται σε μικρές φυσαλίδες, φλύκταινες και έπειτα σε εφελκίδες που τελικά υποχωρούν. Το εξάνθημα αυτό μερικές φορές συγχέεται με το εξάνθημα της ανεμευλογιάς. Διαρκεί συνήθως δύο-τέσσερις εβδομάδες και στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι αυτοπεριοριζόμενη.
8. Τι εξετάσεις χρειάζονται;
Η διάγνωση γίνεται με απομόνωση του ιού σε καλλιέργεια, ανίχνευση του DNA του ιού με PCR σε κλινικό δείγμα ή ανίχνευση παρουσίας orthopox-ιού σε ιστούς με ανοσοϊστοχημικές μεθόδους.
9. Υπάρχουν φάρμακα για την αντιμετώπισή της;
Η θεραπεία εστιάζει κυρίως στη βελτίωση των συμπτωμάτων. Οσον αφορά την αντιιική θεραπεία, δύο φάρμακα που έχουν εγκριθεί για τη θεραπεία της ευλογιάς θεωρούνται αποτελεσματικά και έναντι της ευλογιάς των πιθήκων: το Tecovirimat, θεραπεία εκλογής σε συνδυασμό με το Brincidofovir σε ασθενείς με σοβαρή νόσο.
10. Πόσο επικίνδυνος είναι ο ιός;
Κατά κανόνα προκαλεί ήπια νόηση. Η θνητότητα στις χώρες της Αφρικής κυμαίνεται μεταξύ 1%-10% για τα στελέχη της Κεντρικής Αφρικής, ενώ για τα στελέχη της Δυτικής Αφρικής που αποτελούν αυτά που έχουν ταυτοποιηθεί στην πρόσφατη έξαρση στην Ευρώπη, η θνητότητα στην Αφρική είναι περίπου 3%. Στις επιδημικές εξάρσεις στο Δυτικό Ημισφαίριο δεν καταγράφηκε κανένας θάνατος.
Μάρθα Καϊτανίδη
