Ο «Ιβάνοφ!» του Τσέχοφ, ένας άνθρωπος περιττός 

«Η πλοκή είναι άνευ προηγουμένου». Με αυτά τα λόγια περιέγραφε τον «Ιβάνοφ» ο Άντον Τσέχοφ σε επιστολή προς τον αδερφό του, Αλεξάντερ, τον Οκτώβριο του 1887.

Το μικρό ξέσπασμα αυτοπεποίθησης μάλιστα δεν ήταν καθόλου χαρακτηριστικό για τον κορυφαίο συγγραφέα, ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του -τον «Βυσσινόκηπο» του 1904, δηλαδή- αυτοοικτιρόταν για τις δραματουργικές αδυναμίες του.

Κι όμως, για το συγκεκριμένο έργο συνέχιζε ως εξής στην επιστολή: «Θέλησα να είμαι πρωτότυπος. Δεν αποτύπωσα έναν κακό ούτε έναν άγγελο… δεν καταδίκασα τον χαρακτήρα ούτε τον αθώωσα».

Για το ανέβασμα του πρωτόλειου τσεχοφικού κειμένου εργάζεται ήδη ο σκηνοθέτης Γιάννης Χουβαρδάς με την πρεμιέρα να τοποθετείται στις 23 Ιανουαρίου της επόμενης χρονιάς στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, μαζί με τους ηθοποιούς Αργύρη Ξάφη, Γιάννη Νταλιάνη, Μαρία Σκουλά, Νίκο Χατζόπουλο, Θανάση Δόβρη, Αλεξάνδρα Καζάζου, Κατερίνα Λυπηρίδου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Χάρη Φραγκούλη, Νικόλα Χανακούλα, Ευάγγελο Βογιατζή.

Σύμφωνα με την πλοκή, λοιπόν, όπως διαβάζουμε στο πρώτο σημείωμα, ο Νικολάι Αλεξέγεβιτς Ιβάνοφ, αποτυχημένος σύζυγος (της Σάρα), εραστής (της Σάσα), γαιοκτήμονας και άνθρωπος, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας κενόδοξης κοινωνίας σε συνεχή αναβρασμό, οι βασικές αξίες της οποίας είναι το χρήμα, η εκμετάλλευση και η διαφθορά (οποιαδήποτε ομοιότητα με τη σημερινή, είναι να σε βάζει σε σκέψεις).

«Τα πρόσωπα του έργου αποτυπώνονται σε κρίσιμες στιγμές της ζωής τους, μένουν πάντα μαζί στον ίδιο ονειρικό χώρο, ψάχνουν τη ζωή με απεγνωσμένη επιμονή. Μέχρι που όλα θα τιναχτούν με έναν εκκωφαντικό πάταγο».

Προφανώς από εκείνους που επιλέγει ο Τσέχοφ, σαν πυροβολισμούς που παγώνουν τη δράση ή την ανανεώνουν.

«Φαίνεται ότι μία από τις πηγές του “Ιβάνοφ” ήταν η επιθυμία του ίδιου του Τσέχοφ να αντιμετωπίσει το ερώτημα του “περιττού ανθρώπου” (σ.σ.: από τη νουβέλα του Τουργκένιεφ «Το ημερολόγιο ενός περιττού ανθρώπου»), ενός οντολογικού τύπου που απασχόλησε τους πνευματικούς και πολιτικούς κύκλους της Ρωσίας στα τέλη του 19ου αιώνα» γράφει ο καλός γνώστης του τσεχοφικού σύμπαντος Ρίτσαρντ Γκίλμαν στο «Chekhov’s plays – an opening into eternity» (Yale University Press, 1995).

Αυτός ο τύπος, συνήθως αριστοκράτης ή μέλος της ανώτερης τάξης, με καλό μορφωτικό επίπεδο, δεν είχε πουθενά να διοχετεύσει τα ταλέντα του και δεν ανήκε πουθενά. Με άλλα λόγια, υπέφερε από αυτό που σήμερα θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε γενικευμένη υπαρξιακή κρίση, μια κατάσταση με συγκεκριμένες κοινωνιολογικές ρίζες».

Η βασική ένσταση του Τσέχοφ, συνεχίζει ο Γκίλμαν, είναι ότι ο ρωσικός αυτός χαρακτήρας μεταθέτει την προσωπική ευθύνη στην κοινωνία. Για τον Τσέχοφ κάτι τέτοιο συνιστούσε εκτροπή και ως τέτοια έπρεπε να την εκθέσει επίσ κηνής.

Στην παράσταση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, ενταγμένη στο πρόγραμμα για τα 130 χρόνια από την ίδρυσή του, τη μετάφραση υπογραφεί ο Λεωνίδας Καρατζάς, τα σκηνικά η Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη, τους φωτισμούς η Ελίζα Αλεξανδροπούλου, ενώ ο Blaine Reininger των Tuxedo Moon ερμηνεύει ζωντανά τη μουσική και τα τραγούδια.