Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η πρόσφατη μελέτη του Γιώργου Ανδρειωμένου «Από τη στράτευση στην αμφισβήτηση. Λόγοι και αντίλογοι στην Επιθεώρηση Τέχνης» (Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2020) έρχεται να καλύψει ένα βιβλιογραφικό κενό αναφορικά με το σημαντικό περιοδικό της αριστερής διανόησης. Διαβάζοντας τα πλούσια σχόλια του συγγραφέα, στο υπόμνημα του βιβλίου, διαπιστώνουμε εκ νέου ότι η Επιθεώρηση Τέχνης έχει απασχολήσει πολλές φορές τους μελετητές και ότι έχουν γραφεί γι' αυτήν πολυάριθμα άρθρα και μελέτες. Ωστόσο δεν υπήρχε έως τώρα ένας συστηματικός οδηγός, ένα εγχειρίδιο που να αναφέρει όλα τα θέματα που απασχόλησαν το περιοδικό, να αποδελτιώνει τις στήλες και τους συνεργάτες του. Το βιβλίο του Γιώργου Ανδρειωμένου συστηματοποιεί όλες αυτές τις απαραίτητες πληροφορίες, αλλά όχι μόνο. Προσφέρει ταυτοχρόνως μια συνολικότερη θεώρηση των ιδεολογικών συνθηκών και αντιπαραθέσεων μέσα στις οποίες το περιοδικό πορεύτηκε, χαρτογραφώντας κατά κάποιον τρόπο το πεδίο της διανόησης στην Ελλάδα της κρίσιμης περιόδου του μεταπολέμου μέχρι τη δικτατορία των συνταγματαρχών (1954-1967).
Ο συγγραφέας στα δύο πρώτα κεφάλαια «Η ιστορική συγκυρία» και «Η διαδρομή του περιοδικού» περιγράφει το κλίμα της εποχής στην οποία εκδόθηκε η Επιθεώρηση Τέχνης (1954) όταν οι πληγές του εμφυλίου πολέμου αιμορραγούσαν ακόμη, ενώ η Αριστερά προσπαθούσε να ανασυνταχθεί δίνοντας διπλή μάχη, και εσωτερική για τη φυσιογνωμία της και εξωτερική για την προάσπιση των δικαιωμάτων της. Αποτυπώνει τις συνθήκες της έκδοσης, τα προβλήματα που αντιμετώπισε σε όλη τη μετ' εμποδίων διαδρομή της αλλά και την καταξίωση που κατάκτησε. Στις δύο επόμενες ενότητες «Οι μείζονες λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές συζητήσεις» και «Οι επιμέρους συζητήσεις και αντιπαραθέσεις» αναλύει τις σημαντικότερες λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές ιδεολογικές συγκρούσεις που έλαβαν χώρα μέσα από τις σελίδες του, όπως για την περίπτωση του Πωλ Ελυάρ μεταξύ των Γιάννη Ρίτσου, Δημήτρη Δούκαρη, Κώστα Κουλουφάκου∙ τα θέματα της παρακμής και της αντικειμενικότητας με αφορμή την ποίηση των Καβάφη, Καρυωτάκη, Σεφέρη, Βάρναλη∙ ζητήματα σχετικά με τη σύγχρονη ποίηση (πρωτοπορία, σκοτεινότητα, ερμητισμός κ.ά.) και την αφηρημένη τέχνη, το λαϊκό τραγούδι, την ποίηση της ήττας, το θέμα του σταλινισμού με αφορμή το μυθιστόρημα του Κώστα Κοτζιά «Επί εσχάτη προδοσία»∙ αλλά και μια σειρά από αντιπαραθέσεις για επιμέρους ζητήματα πάνω σε πνευματικά και καλλιτεχνικά προβλήματα του εξωτερικού, θέματα που προέκυψαν με αφορμή αφιερώματα του περιοδικού ή/και λογοτεχνικές κριτικές, απόψεις γύρω από τη φιλολογία, τη γλώσσα, την ιστορία, την εκπαίδευση, το θέατρο, τον κινηματογράφο και τα εικαστικά. Στην τελευταία ενότητα «Οι αντιδράσεις της σύνταξης στην επικαιρότητα» ο συγγραφέας προβάλλει το πώς το περιοδικό, ενώ ξεκίνησε ως ένα έντυπο στρατευμένο στον χώρο της Αριστεράς, κατόρθωσε μέσα από την αμφισβήτηση, δημοσιεύοντας κείμενα με παρεκκλίνουσες των κομματικών γραμμών απόψεις αλλά και κείμενα έντονης κριτικής προς τις κυρίαρχες αντιλήψεις, να διατηρήσει την αυτονομία του και να αναδειχθεί σε ένα πεδίο γόνιμου διαλόγου. Συμπέρασμα σημαντικό που δηλώνεται εξαρχής με τον τίτλο του βιβλίου και το οποίο συνάγεται σταδιακά από όλη τη μελέτη, για να συνοψιστεί στο επιλογικό κεφάλαιο «Κατακλείοντας», με τρόπο, θαρρώ, πολύ πειστικό. Ακολουθεί εκτενέστατη και πολύτιμη «Βιβλιογραφία», ανάμεσα στα λήμματα της οποίας αποδελτιώνονται τα άρθρα του περιοδικού, «Υπόμνημα» με σύντομα βιογραφικά σημειώματα των προσώπων που αναφέρονται στο βιβλίο, «Ευρετήριο» ονομάτων, ενώ όλο το corpus της μελέτης υπομνηματίζεται με αναλυτικές και πολύ πλούσιες σημειώσεις.
Οι νεότεροι αναγνώστες
Κλείνοντας τη συνοπτική παρουσίαση του βιβλίου, θα ήθελα να υπογραμμίσω πως η μεγάλη πρόκληση, στην οποία ανταποκρίνεται η μελέτη του Γιώργου Ανδρειωμένου με επιστημοσύνη και συνέπεια, είναι ότι απευθύνεται σε ένα εκτεταμένο και διαφορετικών απαιτήσεων φάσμα αναγνωστών. Διότι αφορά και αυτούς που, ήδη γνωρίζοντας την ταυτότητα και τη διαδρομή του περιοδικού, επιθυμούν να συστηματοποιήσουν τις γνώσεις τους γύρω από τις κομβικές συζητήσεις αλλά και τις αντιπαραθέσεις που φιλοξενήθηκαν στις σελίδες του∙ απευθύνεται και σε όσους έχουν μία γενική εικόνα για το θρυλικό πια περιοδικό και θέλουν να γνωρίσουν πληρέστερα τις συντεταγμένες της φυσιογνωμίας του∙ αλλά αποτελεί και μια στέρεη αφετηρία για τους νεότερους αναγνώστες που δεν γνωρίζουν παρά ελάχιστα για την εποχή, τους πνευματικούς ανθρώπους και τις ιδέες που την εξέθρεψαν και πρέπει, κατά κάποιον τρόπο, να ξεκινήσουν από την αρχή. Και ενώ πρέπει να ανταποκριθεί σε όλα τα παραπάνω, οφείλει ταυτοχρόνως να χαρτογραφήσει με νηφαλιότητα όλες τις μαχητικές αμφισβητήσεις, τις εύλογες ή οξύμωρες προσεγγίσεις, τις συμφιλιωτικές ή και κατασταλτικές παρεμβάσεις διανοουμένων με ομόλογες αλλά και διαφοροποιητικές ιδεολογικές τάσεις και στάσεις απέναντι στα φλέγοντα διλήμματα μιας εποχής που ισορροπούσε στην κόψη. Κάτι τέτοιο αποτελεί πράγματι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Ενα στοίχημα που ο Γιώργος Ανδρειωμένος κερδίζει γιατί το «Από τη Στράτευση στην Αμφισβήτηση. Λόγοι και Αντίλογοι στην Επιθεώρηση Τέχνης» θεωρώ πως θα εδραιωθεί ως βασικό εγχειρίδιο για τη μελέτη του περιοδικού∙ και για τον απλό αναγνώστη που θέλει να αποκτήσει μια γενική αλλά ολοκληρωμένη εικόνα και για τον ερευνητή που, έχοντας ειδικότερα ενδιαφέροντα, επιθυμεί μια στέρεη βάση αναφοράς.
Η Αννα Αφεντουλίδου είναι ποιήτρια και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Υπήρξε μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας του ΥΠΠΟΑ κατά τη διετία 2018-2020 και εργάζεται ως φιλόλογος στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του ΥΠΑΙΘ.
Γιώργος Ανδρειωμένος
Από τη στράτευση
στην αμφισβήτηση
Εκδ. Σιδέρης, σελ. 368
Τιμή: 16 ευρώ